O`zbekiston musulmonlari idorasi

Kopiya Saxiylik – insoniylik mezoni

18.05.2019 442 8 min.

Alloh taolo karami keng, saxovati cheksiz Zotdir. U O‘z xazinasidan bandalariga har qancha in’om qilsa ham, undan hech bir narsa kamayib qolmaydi. Robbimiz bandalarini doimo saxovatli bo‘lishga buyuradi. Alloh taolo muhsin bandalarini sevishini bayon etib, “Oli Imron” surasining 134-oyatida: “Ular (taqvodorlar) farovonlik va tanglik kunlarida ham xayr-cadaqa qiladigan, g‘azablarini yutadigan, odamlarni (xato va kamchiliklarini) kechiradiganlardir. Alloh ezgulik qiluvchilarni sevar”, deb marhamat qilgan bo‘lsa, shu suraning 92 – oyatida shunday marhamat qiladi: “Suygan narsalaringizdan ehson qilmaguningizgacha, sira yaxshilikka (jannatga) erisha olmaysizlar. Nimaniki ehson qilsangiz, albatta, Alloh uni biluvchidir”.

Mo‘min banda saxovat bilan rizqim kamayib qolmaydi, balki baraka kiradi, deb ishongan holda saxovat ko‘rsatishi shart. Chunki, Alloh taolo va rasuli (sallallohu alayhi va sallam)ning va’dalariga ishonadi. Alloh taolo aytadi: “Biror narsani (muhtojlarga xolis) ehson qilsangiz, bas, (Alloh) uning o‘rnini to‘ldirur. U rizqlantiruvchilarning yaxshisidir” (Saba’ surasi, 39 oyat). Payg‘ambarimiz (sallallohu alayhi va sallam) esa: “Jonim izmida bo‘lgan Zotga qasam, sadaqa bilan mol kamaymaydi”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).

Qolaversa, saxovatning fazilati uning ko‘p yoki ozligi bilan belgilanmaydi. Boy sadaqa qilgan yuz ming so‘m pulning savobi bilan kambag‘al bergan ming so‘m pulning savobi bir xil bo‘lishi mumkin. Chunki har ikkisi o‘z imkoniyatidan kelib chiqyapti. Ehsonning savobi ixlos-e’tiqodga ko‘radir.

Hazrat Jobir (raziyallohu anhu) aytadilar: “Bizga Rasululloh (sallallohu alayhi va sallam) xutba qilib aytdilar: “Ey insonlar! O‘lishingizdan oldin Allohga tavba qilingiz, mashg‘ul bo‘lib qolishdan oldin yaxshi amallarni qilishga shoshilinglar, sizlarning va Rabbilaringizning orasidagi narsani (ya’ni, mag‘firatni) u zotni ko‘p zikr qilish bilan o‘zlaringizga vasila qilinglar! Oshkor va pinhon sadaqa berishni ko‘paytiringlar, shunda sizlar rizqlanasizlar, muzaffar bo‘lasizlar va quvvatlanasizlar” (Ibn Moja rivoyati).

Biz yaxshi bilishimiz kerakki, saxovat dunyoda ham baraka keltiradi, oxiratda ham ulkan ajrlarga sabab bo‘ladi. Oyisha raziyallohu anhodan rivoyat qilinadi: Payg‘ambar sallallohu alayhi va sallam: "Saxiylik bir daraxtdir, uning tomirlari jannatda, shoxlari esa dunyoga tushgandir. Kim uning bir shoxiga osilsa, uni jannatga olib boradi. Baxillik ham bir daraxtdir, uning tomirlari do‘zaxda va shoxlari dunyoga tushgan. Kim uning bir shoxiga osilsa, uni do‘zaxga olib boradi" dedilar.

Abu Hurayra raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sallallohu alayhi va sallam shunday dedilar: “Bandalar tong ottirgan kun borki, unda ikki farishta tushib, ulardan biri: “Allohim! Infoq qiluvchiga evaz bergin” deydi, ikkinchisi: “Allohim! Mumsikka (badnafs, baxilga) talafot bergin”, deydi”.

Saxovatpesha bo‘lish eng oliy fazilatdir. Zero, bandaning rizqiga baraka kirishi, ziyon-zahmatlardan omonda bo‘lishi va rizqining hamda umrining ziyoda bo‘lishida aynan uning o‘rni beqiyos. Hadisi qudsiyda Alloh taolo: “Ey odam bolasi, ehson qil! Shunda Men ham senga ehson qilaman”, – deb marhamat qilgan. Demak, inson aslida yeganing emas, berganing seniki bo‘ladi. Chunki, qiyomat kunida Alloh sadaqa qilingan molning ajrini ziyoda qilib qaytaradi. Bermay o‘zi yegan mol-mulkni esa hisob kitobini qiladi”, degan aqidaga ko‘ra hayot kechirishi shart.

