Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Mart, 2025   |   12 Ramazon, 1446
search icon
Avvalgi sayt
ЎЗ РУ EN AR

Toshkent shahri
Tong
05:22
Quyosh
06:40
Peshin
12:38
Asr
16:40
Shom
18:29
Xufton
19:42
Bismillah
12 Mart, 2025, 12 Ramazon, 1446
Avvalgi sayt
#search
 YouTube

Langar Qur’oni haqida qiziqarli va noyob ma’lumotlar

12.02.2019   8214   12 min.
Langar Qur’oni haqida qiziqarli va noyob ma’lumotlar

O‘zbekiston musulmonlari idorasining kutubxonasida saqlanayotgan “Katta Langar Qur’oni” nomi bilan ataladigan Qur’oni karimning nusxasi dunyodagi eng qadimiy va nodir qo‘lyozma asarlaridan hisoblanadi. Katta Langar Qur’oni deb nomlanishi, uning  Qashqadaryo viloyatining Qamashi tumanidagi Langar ota masjidida saqlanganiga borib taqaladi.

“Katta Langar Qur’oni”ning saqlanish tarixi

Sahifalar uzoq vaqt davomida “Katta Langar shayxlari” deb nom olgan Ishqiya tariqati vakillari tomonidan asrab kelingan.

Mahalliy aholining hikoya qilishicha Katta Langar Qur’oni 1917 yillarda Asrorxo‘ja ota ismli kishining qo‘lida bo‘lgan, 30 yillargacha uning o‘g‘li Usta Abdullo ota, undan keyin Yoqub boboning qo‘lida saqlangan. Undan Qulfi momoning qo‘liga o‘tib 1957 yilgacha u kishining qo‘lida saqlangan. 1957 yildan To‘xta Bobo Rajabovning qo‘lida saqlangan.

O‘tgan asrning saksoninchi yillari boshida O‘zbekistonda diniy va milliy qadriyatlarga qarshi kurash avj olgach, ushbu qo‘lyozmaning ham katta qismi atayin yo‘q qilingan yoki yashirilgan.

Hikoya qilishlaricha, 1984 yili o‘sha vaqtda tegishli tashkilot vakillari tomonidan hech qanday dalolatnoma qilinmagan holda Langar Qur’onining 67 sahifasi olib ketilgan. Uning qayerda ekanligi haligacha ma’lum emas. Shunda qishloq oqsoqollaridan To‘xta bobo Rajabov qo‘lyozmaning 12 sahifasini asrab qolishga muvaffaq bo‘ladi.

Oradan o‘n yil o‘tib, mustaqillik yillarida ushbu muborak sahifalar yana Katta Langar ziyoratgohiga qaytariladi.

Qo‘lyozmaning qadimiyligi

Aslida bu qo‘lyozma bizning yurtimizga qanday kelib qolganligi haqida haligacha hech kim aniq ma’lumot ayta olgan emas. Ammo biz shuni bilamizki, ushbu qo‘lyozma ustida ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borgan olimlarning ta’kidlashlaricha, ushbu qo‘lyozmaning bitilishi VIII asrning oxirgi choragida, arab grammatikasi qoidalari shakllangan davrga to‘g‘ri keladi.

Hozirgi kunda ushbu qo‘lyozmaning 81 sahifasi Rossiya Fanlar akademiyasining Sankt-Peterburgdagi Sharq qo‘lyozmalari institutida saqlanadi. Mashhur sharqshunos, akademik I.Yu.Krachkovskiy o‘zining “Arab qo‘lyozmalari ustida” kitobida yozishicha, bu qo‘lyozma 1936 yilda institut tomonidan notanish keksa ayoldan sotib olingan[1].

1998 yilda professor Ye.A.Rezvan Sharq qo‘lyozmalari institutida Ye 20 inventar raqami ostida saqlanayotgan mazkur qo‘lyozma haqida xorij matbuotida ingliz tilida “The Qur'an and its World” maqolasini e’lon qildi. Oradan bir necha oy o‘tib, fransuz sharqshunosi Fransua Derosh Sankt-Peterburgga xat yo‘llab, u bilan birga O‘zbekistondagi Katta Langar qishlog‘idan topilgan Qur’on sahifalari fotonusxalarini ham yuboradi. Bu nusxalardagi yozuv turi va uslubi institutda Ye 20 raqami ostida saqlanayotgan qo‘lyozmaniki bilan aynan bir hil edi.

