Shoh Valiyulloh Dehlaviy “Hujjatullohil balig‘o” kitoblarining “Ro‘za hukmlari” bobida bir hadisni keltiradilar:
“Payg‘ambarimiz sallollohu alayhi vasallam aytdilar: “Agar sizlardan birortangiz og‘iz ochadigan bo‘lsa, xurmo bilan og‘iz ochsin. Albatta u barakadir. Agar uni topa olmasa, suv bilan iftorlik qilsin. Chunki u poklovchidir”. (Ahmad, Dorimiy rivoyati)
Aytamanki, insonning tabiati shirinlikni yoqtiradi, ayniqsa ochlikdan so‘ng. Jigar ham shirinlikni xushlaydi. Arablarning ham tabiati xurmoga moil. Xurmo munosib vaqtda tanovul qilingani uchun, baraka olib keladi”. (iqtibos tugadi)
Nabiy sollallohu alayhi vasallam buyurgan har bir ishlarida hikmat va foyda mujassamdir. Ushbu iftorlikda xurmo tanavul qilish hadisi ham juda ko‘plab foydani o‘z ichiga oladi. Ayniqsa, tibbiy jihatdan!
- Og‘iz ochish paytida qorin ochqab, badan ko‘p taom istab turgan holatda xurmo birinchi bo‘lib oshqozonga yetib borsa, miyaga to‘qlik hissini jo‘natadi. Natijada holsizlanib turgan oshqozonga yengil va tez hazm bo‘luvchi meva joylashadi.
- Vitamin A, B-1,2,3,5,6,9, C, D, K, Kalsiy, temir, fosfor, ruh, natriy va marganes singari kompleks elementlarni o‘zida mujassam qilgan.
- Xurmodagi kaliy miqdorining yuqoriligi bois asab tizimi o‘ziga keladi.
- Ochlikning so‘nggi soatlarida qonda qand miqdori ko‘tariladi. Natijada holsizlik, dangasalik, diqqatni jamlay olmaslik kabi holatlar avj oladi. Xurmo esa qondagi qand miqdorini pasaytiradi.
- Cheksiz quvvat manbai bo‘lib, kun davomidagi charchoqdan forig‘ etadi.
- Tarkibida ko‘plab foydali elementlar va vitaminlar sabab, saraton kasalligini bartaraf etadi.
- Jigar faoliyatini yaxshilaydi.
- O‘zi shira, glyukoza va saxarozaga boy bo‘lsada, qand miqdorini ko‘tarmaydi. Aksincha, tushiradi. Bir kunda to‘rt donadan iste’mol qilish tasvsiya qilinadi. Ortiqchasi ko‘plik qiladi.
- O‘pka ishlashini yaxshilaydi.
- Anemiya va gipertoniyada juda foydali.
- Immunitetni ko‘taradi.
- Yurak faoliyatini rivojlantiradi.
- Yuzdagi nerv tolalari shol bo‘lishidan saqlaydi.
- 1 donasi taxminan 23 koloriyaga ega.
- Ozishni istaganlar shirinlik sifatida tanovul qilsalar bo‘ladi.
- Kislota balansini ushlab turadi.
- Homilador va emizikli ayollarga eng yaxshi ozuqa manbai hisoblanadi.
- Stress va taranglikni kamaytiradi.
Shu va shunga o‘xshash foydali jihatlarni o‘zida mujassam etgan xurmo mevasi yoshu qariga birday mos keladi. Faqat uni ham me’yorida iste’mol qilish zarur.
Iftorlik va saharlik dasturxoningizdan totli xurmo mevasi arimasin!
N.Saidakbarova tayyorladi.
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Qur’oni karimni sharhlash va tushuntirish Nabiy alayhissalomga berilgan ikkinchi huquqdir. U zot sollallohu alayhi vasallamning Qur’oni karim oyatiga qilgan tafsirlari hal qiluvchi so‘z sanaladi. Alloh taolo bunday marhamat qiladi:
﴿بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ﴾
“Ochiq-oydin bayonotlar va kitoblar ila (yubordik). Va senga odamlarga nozil qilingan narsani o‘zlariga bayon qilib berishing uchun zikrni nozil qildik. Shoyadki, tafakkur qilsalar” (Nahl surasi, 44-oyat).
Ushbu oyatda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning asosiy vazifalaridan biri – Qur’oni karimni bayon qilish ekani alohida ta’kidlanmoqda. Makka ahli Qur’on oyatlarining zohiriy ma’nolarini sharhlanishiga ehtiyoj sezishmagan. Chunki Qur’oni karim ularning o‘z ona tilida vahiy qilinardi. Arablarning aksariyati savodsiz bo‘lishiga qaramay, til va adabiyot borasida juda kuchli bilimga ega bo‘lganlar. Ularning sermazmun she’rlari, balog‘atli nutqlari, ta’sirli suhbatlari arab adabiyotining bebaho xazinasini tashkil etardi.
Shu sababli, arablar Qur’on oyatlarining zohiriy ma’nosini yaxshi tushinishgan. Ma’nolarini anglamay qolishlari amri mahol bo‘lgan.
Demak, bundan Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga arablarga Qur’on oyatlarining botiniy ma’nolarini ham bayon qilib berish vazifasi yuklangani ma’lum bo‘ladi.
Alloh taolo Qur’oni karimda bunday marhamat qiladi:
﴿ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا بَيَانَهُ﴾
“So‘ngra uni bayon qilib berish ham Bizning zimmamizdadir” (Qiyomat surasi, 19-oyat).
Bu oyatni tafsir qilishga aslo hojat yo‘q. Alloh taolo O‘zi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga Qur’on oyatlarining tafsirini bildirgan. Shunga ko‘ra, Nabiy alayhissalom biror oyatni qanday tafsir qilgan bo‘lsalar, albatta uni Alloh taolo bildirgan bo‘ladi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Qur’oni karim tafsiri va sharhida aytgan so‘zlari hal qiluvchi so‘nggi so‘zdir.
"Islom shariatida sunnatning o‘rni" kitobidan
Davron NURMUHAMMAD tarjimasi