Abu Zarr G‘iforiy raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan eng afzal sadaqa haqida so‘rashdi. Shunda u zot: “Muhtojga maxfiy qilinganidir”, – dedilar va quyidagi oyatni o‘qidilar: “Sadaqalaringizni oshkora bersangiz, qandoq ham yaxshi. Agar kambag‘allarga pinhona bersangiz, o‘zingiz uchun yanada yaxshiroqdir va (U) gunohlaringizdan o‘tar. Alloh qilayotgan (barcha) ishlaringizdan xabardordir”(Baqara surasi, 271 - oyat) (Imom Ahmad rivoyati).

Xayru saxovat insonlar o‘rtasida mehr-muhabbat va oqibat rishtalarini bog‘lashga, o‘zaro hurmat va totuvlik aloqalarini mustahkamlashga xizmat qiladi. Qilinadigan xayru ehsonning ko‘pi va ozida chegara yo‘q. Bor boricha, yo‘q holicha ehson qilsa, uning himmatiga yarasha Yaratgan o‘z xazinasidan ajr-mukofot ato etadi. Zero, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam aytdilar: “O‘zlaringiz va o‘liklaringiz uchun bir qultum suv bilan bo‘lsa ham sadaqa qilinglar! Agar bunga qodir bo‘lmasangiz, Allohning Kitobidan bo‘lgan bir oyat bilan, ya’ni, uni o‘qinglar, unga amal qilinglar, boshqalarga ham yetkazinglar. Bas, agar bunga ham qodir bo‘lmasangiz, rahmat va mag‘firat so‘rab, Allohga duo qilinglar! Chunki U zot duoni ijobat qilishga va’da bergandir”.

Saxiylik — hammaga ma’lumki, xasislik illatining aksi, aniqrog‘i, kishining o‘zida borini birovdan ayamasligiga asoslangan fazilat. Zubayr ibn Avvom rivoyat qiladi: Rasululloh (sallallohu alayhi va sallam) bunday dedilar: “Ey Zubayr! Alloh taolo aytadi: “Infoq-ehson qilsang, Men ham senga ehson qilaman; bersang, Men ham senga beraman; qissang, Men ham senga qisaman. Tilantirsang (yalintirsang), Men ham seni tilantiraman (yalintiraman). Rizq eshigi yetti osmondan Arshga qadar ochiqdir, kechayu kunduz yopilmaydi”. Alloh taolo rizqni har bir kishiga uning niyati, bergan hadyasi, sadaqasi va infoq-ehsoniga yarasha tushiradi, kim ko‘paytirsa, ko‘paytiradi, kim ozaytirsa, ozaytiradi, kim qissa, qisadi. Ey Zubayr, yeb-ich va boshqalarni ham yedirib-ichir... Alloh taolo infoqni yaxshi ko‘radi, xasislikni yomon ko‘radi. Saxovat aniq ishonchdan, baxillik gumon (ishonchsizlik)dan bo‘ladi, ishonchi komil (imonli) odam do‘zaxga kirmaydi, gumon qilgan esa jannatga kirmaydi. Ey Zubayr, Alloh taolo saxiylik qilishni, bir bo‘lak xurmo bilan bo‘lsa ham saxovat ko‘rsatishni yaxshi ko‘radi...” (Hakim Termiziy, “Navodirul usul”).

Totuvlikning asosiy omillaridan biri saxiylikdir. Kimgadir muruvvat ko‘rsatish, shu yo‘l bilan savob olish insoniylikning bosh mezonlaridandir. Haqiqiy obro‘ uchun boylik asos bo‘lolmaydi. Aksincha, insonning martabasini saxiylik ulug‘ qiladi, oxiratda yuqori darajaga yetishiga sabab bo‘ladi. Alloh taolo bunday insonlarning gunohlarini kechishi hadisda aytilgan. Payg‘ambarimiz (sallallohu alayhi va sallam)ning hadislaridan birida aytiladi: “Kimki bir mo‘minni shu dunyodagi biror tashvishidan xalos etsa, Alloh uni oxiratdagi tashvishlaridan xalos etadi. Kimki bechorahol kishiga yordam bersa, Alloh unga ikki dunyoda yordam beradi. Kimki bir mo‘minning aybini yopsa, Alloh uning ikki dunyodagi ayblarini yopadi. Banda birovning yordami uchun harakat qilar ekan, Alloh ham uning yordamida bo‘laveradi” (Imom Muslim va Imom Ahmad rivoyati).

