Sayt test holatida ishlamoqda!
09 Iyun, 2025   |   13 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:05
Quyosh
04:50
Peshin
12:27
Asr
17:37
Shom
19:58
Xufton
21:36
Bismillah
09 Iyun, 2025, 13 Zulhijja, 1446

Imomi A’zam Abu Hanifa rahimahulloh

28.09.2019   12828   3 min.
Imomi A’zam Abu Hanifa rahimahulloh

Imomi A’zam Abu Hanifa rahimahulloh an-No‘mon ibn Sobit ibn Zutiy al-Ko‘fiy (80-150/699-767) taniqli faqih bo‘lib, otasining nomi ba’zi manbalarda Sobit emas, an-No‘mon, bobosining nomi esa al-Marzbon ekani qayd etilgan. Abu Hanifa hazratlarining bobosi asli Kobuldan bo‘lib, Termiz, Naso, Anbor va Bobil shaharlarida ham bir muddat yashagan, keyinchalik Ko‘fada o‘rnashib qolgan edi. U zotning tug‘ilgan yili haqida ko‘proq 80/699 aytilsa-da, 61/680 va 70/689 sanalari ham ko‘rsatiladi. Zohid al-Kavsariy 70 hijriy sanada tug‘ilganini to‘g‘ri desa, Abu Zahra uni rad qilib, 80 hijriy to‘g‘ri deb hisoblaydi. Barcha manbalarda Umaviy xalifa Abdulmalik ibn Marvon (685-705) davrida dunyoga kelgani zikr etilgan.

Imom Abu Hanifa rahimahullohning sahobalar davrida tug‘ilganiga shubha yo‘q. Ko‘pgina muhaddis va muarrixlar uning bir necha sahobalar bilan uchrashganini qayd qilganlar. U zot uchrashgan sahobalar borasida har xil fikrlar bo‘lsa-da, lekin mashhur sahobiy Anas ibn Molik roziyallohu anhu bilan uchrashgani haqida barcha manbalar ma’lumot beradi. Shunday bo‘lsa-da, ba’zilar U zotni tobi’iy emas, balki tab’a tobi’iy ekanini aytganlar. Bu Abu Hanifa rahimahulloh hazratlarining tug‘ilgan sanasining aniq belgilanmagani bilan bog‘liq. Shamsiddin az-Zahabiy tab’a tobi’iy deydiganlarning gapini rad qilib, tobi’iy bo‘lganini isbotlashga harakat qilgan.

Abu Hanifa rahimahulloh ustozlarining sonini 4 ming nafarga yetadi deyilsa-da, biroq, asosiy ilmni Hammod ibn Abu Sulaymon al-Ko‘fiy oldida olganlar. Ustozlarining oldiga 22 yoshida borib, 18 yil davomida shogirdlikka tushgan. Ustozi vafotidan so‘ng 40 yoshlarida ustozi o‘rniga fatvo bera boshlagan. Abu Hanifa rahimahulloh ilm talabida Basra, Bag‘dod, Makkaga bir necha marta safar qilgan. Uning ustozlari orasida sahobalar, tobi’inlar va tab’a tobi’inlar bor edi.

130/747 yillarda Iroq voliysi faqihlardan ayrimlarini davlat ishlariga jalb qiladi. Ular orasida Abu Hanifa rahimahulloh ham bor edi. Qozi bo‘lishga ko‘nmagan Abu Hanifa rahimahulloh bir necha yillar Makkaga borib yashagan. Abbosiy xalifa Abu Ja’far Mansur davrida unga yana qozilik vazifasi topshirilmoqchi bo‘ladi. Abu Hanifa rahimahulloh qabul qilmaydi, natijada u kishi hibs qilinadi va darra uriladi. Shunday qilib, 150/767 rajab (shavvol yoki sha’bon) oyida Bag‘dod zindonida vafot etadi.

Abu Hanifa rahimahullohning davrida kitob yozish, risolalar bitish hali keng tus olmagandi, shuning uchun u zot umrini shogirdlarga ta’lim berish va fiqh o‘rgatishga sarflagan. U zotning aqida – kalomga bag‘ishlangan matn risolasi “al-Fiqh al-akbar” (Katta fiqh), ba’zi shogirdlariga qilgan vasiyat (nasihat)lari, Usmon al-Battiy (VIII asr)ga yozgan maktubi saqlanib qolgan. Yana bir qancha aqidaga oid kitoblar Abu Hanifa rahimahullohga nisbat qilinadi. U zotning darslari davomida rivoyat qilgan hadislari asosida bir necha musnadlar tuzilgan. Fiqh borasida bironta asar yozmagan bo‘lsa-da, lekin fiqh ilmini shakllantirgan, uni bob va mavzularga ajratgan ilk faqih sifatida tarixda qolgan. U zot fiqhni og‘zaki naql qilishdan yozma shaklga o‘tish borasida faol tashkilotchi bo‘lgan faqihlardan bo‘lgan.

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

O‘zbekiston hojilarining Prezident Shavkat Mirziyoyevga Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigi

05.06.2025   14011   4 min.
O‘zbekiston hojilarining Prezident Shavkat Mirziyoyevga Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigi

 

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti

Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylariga

 

Bismillahir Rohmanir Rohim

Assalomu alaykum va rahmatullohi va barakotuh

Muhtaram Prezident Janobi Oliylari!