Keyinchalik Ye.Rezvan ushbu qo‘lyozmaning ayrim sahifalari Katta Langar qishlog‘ida, shuningdek Toshkent va Buxoroda ham saqlanishi haqida xabar topadi. 1999 yilda Katta Langar Qur’oni bilan yaqindan tanishish maqsadida O‘zbekistonga ilmiy ekspeditsiyani amalga oshirib, bir guruh sharqshunos olimlar bilan Toshkentda O‘zbekiston musulmonlari idorasi kutubxonasida saqlanayotgan Usmon mus'hafi va Langar Qur’onining bir sahifasi, Sharqshunoslik Qo‘lyozmalar institutida saqlanayotgan 1ta sahifasini, Langar ota masjidida saqlanayotgan 12 sahifani borib ko‘radi. Keyinchalik bu haqda “Usmon Qur’oni izidan” degan hujjatli film ham tayyorlaydi[2].

2000 yilning may oyida rossiyalik va gollandiyalik olimlarning izlanishlari natijasida, Groningen (Gollandiya) universiteti Izotop tadqiqotlari markazida mazkur qo‘lyozma pergamentining namunalari zamonaviy texnikalar yordamida radiokarbon tahlilidan o‘tkaziladi. Tekshiruv natijalariga ko‘ra, ushbu qo‘lyozma milodiy 775-995 yillar oralig‘ida ko‘chirilgan bo‘lishi mumkinligi haqida xulosa berildi. Olimlar ushbu xulosaga tayanib, qo‘lyozma VIII asrning so‘nggi choragiga tegishli, degan to‘xtamga kelishgan. Bu xulosani fransuz sharqshunosi F.Derosh ham tasdiqlaydi.

Qo‘lyozmalar qayerlarda saqlanmoqda?

O‘zbekistonda mazkur qo‘lyozmaning jami 16 sahifasi mavjud:

Bittasi Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharq qo‘lyozmalari institutida saqlanadi. Sharq qo‘lyozmalari institutida 11604 raqami ostida saqlanayotgan sahifada “Baqara” surasining 26-61-oyatlari ko‘chirilgan. Mazkur institutda 2460 raqami ostida saqlanayotgan Sadir Ziyo kutubxonasining katalogida mazkur sahifa haqida ma’lumot berilgan bo‘lib, unda sahifaning Uchinchi Xalifa Usmon ibn Affon (r.a.) zamonasida ko‘chirilgan kitobga tegishli ekani aytiladi.

Ikkita sahifasi Buxoroda: bittasi Ibn Sino nomidagi Buxoro viloyat kutubxonasida, ikkinchisi Buxoro davlat muzey-qo‘riqxonasi Ark qo‘lyozmalar muzeyida saqlanmoqda. Unda Mujodala surasining 11-oyatidan Hashr surasining 3-oyatigacha yozilgan.

Sohaga oid muhim voqea

Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev 2017 yil 24 mayda “Qadimiy yozma manbalarni saqlash, tadqiq va targ‘ib qilish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorni imzolaganlaridan keyin yurtimizda bu borada bir qancha ilmiy-amaliy anjumanlar bo‘lib o‘tdi. Jumladan, O‘zbekiston elektron ommaviy axborot vositalari milliy assotsiatsiyasi boshqaruvi raisi F.Abduxoliqov tashabbusi bilan 2017 yil 28 noyabr kuni Toshkent shahrida “Zamonlar chorrahasi: o‘tmishning buyuk merosi – ma’rifatli kelajak poydevori” mavzuida xalqaro media-forum o‘tkazildi. Unda O‘zbekiston musulmonlari idorasidan vakillar ham ishtirok etdilar. Ayni media-forum 2018 yil 10 dekabr kuni ham bo‘lib o‘tdi. 2017 yilda “O‘zbekiston madaniy merosi dunyo to‘plamlarida” loyihasi doirasida Yevropa texnologiyalari asosida “Katta Langar Qur’oni”ning faksimile nusxalari yaratildi. Mazkur nusxalar o‘tgan vaqt davomida mamlakatimizdagi bir qator ilmiy va diniy muassasalarga tarqatildi.