Shu o‘rinda saxovat ko‘rsatishning shu dunyodagi foydalari nihoyatda ko‘p bo‘lishligi bilan birga biz ulardan ba’zilarini misol tariqasida keltirib o‘tamiz: Anas ibn Molik raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: “Albatta, sadaqa Parvardigorning g‘azabini o‘chiradi va yomon o‘limni daf qiladi”, − deganlar.

Ibn Abu Ja’d: “Sadaqa yetmishta yomonlik eshiklarini yopadi. Oshkor sadaqadan ko‘ra maxfiysi yana yetmish marta ziyodadir”, – degan.

Odatda saxiylikni ko‘proq badavlat odamlardan kutamiz. Aslida, har birimizning qurbimiz yetganicha, imkoniyat darajasida saxovat ko‘rsatishimiz - bizning insoniy burchimizdir.

Xoja Buxoriy o‘rta maxsus islom bilim yurti

ma’naviy-ma’rifiy ishlar bo‘yicha mudir o‘rinbosari

Qorayev Muhammadi

Ramazon-2018

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Maqolalar

Reklamalarni tomosha qilish va ularning ta’siri

26.12.2024 815 6 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Uch toifadan bo‘lishga intiling
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Qiyomat kuni jahannamni ko‘rmaydigan, Alloh taolo jahannam azobidan qutqaradigan ko‘zlar haqida shunday deganlar: «Uch toifa inson borki, ularning ko‘zi jahannamni ko‘rmaydi: Alloh yo‘lida soqchilik qilgan ko‘z; Allohdan qo‘rqib yosh to‘kkan ko‘z; Alloh harom qilgan narsalardan tiyilgan ko‘z».

Reklamalarni tomosha qilish va ularning ta’siri

Bir qiz aytadi:

«Bir kuni ovqatlanib o‘tirsak, televizorda «Do‘mboq jo‘ja» degan taomning reklamasi bo‘lib qoldi. Hozirgina onam bergan ovqatni yemay, xarxasha qilayotgan kichkintoy ukam reklamani ko‘rib, «Oyi, qornim ochdi...» deb qoldi. Ana shunda reklamalar bizni qanchalar o‘yinchoq qilib, o‘ziga tobe qilib olayotganini tushunib qoldim. Ovqat yegisi kelmayotgan bola birgina reklamani ko‘rib, bir zumda qovurilgan jo‘ja yeyman deb janjal qila boshladi-ya! Bu kabi reklamalarning salbiy ta’sirlaridan biri – insonni o‘z hayotidan nolib, undan norozi bo‘lib yashaydigan qilib qo‘yar ekan. Natijada inson qanoatning halovatini yo‘qotib, Alloh bergan ne’matlarni ko‘ra olmaydigan bo‘lib qolar ekan».

Endi shu savolga javob bering:

«Siz ham reklamaning his-tuyg‘ularingizga, o‘y-xayollaringizga, xotirjamligingizga, butun hayotingizga qanday ta’sir qilishini sezganmisiz?»

Qizlarning reklama borasidagi tajribalari

Juda ko‘p qizlardan «Reklama bo‘yicha biror tajribangiz bormi?» deb so‘rab, ajoyib javoblar eshitganmiz. Keling, ulardan ba’zilarini o‘qib ko‘ring.

Bir qiz aytadi: «Qizlarga xos narsalarning reklamasi meni jinni qilishiga sal qoldi. Oldiniga kiyim-kechak (ayniqsa ichki kiyim), keyin sochni, terini parvarishlaydigan vositalar, so‘ngra parfyumeriya mahsulotlari, atir-upalar... Ming afsuslar bo‘lsinki, men shunday reklamalarning asirasiga aylanib qolibman. O‘smirlik paytimda yana ham chiroyli bo‘lish uchun reklamani bitta ham qoldirmay ko‘rardim. Ko‘rganimga, eshitganimga ishonaverardim. Kim nima tavsiya qilsa, o‘shani sotib olib, sinab ko‘rardim. Lekin natija qanday bo‘lsa ham, hech biridan ko‘nglim to‘lmas edi, shuning uchun reklama qilingan boshqa narsalarni sotib olib, sinab ko‘rishga harakat qilardim. Shunday qilib, yillar davomida undan bunga sakrab yuraverdim. Maqsadim – reklamadagidek chiroyli bo‘lish, go‘zal qizga aylanish edi. Yillar davomida tanani yoshartiruvchi, sochni baquvvat, jozibali qiluvchi, yuzni oqartirib, terimni tekis, mayin qiluvchi kremlarni sinab ko‘raverib, o‘zimni o‘zim tajriba quyonchasi qilib qo‘yibman. Lekin afsuski, reklamada ko‘rsatilgan qizlardek go‘zallikka erisha olmadim.

