Sayt test holatida ishlamoqda!
25 Dekabr, 2024   |   24 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:22
Quyosh
07:47
Peshin
12:28
Asr
15:18
Shom
17:02
Xufton
18:22
Bismillah
25 Dekabr, 2024, 24 Jumadul soni, 1446

Ro‘za - ulug‘ ibodat

17.05.2019   40610   5 min.
Ro‘za - ulug‘ ibodat

Ro‘zaning shar’iy ma’nosi yeyish, ichish va er-xotin jinsiy yaqinlik qilishdan tiyilish demakdir. Ro‘zaning farzligiga Qur’on, sunnat, ijmo’ va ma’qul dalillar mavjud. Qur’ondagi dalil:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ

ya’ni: Ey, imon keltirganlar! Sizlardan oldingi (ummat)larga farz qilingani kabi sizlarga ham ro‘za tutish farz qilindi, shoyad (u sababli) taqvoli bo‘lsangiz. (Baqara, 183). Shuningdek:

فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ

ya’ni: “Bas, sizlardan kim bu oyda (o‘z yashash joyida) hozir bo‘lsa, ro‘zasini tutsin”, oyati ham Ramazon ro‘zasining farzligiga dalildir. (Baqara, 185).

Sunnatdagi dalil esa Payg‘ambar s.a.v.ning quyidagi hadisi muboraklaridir:

بني الإسلام على خمس : شهادة أن لا إله إلا الله ، وأن محمدا رسول الله ، وإقام الصلاة ، وإيتاء الزكاة ، وصوم رمضان ، وحج البيت من استطاع إليه سبيلا

(رواه البخاري ومسلم) .

ya’ni: “Islom besh narsaga bino qilingan: Allohdan boshqa iloh yo‘qligi va Muhammad Allohning Rasuli ekanligiga guvohlik berish, namoz o‘qish, zakot berish, Ramazon ro‘zasini tutish, yo‘lga qodir bo‘lgan kishi hajga borishi”. )Buxoriy va Muslim rivoyati). Shuningdek,

عن أبي إمامة الباهلي رضي الله عنه قال: سمعت رسول الله صلي الله عليه وسلم يخطب في حجة الوداع فقال: (( اتقوا الله، وصلوا خمسكم، وصوموا شهركم، وأدوا زكاة أموالكم، و أطيعوا أمراءكم، تدخلوا جنة ربكم

(رواه الترمذي)

ya’ni: Abu Imoma al-Bohiliy r.a. aytadilar: Men Rasululloh s.a.v.ni Hajjatul Vado’dagi xutbada shunday deganlarini eshitganman: “Allohga taqvo qiling, besh vaqt namozingizni o‘qing, bir oy ro‘zangizni tuting, mollaringizni zakotini bering, amirlaringizga itoat qiling, Rabbingizning jannatiga doxil bo‘lasizlar” (Termiziy rivoyati).

Ramazon oyi ro‘zasining farz ekanligiga va uni faqat kofir kimsagina inkor qilishi mumkinligiga musulmon ummati bir ovozdan ijmo’ qilganlar.

Ma’qul dalil quyidagilarda ko‘rinadi, birinchidan: ro‘za ne’matga shukr keltirish uchun vasiladir. Chunki, ro‘za ne’matlarning ichida eng qadrlisi va zaruri bo‘lmish yeyish, ichish va jimo’ qilishdan nafsni tiyish bo‘lib, ma’lum vaqt o‘zini bu ne’matlardan tiygan kishi uning qadriga yeta boshlaydi. Zero, ne’matning qadri undan bebahra bo‘lgandagina bilinadi. Bu esa, kishini ne’matga shukr qilishiga sabab bo‘ladi. Ne’matga shukr qilish ham aqlan va ham shar’an farzdir. Shuning uchun Qur’oni karimdagi ro‘zaga oid oyatning so‘ngida:

لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ

ya’ni: “shukr qilishingiz uchundir”, deyilmoqda. (Baqara, 185).