2018 yilning 3 dekabr kuni Darakchi gazetasining internet sahifasida Katta Langar Qur’oni haqida maqola e’lon qilindi. Ana shu maqolada shunday deyiladi. “O‘zbekistonda mazkur qo‘lyozmaning jami 16 sahifasi mavjud bo‘lib, shundan bittasi Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharq qo‘lyozmalari markazida, bittasi O‘zbekiston Musulmonlari idorasida, ikkitasi Buxoro viloyat kutubxonasida, 12 varag‘i Katta Langar qishlog‘ida saqlanadi”, deyilgan.

Maqolada shuningdek, “ushbu sahifalarda “Niso” va “An’om” suralarining parchalari o‘rin olgan”, deyilgan.

Katta Langar Qur’oni O‘zbekiston musulmonlari idorasiga qachon keltirilgan?

Katta Langar Qur’onining 12 sahifasi O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi noibi marhum Abdurazzoq Yunusov tomonlaridan Qashqadaryo viloyatining Qamashi tumanidagi “Langar ota” jome’ masjididan 2003 yilning 11 dekabrida olib kelingan.

Mazkur qo‘lyozma matni sayqallangan hayvon terisi – pergamentga bitilgan. Sahifalarning o‘rtacha hajmi 53x35 sm.ni tashkil etadi. Matnlar arabiy yozuv usullarining eng qadimiy turlaridan bo‘lgan ko‘fiy-hijoziy  xatida bitilgan. Sahifalarning ba’zilariga, ayniqsa hoshiyalariga jiddiy zarar yetgan. Qo‘lyozmaning charm muqovasi XIV asrga tegishli. XVII asr o‘rtalarida u qayta ta’mirlangan.

 Muqova hamda sahifalarni bir-biriga mustahkam biriktirish maqsadida arab tilidagi matnlar bitilgan qog‘ozlar yopishtirilgan. Sahifalarning charm muqovasida muqovasozning ismi (Muhammad Nosir) hamda 1255 (1839-1840) sanasi yozilgan.

Langar Qur’onining O‘zbekiston musulmonlari idorasi kutubxonasida saqlanayotgan qismi

O‘zbekiston Musulmonlari idorasi kutubxonasida avvaldan bir sahifasi saqlanib kelgan bo‘lsa, 2003 yilda qolgan 12 sahifasi Langar ota masjididan keltirilgan bo‘lib, hozirda 13ta sahifasi saqlanmoqda.

O‘zbekiston musulmonlari idorasida saqlanayotgan Katta Langar Qur’onining avvalgi bitta sahifasida “Baqara” surasining 126-150 oyatlari, qolgan 12 sahifasida Niso surasining 136-oyatining yarmidan boshlanib, Moida surasi to‘liq va An’om surasining 82-oyatining boshlanishigacha bo‘lgan qismi mavjud.

Mavjud 12 sahifani muqovaga tikishda tartib buzilgan. Ya’ni, beshinchi sahifani ikkinchi sahifa o‘rniga, yettinchi sahifani oltinchi sahifa o‘rniga almashtirib tikib yuborilgan. Natijada suralarning ketma-ketligi buzilgan.

Mavjud sahifalar Qur’oni karimning ikki juzini o‘z ichiga olgan. Demak, tahmin qilish mumkinki, Katta Langar Qur’oni 190-200 sahifa atrofida bo‘lgan. Bugungi kungacha ularning 97 sahifasi yoxud 47 foizigina yetib kelgan.

Katta Langar Qur’oni asrlar osha

Katta Langar Qur’oni yillar davomida ta’mirlanib, uni bezak va nuqtalar bilan to‘ldirib kelinganini ko‘rishimiz mumkin. Masalan, ba’zi sahifalarning yirtilgan burchaklariga yamoq solingan va yamalgan joyidagi oyatlar nasx xati turida yozilgan. Suralar orasiga naqsh chizilib, unga suraning nomi va oyatlarining soni nasx xatida bitilgan. Ba’zi sahifalardagi ba’zi kalimalarga harakatlar qo‘yilganini ham ko‘rishimiz mumkin. Masalan,

ان الله جامع المنافقين و  الكافرين في جهنم جميعا

(سورة النساء/140)

oyatini misol qilishimiz mumkin.