Bir kuni ertalab uyg‘onib, oynaga qaradim-da, o‘zimga o‘zim «Qachondir men ham chiroyli bo‘larmikinman?» deb savol berdim. So‘ng «Hech qachon…» deb, yig‘lab yubordim. Shu kundan boshlab chiroyli, betakror bo‘lishdan umidimni uzdim. Tushkunlikka, umidsizlikka tushib qolgan bo‘lsam ham, go‘zallikka bu kabi narsalar bilan erishib bo‘lmasligini tushunib yetdim. Shundagina o‘sha reklamalarni ko‘rmaslikka qaror qildim, hatto oynaga ham qaramay qo‘ydim.

Oradan bir necha oy o‘tdi: qizlarga xos reklamalarni ko‘rmadim, oynaga ham qaramay qo‘ydim. Bir kuni bir dugonam «Yuzing rosa tiniqlashib, chiroyli bo‘lib ketibdi-ya. Qanaqa krem ishlatyapsan?» deb so‘rab qoldi.

Men bo‘lsa jahl bilan «Meni masxara qilyapsanmi?» dedim.

«Voy o‘lay, nega masxara qilaman?! Rostdan aytyapman, sen rosa chiroyli bo‘lib ketibsan! Oynaga qaragin!» dedi u.

Bir necha oydan beri birinchi marta oynaga qaradim. Dugonam to‘g‘ri aytgan ekan, yuzim tiniqlashib, chiroyli bo‘lib qolibdi.

Dugonam: «To‘g‘ri aytibmanmi? Endi menga qanaqa krem surtganingni ayt!» dedi.

Men shunday dedim: «Bir necha oydan beri umuman hech qanaqangi kosmetikaning reklamasini ko‘rmayapman. Kremlarni ham, boshqa narsalarni ham, hammasini yig‘ishtirdim. Umuman, chiroyli bo‘lishdan umidimni uzib, oynaga ham qaramay qo‘ydim. Hozir esa shunday xulosaga keldim: reklama ko‘rishni to‘xtatganimda beri xotirjam bo‘lib, yuzimdan nur yog‘ila boshlabdi. Demak, haqiqiy go‘zallikni reklamadan qidirmaslik kerak ekan!».

Yana bir qiz aytadi:

«Reklama desa, mazam qochadi, chunki shuni deb boshimga juda yomon kunlar tushgan. Bu narsa o‘n uch yoshimdan boshlab bugungi kungacha davom etyapti. Hammasi yuzga surtiladigan krem bilan tish pastasining reklamasidan boshlangan. Reklamadagi qizlarning hammasi yuzi oppoq qizlar edi, bitta ham bug‘doy ranglisi yo‘q. Shuning uchun yuzimga qarab, o‘zimni o‘zim yomon ko‘rib ketganman. Bir necha oy oynaga qaramadim. Har safar reklamani, ularda rol o‘ynagan qizlarni ko‘rganimda o‘zimni battar yomon ko‘rib ketardim. Bir kuni aynan menga kerak bo‘lgan, yuzni oqartiradigan kremni reklama qilib qolishdi. Ertasi kuniyoq o‘sha kremni sotib olib, yuzimga surdim. Har kuni o‘n martalab oynaga qarab, yuzimga tikilaman. Har soatda oynaga qarayverib, charchab ham ketdim. Kremim tugashi bilan yangisini olardim. Bir necha oydan keyin dahshatli fojia yuz berdi. Kremni haddan tashqari ko‘p ishlatib yuborganimdan, yuzimning terisi qorayib, toshmalar toshib ketdi. Teri shifokoriga borsam, «Yuzingni nima qilding? Terisi butunlay zaharlanib ketibdi-ku! Ishqilib, saraton orttirib olmagan bo‘lsang bo‘ldi», deb rosa urishdi.

Uning so‘zlari har qancha achchiq bo‘lsa ham, meni g‘aflat uyqusidan uyg‘otdi. Qilgan axmoqligim uchun rosa yig‘ladim. Men aqlimni axlat qutisi qilib olgan ekanman, reklamachilar esa unga xohlagan narsasini tashlab yuravergan ekan. Aqlimni reklamaga sotibman, lekin evaziga hech narsaga ega bo‘lmabman. Faqatgina pulimni, tinchimni va sog‘lom terimni yo‘qotganim qolibdi. Uzoq muolajalardan keyin yuzim biroz o‘ziga keldi. Lekin reklama va’da qilganidek, yuzim oqarmadi. Qanchalik aldanganimni tushunishim uchun uch yil kerak bo‘ldi. Shu uch yilda o‘qishni ham tashlab qo‘ydim, hayotdan rozilik degan narsani unutdim. Bir necha bor o‘z jonimga qasd qilishni ham o‘yladim, lekin Alloh saqladi».

Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Muallif

Oʼzbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati