Yomon xulqlardan biri xusumatdir. Xusumat so‘zi “O‘zbek tilining izohli lug‘ati”da: “Xusumat arabcha – janjal, nizo; dushmanlik, adovat. Birovga nisbatan bo‘lgan kek, adovat; qasd; dushmanlik”, deb izohlanadi. Xusumat insonlarni o‘zaro birdamligini, do‘stligini zaiflashtiradi. Shu sababli Alloh taolo o‘zaro nizolardan tiyilishga buyuradi: “O‘zaro nizo qilmang, u holda tushkunlikka uchraysiz va kuch quvvatingiz ketadi” (Anfol surasi, 46-oyat).
Xusumat qilish insonga hech qanday manfaat keltirmaydi. Balki u inson uchun ikki dunyoda ham zarardir. Imom G‘azzoliy rahimahulloh: “Xusumat va tortishuv-yomonlikning kurtagidir” degan. Donishmandlar xusumatning asosiy sabablarini quyidagicha bayon qilishadi:
Inson kun davomida turli insonlar bilan uchrashadi, ular bilan suhbatlashadi. Yaxshi insonlar o‘z suhbatdoshlari, suhbatlashish sharoitlari qanday bo‘lishidan qat’i nazar, xusumatdan uzoq bo‘ladilar. Masalan, bugungi ob-havo, narx-navo haqida tortishib vaqtlarini behuda o‘tkazmaydilar.
Ayrim kishilar birovlarning ishidan xato-kamchilik qidirish bilan ovora bo‘ladilar. O‘zgalarning aybini fosh qilib, kamchiliklarini butun ommaga fosh qiladilar. Kishilar aybini topib, uni xusumatga aylantirish nodonlarning ishidir. Birovning aybini topish bilan shug‘ullanishdan ko‘ra, o‘z aybi bilan shug‘ullangan yaxshidir. Agar imkon bo‘lsa, odamlarning ayb-kamchiliklarini berkitish yaxshi fazilat hisoblanadi. Hozirgi paytda ayrim kishilar birovning ozgina kamchiligini topsalar, uni baralla butun ommaga oshkor qilishni, bu qilgan ishlaridan maqtanib yurishni yaxshi ko‘radilar.
Alisher Navoiy “Mahbubul-qulub” asarida: “Noxush xabarni chin bo‘lsa ham do‘stingga yetkazma; birovdan ayb ko‘rsang yuziga solma. Qo‘yaver, o‘sha chin xabarni dushman yetkazsin va sen sabr qil, u ayb mojarosini dushman qilsin. Aqlli odam yolg‘on gapirmas; ammo, barcha rost gapni aytaverish ham to‘g‘ri emas. Birovni nohaq hijolatga solmoq-o‘z nodonligini izhor qilmoq va bir ko‘ngilni og‘ritmoqdir. Bu kabi kishini xafa qiladigan chin so‘zdan ko‘ra zarurat yuzasidan-o‘rni bilan gapirilgan yolg‘on yaxshidir”, deb yozadilar.
Yaxshi insonlar o‘zlariga qilingan haqsizlik uchun tortishmaydilar, g‘azablanmaydilar. Aksincha, vazminlik, muloyimlik bilan bu holdan chiqishga harakat qiladilar. Insonning o‘z o‘zini xusumatdan saqlashi, uning yuksak fazilat sohibi ekanini ko‘rsatadi.
Ruhiddin AKBAROV
Qarshi tuman Akbar xalifa Eshon ibn Muxtor masjidi imom-xatibi
Rossiya musulmonlari Markaziy diniy idorasining taklifiga asosan Ufa shahrida o‘tkazilgan «Islom ideallari va qadriyatlari: Bir Ummat – umumiy taqdir» nomli XVI Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyada O‘zbekiston musulmonlari idorasi vakili Ibrohimjon domla Inomov ishtirok etdi.
Rossiya musulmonlari Markaziy diniy idorasi, Moskva shahridagi Islom madaniyati, fan va ta’limni qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi va Boshqirdiston Respublikasi Rahbari huzuridagi davlat-din munosabatlari kengashi tomonlaridan tashkil etilgan anjumanda 600 dan ziyod mehmonlar qatnashdilar.
Bahrayn, Misr, Iordaniya, Tunis, Turkiya, Iroq, Eron, Hindiston, Germaniya, Amerika Qo‘shma Shtatlari, Kanada, Saudiya Arabistoni Qirolligi, Marokash, Falastin, Mo‘g‘uliston, Qirg‘iziston, Qozog‘iston, Tojikiston, Ozarbayjon, Belarus, O‘zbekiston Respublikasi va bir qator xalqaro tashkilotlar vakillari tashrif buyurdilar.
Shuningdek davlat hokimiyati organlari vakillari, ilmiy va ekspert jamoatchiligi, ta’lim muassasalari, oliygoh o‘qituvchilari va talabalari, Rossiya Federatsiyasi subyektlaridan diniy va jamoat arboblari, an’anaviy konfessiyalar diniy peshvolari hamda Islom olami universitetlari federatsiyasi va Islom ta’lim, fan va madaniyat tashkiloti (ICESCO) vakillari ishtirok etdilar.
Boshqirdiston Respublikasi Davlat Assambleyasi – Qurultoy da o‘tkazilgan Konferensiyadan ko‘zlangan maqsad – ma’naviy-axloqiy qadriyatlarni mustahkamlash, dinlararo va millatlararo tinchlik va totuvlikni rivojlantirish, Rossiya va Yevroosiyo makonidagi musulmon ummati bunyodkorlik salohiyatini oshirishga qaratilgan taklif va tashabbuslarni ishlab chiqishdan iborat.
Xalqaro konferensiya doirasida Rossiya musulmonlari Markaziy diniy idorasi raisi, Muftiy Talgat Safa Tadjuddin hazratlari O‘zbekiston musulmonlari idorasi vakili Ibrohimjon domla Inomov bilan uchrashuv o‘tkazdi.
Muftiy hazrat suhbatni o‘zi boshlab, tashrif uchun minnatdorlik izhor etib, o‘zining eng katta va iliq samimiy salomlarini, eng yaxshi tilak va xayrli duolarini O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlariga albatta yetkazishni bir necha bor ta’kidlab o‘tdi.
Rossiya musulmonlari Markaziy diniy idorasi raisi, Muftiy Talgat Safa Tadjuddin hazratlarining O‘zbekistonga, Buxoroga, O‘zbekiston xalqiga mehri o‘zgacha baland ekanligi namoyon bo‘lib turadi.
Uchrashuv davomida O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining ham salomlari Diniy idoramiz vakili tomonidan hurmat bilan yetkazildi.
XVI Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya so‘ngida “Rossiya musulmonlari Markaziy diniy idorasi raisi, Muftiy Talgat Safa Tadjuddin hazratlarining din va Vatan yo‘lidagi 45 yillik ma’naviy xizmatiga bag‘ishlangan tantanali tadbirlar”da O‘zbekiston musulmonlari idorasi vakili Ibrohimjon domla Inomov so‘zga chiqib, O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining Tabriknomalarini hurmat bilan yetkazdi.
Hamda Muftiy Talgat Safa Tadjuddin hazratlariga O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining nomlaridan milliy qadriyatlarimiz bo‘yicha milliy zar chopon taqdim etildi.
O‘zbekiston delegatsiyasi tomonidan ko‘rsatilgan bunday yuqori ehtirom va hurmatdan juda qattiq mamnunligini Muftiy Talgat Safa Tadjuddin hazratlari ko‘z yoshlari ila dildan mehr bilan izhor etdi.
Xizmat safari davomida Xalqaro konferensiyaga tashrif buyurgan bir qator mehmonlar bilan bo‘lgan suhbatlarda delegatsiyamiz vakili tomonidan bugungi kundagi mamlakatimizdagi qilinayotgan ishlar to‘g‘risida to‘xtalib, davlatimiz va hukumatimiz tomonlaridan yurt tinchligi, xalq farovonligi va salomatligi, dinimiz obodligi uchun behisob darajada ishlar olib borilayotganligini yoritib, bugungi kundagi mamlakatimizdagi hamma sohalarda, ayniqsa diniy sohada juda ham katta islohotlar, misli ko‘rilmagan yangiliklar to‘g‘risida xabar berib o‘tildi.