Katta Langar Qur’onining o‘ziga xos jihatlari

Langar Qur’onining bir betiga hozirgi Madina Mus'hafining bir yarim beti hajmidagi oyatlar yozilgan. Langar Qur’onida suralardagi oyatlarning soni hozirgi Madina mus'hafidagi oyatlarning sonidan farqli qilib berilganini ko‘rishimiz mumkin. Masalan, Madina mus'hafida Moida surasi 120 oyatdan iborat deyilgan bo‘lsa, Langar Qur’onida Moida surasi 122 oyat deyilgan. An’om surasi Madina mus'hafida 165 oyat deyilgan bo‘lsa, Langar Qur’onida 167 oyatdan iborat deyilgan.

Katta Langar Qur’oni O‘zbekistonga qanday kelib qolgani haqida turli taxminlar ilgari suriladi. Shunisi aniqki, o‘tgan muddat davomida Katta Langar masjidida saqlanib kelgan. XIX asr oxirlarida qo‘lyozmaning bir qismi noma’lum sabablarga ko‘ra, mamlakatdan olib chiqib ketilgan va yuqorida ta’kidlanganidek, 1936 yilda I. Yu.Krachkovskiyning qo‘liga yetib borgan. Qo‘lyozmaning boshqa sahifalari har xil odamlar tomonidan olib ketilgan. Xullas bugungi kunda ushbu nodir kitob sahifalarining yarmidan ko‘prog‘i qayerda, kimlarning qo‘lida ekani hamon sirligicha qolayotir.

Katta Langar Qur’onidan nusxa ko‘chirib yozilishi

2004 yilda xattot Habibulloh Solih tomonidan Katta Langar Qur’onining 12 sahifasi qayta ko‘chirib yozilgan va hozirda o‘sha qo‘lyozma nusxasi O‘zbekiston Islom Akademiyasining manbalar hazinasida saqlanmoqda.

Katta Langar Qur’oni tarixiy ahamiyatga ega

Langar Qur’onining yurtimizga kelib qolishi tarixi haqida bir qancha taxminlar mavjud:

  1. O‘rta asrlarda Afg‘onistonga ko‘chib kelgan arablar ma’lum bir sabablarga ko‘ra O‘rta Osiyoga ko‘chishadi va o‘zlari bilan ushbu Qur’on nusxasini ham olib kelishadi;
  2. Amir Temur tomonidan Suriyadan Qashqadaryoning tog‘lik hududiga ko‘chirib keltirilgan arablar o‘zlari bilan ushbu Qur’onni ham olib kelishgan.

Langar Qur’oni Qashqadaryo viloyati Qamashi tumanidagi Langar ota masjidi va ziyoratgohi bilan bog‘liq bo‘lganligi bois uning ushbu manzilga kelishi, u yerdagi ishqiya tariqati mashoixlarining o‘z davrida yerli aholining ijtimoiy va ma’naviy hayotida tutgan o‘rni, Langar qishlog‘ining o‘tmishda madaniy va iqtisodiy  jihatdan qanday holatda bo‘lganligi bilan bog‘liq ilmiy tadqiqot ishlarini olib borilishi lozim ekanligi bilan ham katta ahamiyatga ega deb o‘ylaymiz.

Shu kungacha Langar ziyoratgohi bilan bog‘liq bir nechta maqolalar, shuningdek, G‘ulom Karimiyning “Langar fojiasi” romani chop etilgan va ularda Langar Qur’oniga bog‘liq ma’lumotlar ham berilgan.

Hozirgi kunda Langar masjidida professor Ye.Rezvan tomonidan amalga oshirilgan Langar Qur’onining fotonusxasi va xattot Habibulloh Solih tomonidan ko‘chirilgan qo‘lyozma saqlanmoqda.

 

Homidjon ISHMATBЕKOV,

Diniy idora Fatvo bo‘limi mudiri

 

 

[1] https://history.wikireading.ru/256823 Nad arabskimi rukopisyami Kuficheskiy Koran i “babushka-arabka” (1936)

[2] https://youtu.be/l_by2R6-8ec

Maqolalar
Boshqa maqolalar

TAOMLANISH  SIRLARI (7-qism)

11.03.2025   1303   11 min.
TAOMLANISH  SIRLARI (7-qism)

TAOMLANISH  SIRLARI (7 qismdan iborat)ni

ULUG‘  USTOZ  ULAMOLARIMIZ  bayon  qilib  berganlar:

     (7-qism)

TAOMLANISHDA: 

  1. ovqatlanayotganda taomni odob bilan tanovul qilish;
  2. o‘ng qo‘l bilan yeb-ichish;
  3. taomni o‘ziga yaqin joydan, o‘z oldidan yeyiladi;
  4. ovqatlanishdan oldin tuz yalashlik;
  5. mevani qaysi tarafdan olsa ham, zarari yo‘q;
  6. dasturxonga tushgan non uvoqlarini, ushoq va guruch kabi narsalarni odob va ehtirom bilan terib yeyish;
  7. taomni sovutibroq iste’mol etish, chunki issiq-qaynoq taomda baraka bo‘lmaydi;
  8. taom uch barmoq – bosh, ishora va o‘rta barmoqlar yordamida yeyiladi. Ikki barmoqda taom yeyish takabburlik alomatidir;
  9. ikki kishi birga ovqatlanganda biri ikkinchisidan beruxsat dasturxondagi taom yoki mevalardan ikkitadan olib yeyishi maqbul emas;
  10. taomni ayblamaslik;
  11. ishtaha bo‘lsa – yeyiladi, bo‘lmasa – tark etiladi;
  12. taom suzilgan laganning o‘rtasidan emas, atrofidan yemoqlik, zero o‘rtasiga baraka yog‘ilib turadi;
  13. «Ustida ko‘p qo‘l bo‘lgan ovqat – Alloh huzurida ovqatlarning sevimlisidir»; 
  14. uzoq turib qolgan taomni yemaslik;
  15. og‘izga ketma-ket luqma tashlanmaydi;
  16. ko‘pchilik oldiga chiquvchi kishilarning xom piyoz, sarimsoq kabi badbo‘y narsalarni iste’mol qilishlari odobga to‘g‘ri kelmaydi;
  17. luqmalar o‘rtacha kattalikda olinadi;
  18. og‘izdagi taomni yutmay turib, idishga qo‘l uzatilmaydi;
  19. tishlangan taom idishga qaytarib qo‘yilmaydi;
  20. taomni hidlab ko‘rilmaydi;
  21. taom ustida nafas olinmaydi;
  22. luqmani olib borayotganda og‘iz katta ochilmaydi;
  23. taom yeyilayotgan qo‘l kosa yoki tovoqqa, dasturxonga silkitilmaydi;
  24. tik turgan holda taom yeyilmaydi;
  25. quyuq taomlarni chaynaganda tovush chiqarmasdan chaynashlik;
  26. suyak yoki paylarni qisirlatib chaynamaslik;
  27. ovqatdan chiqqan suyak yoki boshqa narsalarni dasturxonga qo‘ymaslik;
  28. dasturxon atrofida tish kovlamaslik lozim;
  29. quyuq ovqatlarni qo‘lda yegan ma’qul;
  30. ovqatga ham hurmat ko‘rsatiladi;
  31. yaxshi pishmagan ovqat yomonlanmaydi;
  32. qoshiq bilan taomlanishda ham toq songa rioya qilgan yaxshi;
  33. qoshiqni to‘ldirib ovqat yeyilmaydi;
  34. qoshiqdagi sho‘rva yoki boshqa ovqatlar kiyimga tommasligi kerak;
  35. taomlanishda og‘iz idishga yaqin olib borilmaydi;
  36. qoshiq og‘izga butunlay solinmaydi;
  37. ovqatlanish vaqtida behuda gaplar aytilmaydi;
  38. ovqat umumiy idishdan yeyiladigan bo‘lsa, hamma o‘z oldidan olib yeydi;
  39. ovqat issiq holda yeyilmaydi;
  40. suyuq ovqatni ovoz chiqarib, xo‘rillatib ichmaslik;
  41. ovqatni qoshiq bilan ichishda uni to‘ldirib yuborilmaydi, juda kam ham olinmaydi;
  42. donalab sanab yeyiladigan narsalar toq yeyiladi;
  43. imkoni boricha qoshiq bilan emas, balki qo‘l bilan ovqatlanishlik;
  44. nonning barcha bo‘laklarini qoldirmasdan yeyishlik;
  45. nonning yuzini va chetlarini yeb, ichini esa yemaslik nonga hurmatsizlik hisoblanadi;
  46. luqmani kichik qilishlik;
  47. yaxshilab chaynab yeyishlik;
  48. bir luqmani to yaxshi chaynab yutmaguncha, aslo ikkinchi luqmani tishlamaslik;
  49. ovqat yer ekan, og‘izni katta ochmaslik;
  50. taom yeyilayotganda qo‘lini (ng yog‘ini) badaniga va yo kiyimiga artmaslik;
  51. birga ovqatlanayotganlarning yuzlariga, qo‘llariga va yo og‘izlariga, luqmalariga zinhor-bazinhor qaramaslik;
  52. yon-atrofdagilarga aziyat qilmaslik, xalaqit-ozor bermaslik va bezovta qilmaslik;
  53. tirsaklarga tayanmaslik va keng qo‘ymaslik;
  54. nonni ham, go‘shtni ham iloji boricha pichoqsiz bo‘lishlik;
  55. taom yer ekan bir luqmani qo‘liga olganida tovoq ustiga engashmaslik;
  56. luqmani og‘ziga solgach, qo‘lini tovoq chetiga surtmaslik va yo ichiga qoqmaslik;
  57. sirkali ovqatdan bir luqmani yog‘li (boshqa) bir ovqatga aralashtirmaslik;
  58. taom ichidagi suyak va danaklarni og‘ziga tekkizgach, qayta tovoq yo kosa ichiga solmaslik, qo‘ymaslik;
  59. tishlagan non va yo go‘sht parchasini sho‘rva yoki boshqa ovqatlarga solmaslik;
  60. qoshiqni tovoqqa qattiq tashlamaydi;
  61. ovqat qoldiqlari bo‘lishi hamda bu qoldiqlar tovoqqa tomishi mumkinligini inobatga olinib, qoshiq tovoqqa to‘nkarib qo‘yiladi;
  62. qo‘lning moyini nonga, garchi uni yemoqchi bo‘lsa-da, artmaslik zarur;
  63. yog‘li luqma va go‘sht parchasini sirkaga botirmasdan, balki non sirkaga botirilib, ustiga go‘sht qo‘yilib, keyin yeyiladi;
  64. ilikni zarb iblan non sirtiga yoki yuziga, tovoqqa va dasturxonga urmaslik kerak;
  65. ovkat mahali kishini nafratini qo‘zg‘aydigan chirkin, behayo, bema’ni gap-so‘zlarni so‘zlamaslik;
  66. ko‘pchilik bo‘lib ovqatlanilayotganda, birodarlarining ahvolini tushunib, fikr qilgan holatda (kam) yeyishlik. Yolg‘iz o‘zi bo‘lgan chog‘da ham g‘ariblar, miskinlar holini ko‘z oldiga keltirib, kam ovqatlanishlik va ortgan ovqatni g‘arib, ehtiyoji borlarga taqdim etmoqlik;
  67. nonxurushsiz nonning o‘zini yemoqlik;
  68. tik turib va yurib ovqat yemaslik;
  69. yonboshlab ovqatlanmaslik;
  70. haddan ziyod to‘yib ovqat yemaslik;
  71. qo‘l dasturxonga artilmaydi;
  72. ovqatlangandan so‘ng dasturxondagi ushoqlar terib yeyiladi;
  73. ovqatlanishni tuz bilan tugatmoq;
  74. mezbon ovqatlanishni mehmonlardan so‘ng tugatishi lozim;
  75. ko‘pchilik bo‘lgan (to‘y va shu kabi marosimlar)da esa mezbon mehmonlarni kuzatib bo‘lgandan so‘ng ovqatlanadi.

 

ICHIMLIK  ICHISH:

  1. ovqat paytida suv, choy kabi ichimliklarni ko‘p ichmaslik;
  2. taomga, ichimlikka zinhor puflanmaydi;
  3. taomni xo‘rillatib, shapillatib yo turli ovozlar bilan iste’mol qilinmaydi;
  4. tik turgan holda imkon qadar ichimlik ichmagan ma’qul (faqat Zam-zam suvi yoki tahoratdan ortib qolgan suv tik turgan holda, Qiblaga yuzlanib ichiladi);
  5. ichimliklar o‘tirgan holda «Bismillohir rahmonir rahim» bilan ichiladi;
  6. ichib bo‘lgach, «Alhamdulilloh! Xudoga shukr!» deyiladi;
  7. ichimlik idishi og‘zi yopiladigan bo‘lishi kerak;
  8. suv idishini og‘izdan tashqari tutib ichiladi;
  9. suv ichayotganda birdaniga simirmay, bir nafasda emas, balki sekin-sekin, uch bora tanaffus bilan bo‘lib ichish afzal;
  10. suv uch nafas bilan ichiladi. Har nafasda lab idishdan olinadi. Birinchi nafasda bir ho‘plam, ikkinchi nafasda uch ho‘plam, uchinchi nafasda besh ho‘plam ichiladi;
  11. ichilayotgan suvga tuflamaslik;
  12. mesh, paqir yoki boshqa idishlarning og‘zidan ichilmaydi;
  13. soy-daryolarga yotib suv ichilmaydi;
  14. suvga nafas urilmaydi;
  15. suv ichishdan avval idishdagi suv obdon nazoratdan o‘tkaziladi. Uning ichida xas va boshqa narsalar bo‘lmasligi kerak. Agar qorong‘i bo‘lsa, idish labiga biror doka qo‘yib suv ichiladi;
  16. og‘iz va qo‘l yog‘li bo‘lsa, ko‘za yoki obdastani moy qilmaslik kerak. Agar suv idishini ushlashga majbur bo‘lsa, jimjiloq va uzuk barmoq bilan ushlagan ma’qul. Idishning dastasi bo‘lmasa, avval yog‘li qo‘lni artib olish tavsiya etiladi;
  17. boshqalarni suv bilan siylagan kishi o‘zi oxirida ichadi;
  18. duch kelgan, tasodifiy kishidan suv so‘rash to‘g‘ri emas;
  19. ichimlikka, issiq ovqatga puflanmaydi, balki kovlab sovutish yo sovushini kutib sabr qilinadi;
  20. suv beruvchini xayrli duo qilish kerak.

 

OVQATLANGANDAN  KЕYIN: 

  1. taomlangandan keyin «Alhamdulilloh», «Xudoga shukr!» deb, Allohga shukr qilish;
  2. ovqatlanib bo‘lgandan so‘ng, qo‘lni yalab, so‘ng sochiqqa artiladi. Yuvib, keyin artish ham mumkin;
  3. yog‘li idishlar yalab qo‘yiladi;
  4. qo‘lni artishdan oldin barmoqlarni yaxshilab yalash;
  5. ovqatlanib bo‘lingach, oldin ovqat idishlarini, taom yegan barmog‘larini yalab, keyin qo‘llar yuviladi va sochiqqa artiladi;
  6. taom yeyilgan tovoqni yalab tozalab qo‘yiladi;
  7. mo‘min kishidan qolgan taomni yemoqlik;
  8. ovqatlanib bo‘lingach, dasturxon oldidan yoshlari yoshroqlar boshqalardan bir oz oldinroq turib, ota-ona, ustoz, rahbar, o‘zidan yoshi katta, ulug‘ inson, tabarruk odamlarga xizmat qiladilar;
  9. ota-ona, ustoz, rahbar, o‘zidan yoshi katta, ulug‘ inson, tabarruk odamlar o‘rnilaridan turganlarida, dasturxon yonidan chetlanib, ular xonadan chiqib ketganlaridan keyingina yana qayta o‘z o‘rniga o‘tirish mumkin;
  10. bergan ne’matlari uchun Yaratganga shukrona aytib, taom egalariga, tayyorlaganlarga minnatdorchilik izhor etib, haqlariga duo qilib, keyin dasturxon atrofidan turiladi;
  11. dasturxon oldidan turib ketar ekan, ochu nahor bo‘lganlar, ovqat topolmay xor-zor, sarson-sargardon yurganlarni eslab, shunday holga solib qo‘ymagani uchun Alloh taologa behisob shukrlar aytib, ehtiyojmandlarga ehson qilishlik;
  12. duo qilinmasdan turib ketilmaydi;
  13. taom yegandan so‘ng tish tozalagich cho‘p bilan tishlar orasini tozalashlik;
  14. dasturxon atrofida tishlar orasini tozalamaslik;
  15. mabodo bordi-yu dasturxon atrofida tishlar orasini tozalashga zarurat tug‘ilib qolsa, qo‘llarini, tish tozalagich cho‘pni dasturxonga yo sochiqqa artmaslik;
  16. tishlar orasini tozalar ekan, chiqqan (ovqat qoldiqlari)ni yemaslik;
  17. ovqatlangandan so‘ng idishlar yuvib tozalanadi;
  18. ovqatlangandan keyin ikki qo‘lni bo‘g‘imigacha uch marta yuvib, og‘izni chayish lozim;
  19. Alloh taoloning zikri va ne’matlari shukronasidan g‘ofil bo‘lmaslik;
  20. ovqat hazm bo‘lmaguncha yotmaslik.

 

CHOYXONA  (VA SHU KABI JOY)LARDA:

  1. ko‘ngli tortsa, mo‘min kishidan qolgan taomni yemoqlik;
  2. bir kishilik taomni ikki kishi yeydigan bo‘lib qolsa, bunga mone’ bo‘lmaslik;
  3. to‘lanib ovqatlanadigan joy (choyxona va shu kabi) larda “kim taklif qilsa, barcha xarajatlarni o‘z zimmasiga oladi” degan qoida qo‘llaniladi; lekin orada ota-ona, ustoz, rahbar, o‘zidan yoshi katta, ulug‘ inson, tabarruk odamlar bo‘lishsa, to‘lovni o‘zini hurmat qilganlar o‘z zimmalariga oladilar va to‘lagan mablag‘ to‘g‘risida mutlaqo og‘iz ochmaydilar;
  4. agar “sizni taklif qilaman” yoki "men sizlarni taklif qilaman" degan ibora eshitilsa, demak shuni aytgan kishi to‘laydi;
  5. agar "boraylik" deyilsa, unda hamma o‘z-o‘ziga to‘laydi; agar qandaydir tarzda moliyaviy ishtirok etishni istagan kishi o‘z hissasini ham qo‘shgani afzal;
  6. ko‘pchilik bo‘lgan joyda biror uzri bo‘lmasa, taomga duo qilinmaguncha o‘rnidan qo‘zg‘almagani ma’qul;
  7. ikki kishi bir tovoqda sherik bo‘lsa, navbat bilan toq, ya’ni bir yoki uch qoshiqdan taomlanadi;
  8. mabodo turib ketish zarurati tug‘ilib qolsa, holatga qarab, avvalo yonidagilardan, so‘ng dasturxon atrofidagi ulug‘ (ota-ona, ustoz, rahbar, o‘zidan yoshi katta, ulug‘ inson, tabarruk odam) lardan hamda yig‘in egalaridan uzrini aytib, kechirim so‘rab, ijozat so‘rab turiladi.

 

  • “Hamma narsa ham oiladan boshlanadi” – deydi dono xalqimiz...
  • Demak, oilaning rahbarlari – OTA-ONALAR “farzandlar tarbiyasi” nomli “hayot universiteti”da mashaqqatli va sharafli, og‘ir va savobli, sermahsul va olijanob vazifada mas’ul sanaladi.  
  • Oila a’zolariga ovqatlanish odoblarini aytib turish, dasturxon atrofida o‘zaro yaxshi muloqotda bo‘lish, o‘rni bilan yoshlarning kamchiliklarini bildirib qo‘yish – kattalarning burchidir.
  • Xususan, non va oziq-ovqatlarni iste’mol qilish tartiblarini, non va non mahsulotlarini isrof qilmaslikni o‘rgatish va talab etishdan hech bir ota-ona charchamasligi darkor.
  • HAYOT nomli "Universitet"ning "tillo diplomi"ga ega bo‘lgan,

TAJRIBA nomli "Oliy o‘quv yurt"ning "brilliant sertifikati"ni qo‘lga kiritgan va

AQL nomli "Institut"ning "gavhar hujjati"ni egallagan

oqil va dono OTA-ONALARIMIZ hamisha yoshlarimiz uchun PROFЕSSOR bo‘lib qoladilar...

 

Mehribon Parvardigorimiz o‘zlarimizni ham, farzand-zurriyotlarimizni ham O‘zi buyurgan, Janobi Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam tavsiya etgan, o‘tmishda o‘tganlarimizning ruhlari shod bo‘ladigan, xalqimiz xursand bo‘ladigan, ota-onalarimiz rozi bo‘ladigan yo‘llardan yurishimizni nasib etsin! 
 


Ibrohimjon domla Inomov