Ikkinchidan, ro‘za taqvoga vasiladir. Chunki, kishi Allohning roziligini istab, uning alamli azobidan qo‘rqib halol ne’matlardan nafsini tiyadi. Bunda nafsi unga itoat qiladi. Bas, shunday ekan, nafsning haromdan hazar qilishi yanada osonroq kechadi. Shunday ekan, ro‘za nafsda Alloh harom qilgan amallardan tiyilishga ko‘nikma hosil bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Haromdan saqlanish esa farzdir. Shuning uchun ham Qur’oni karimdagi ro‘zaga oid oyatda:

لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ

ya’ni:shoyad (u sababli) taqvoli bo‘lsangiz, deyilgan (Baqara, 183).

Har bir ibodatda bo‘lgani kabi ro‘zaning ham farz bo‘lishining hikmati bor. Ro‘za insonni tarbiyalashda, uning axloqini go‘zallashuvida katta ahamiyat kasb etadi. Zero, tarbiya mayog‘i bo‘lmish ro‘za tufayli kishi nafaqat jismonan, balki ma’nan va axloqan poklanadi. Ibn Moja o‘zlarining “Sunan” kitoblaridan quyidagi hadisni keltiradilar:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ، قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : لِكُلِّ شَيْءٍ زَكَاةٌ  وَزَكَاةُ الْجَسَدِ الصَّوْمُ

ya’ni: Abu Hurayra r.a.dan rivoyat qilinadi, Rasululloh s.a.v. aytdilar: “Har bir narsaning zakoti bor, jasadning zakoti ro‘zadir”. Ma’lumki, zakotning ma’nosi tozalash demakdir. Demak, ro‘za tufayli kishi jasadini undagi ortiqcha va zararli moddalardan tozalasa, axloqini zararli odat va xulqlardan tozalab oladi. Chunki, a’zolarni gunoh ishlarni qilishdan tiyish ro‘zaning maqbul bo‘lishining asosiy shartlaridandir. Shuning uchun ham Rasululloh s.a.v. hadislarining birida marhamat qildilar:

عن أبي هريرة رضي الله عنه قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم من لم يدع قول الزور والعمل به فليس لله حاجة في أن يدع طعامه وشرابه

(رواه البخاري).

 

ya’ni: Abu Hurayra r.a.dan rivoyat qilinadi, Rasululloh s.a.v. dedilar: “Kim gunoh gapni va gunoh amalni qo‘ymasa taomi va sharobini tark etganiga Alloh muhtoj emas”. (Buxoriy rivoyati).

Demak, ro‘za kishida insoniy fazilatlarni mujassam bo‘lishligi va nomunosib illatlardan qutilishiga ko‘mak beradigan ulug‘ ibodatdir.

 Homidjon Ishmatbekov.

Ramazon-2019
Boshqa maqolalar

Alloh naqadar buyuk Zot!

25.12.2024   1564   1 min.
Alloh naqadar buyuk Zot!

Ikkita bir-biriga o‘xshash oyat, lekin Alloh taolo ularni ikki xil xulosa bilan yakunlagan:

وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا  إِنَّ الْإِنسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ (34)


"Va agar Allohning ne’matlarini sanashga urinsangiz, ularni sanab tugata olmaysiz. Albatta, inson zulmkor va noshukrdir" (Ibrohim surasi, 34-oyat).

 وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا  إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ (18)


"Va agar Allohning ne’matlarini sanashga urinsangiz, ularni sanab tugata olmaysiz. Albatta, Alloh mag‘firatli va marhamatlidir" (Nahl surasi, 18-oyat).

Birinchi oyatda: Insonning Allohga munosabati bilan tugatilgan!
Ikkinchi oyatda: Allohning bandaga munosabati bilan tugatilgan!

Alloh taolo naqadar buyuk Zot! Inson esa naqadar ojiz va nodon mavjudot.

Homidjon domla ISHMATBЕKOV