Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Hech shubha yo‘q, har bir dinning o‘ziga xos xulqi bor. Islom dinining o‘ziga xos xulqi hayodir”. Hayo – kishini insoniy axloqqa to‘g‘ri kelmaydigan har qanday narsadan tiyilishga undovchi sifat. Hayo xijolat chekish, istiholadan farq qiladi. Chunki xijolat chekish hamisha ham ijobiy xislat hisoblanmaydi. Ba’zan u salbiy oqibatlarga ham sabab bo‘lishi mumkin.
Hayo bir vaqtning o‘zida joiz bo‘lmagan ish va so‘zlardan qaytargani kabi, yaxshi ishlarga undovchi hamdir. Bu go‘zal xislat odamlar orasida ham, o‘zi yolg‘iz qolganida ham egasining ikkiyuzlamachilik qilishiga yo‘l qo‘ymaydi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Hayoning hammasi yaxshidir”, deganlar.
Hayo insonning ikki dunyosi, shuningdek, atrofidagilar uchun ham foydali fazilat. Ulamolarimiz hayo haqida: “Hayo yomon, qabih ish va qiliqlarni tark etishga undaydigan, haqdor kishining haqiga putur yetkazishdan qaytaradigan yaxshi sifatdir”, deyishgan.
Imonimizning bir bo‘lagi – hayo bizdan uzoqlashib, begonasirab ketishiga yo‘l qo‘ymaylik.
Yormuhammad ESHNAZAROV,
Toshkent islom instituti o‘qituvchisi
O‘MI Matbuot xizmati
“Yalla, ya hajji” – Makkadagi Masjidul Haram xodimlari tomonidan ko‘p ishlatiladigan ibora bo‘lib, “ey hoji, yuring” degan ma’noni bildiradi. Bu so‘z ikki qismdan iborat:
Shuning uchun, xodimlar “yalla, ya hajji” desa, “ey hoji, yuring!” yoki “hojilar, harakatlaninglar!” deyayotgan bo‘ladi.
Bu iborani asosan Masjidul Haramdagi xavfsizlik xodimlari odamlar oqimini boshqarish, tig‘izlikning oldini olish va ziyoratchilarning harakat ravonligini ta’minlash uchun qo‘llaydilar. Har kuni millionlab ziyoratchilar yig‘iladigan ushbu muqaddas maskanda harakatni muvofiqlashtirish juda muhim hisoblanadi.
Xavfsizlik xodimlari ba’zan “Yalla, hajji, tariyq!” deb ham murojaat qiladi. Bunisi “hoji, yuring, yo‘l bering!” degan ma’noni anglatadi. “Tariyq” (طريق) so‘zi “yo‘l” yoki “yo‘l bering” ma’nosida qo‘llanadi.
Haj va umra safarlariga borayotgan ziyoratchilar uchun arabchadagi ayrim iboralarni bilib olish juda foydali. Bu nafaqat xavfsizlik xodimlarining ko‘rsatmalariga to‘g‘ri amal qilishga yordam beradi, balki harakat jarayonidagi tartibni ham ta’minlaydi.
“Yalla hajji” – bu oddiy so‘z emas, balki Makkadagi tartib va hamjihatlik ramzidir. U hojilarni bir yo‘nalishda harakatlantirish, ularning xavfsizligini ta’minlash va ibodat muhitini osoyishta saqlash uchun qo‘llaniladigan iboradir.
T.Azimov