 

Alloh taologa behisob shukrki, Sizning bevosita tashabbuslaringiz va sa’y-harakatlaringiz bilan haj amallarini yuqori saviyada tashkil etishga muvaffaq bo‘lmoqdamiz.

Bunday e’tibor va ehtiromni biz hojilar chin yurakdan his etib, yaratilgan barcha qulayliklar uchun Sizga chuqur minnatdorlik izhor etamiz.

Hurmatli Prezident Sizni va Siz orqali yurtdoshlarimizni haj ibodatini ado etayotgan hamyurtlarimiz nomidan musulmon ummati uchun eng ulug‘ bayram – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etamiz.

Biz, o‘zbekistonlik hojilar shunday fayzli kunlar uchun shukronalar aytib, Haq taolodan jonajon yurtimizga qut-baraka, aziz xalqimizga farovonlik va farzandlarimizga barkamollik so‘rab ezgu duolar qilmoqdamiz.

Zero, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) “Duolarning eng yaxshisi arafa kuni qilingan duodir”, deb xushxabar berganlar.

Alloh taoloning bayti joylashgan muqaddas zaminda – Mino, Arafot kabi muborak manzillarda ulug‘ amallarni ixlos ila bajarmoqdamiz.

Sizni vaqt ajratib, muborak haj ziyorati uchun yaratilgan sharoitlar va salomatligimiz haqida so‘raganingiz hamda har kuni holimizdan xabardor bo‘lib turganingiz ibodat bilan yurgan biz hojilarni cheksiz darajada mamnun etdi.

Bunday e’tibor va ehtiromni Saudiya Arabistonining mutasaddilari ham yuqori baholab, Siz Janobi Oliylariga hurmat va duolarini izhor etmoqdalar.

Muborak maskanlarda har bir ziyoratchi Sizning g‘amxo‘rligingizni yurakdan his qilib, ko‘zlarida yosh bilan duolar qilayotganini alohida aytib o‘tmoqchiman.

Sizga aytadigan yana bir xabarimiz, Saudiya Arabistonida bo‘lib turgan yurtimizning diniy soha vakillari hamda ziyoratchilari tomonidan mavsum davomida Qur’oni karim 10 ming marotaba xatm qilinib, yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik tilab duolar qilindi.

Hurmatli Prezident, Siz yaratib bergan imkoniyatlardan ruhlanib, o‘zbekistonlik hojilar yurtga qaytganimizdan keyin “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Sizga ko‘makchi bo‘lmoqchimiz.

Siz boshchiligingizda yurtimizda tinchlikni mustahkamlash, xalqimizning ma’naviyatni yuksaltirish, ayniqsa yoshlarning sifatli ta’lim olishi, kasb-hunar egallashi, kerak bo‘lsa dunyoni egallashi kabi masalalar eng ustuvor vazifaga aylandi.

Shunday ekan, biz hojilar yurtimizga qaytgach, quyidagi ishlarni amalga oshirmoqchimiz:

– ona-Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, aholi orasida tinchlik-osoyishtalikni qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarga targ‘ib etish;

– kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilmni qadrlash va ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish;

– to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yoriylikka amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish;

– kiyinishda va muomalada oddiylik va kamtarinlikka amal qilish, dabdababozlik, isrofgarchilik, maishatbozlik kabi illatlardan yiroq bo‘lishni targ‘ib qilish;

– yoshlarni muvaffaqiyatlarga faqat o‘qib-o‘rganib, ilm bilan erishish mumkinligini o‘rgatish;

– ustozlar, o‘qituvchi va murabbiylarga doimo ehtirom ko‘rsatish, ularni moddiy qo‘llab-quvvatlash ishlariga ko‘mak berish;

– mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish;

– hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish;

– xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish.

Barcha hojilarimiz yurtimizga qaytgandan so‘ng ushbu tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga va’da beramiz.

Zero, jonajon Vatanimiz kelajagi, xalqimiz farovonligi va yurtimiz shonu shuhrati Siz aytganingizdek yoshlarimiz qo‘lidadir. Ular ertaga O‘zbekistonni yanada kuchli, yuksak taraqqiy etgan davlatga aylantirish uchun o‘zlarining bor bilimi, iqtidori va kuch-g‘ayratini safarbar qilsa, ko‘zlagan barcha ezgu maqsadlarimizga, albatta erishamiz.

Yusuf Xos Hojib bobomiz aytganlaridek:

“Zakovat bor joyda ulug‘lik bo‘ladi,

Bilim bor joyda buyuklik bo‘ladi”.

 

 

Hurmatli Prezident Janobi Oliylari!

 

Biz, 15 ming hoji duolar ijobat bo‘ladigan Arafotda turib, Alloh taolodan Sizga mustahkam sog‘lik, uzoq umr va ulkan muvaffaqiyatlar tilab, olib borayotgan barcha ishlaringizda madadkor bo‘lishini so‘rab iltijolar qilyapmiz.

Alloh taolo butun dunyo mo‘min-musulmonlariga Qurbon hayitini muborak aylasin, tinchlik-xotirjamlik ato etsin, ibodatlarimizni O‘z dargohida husni qabul aylasin, ona Vatanimizni obod, xalqimiz hayotini yanada farovon qilsin!

Qurbon hayiti muborak bo‘lsin!

 

Hurmat va kamoli ehtirom ila,

 

O‘zbekiston hojilari,

Makka shahri Arafot vodiysi,

2025 yil 5 iyun

Maqolalar