Sayt test holatida ishlamoqda!
01 May, 2025   |   3 Zulqa`da, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:51
Quyosh
05:21
Peshin
12:25
Asr
17:16
Shom
19:23
Xufton
20:47
Bismillah
01 May, 2025, 3 Zulqa`da, 1446

7 savolga 7 javob: Haj shartlari

25.12.2017   12503   5 min.
7 savolga 7 javob: Haj shartlari

1-savol: Kishi o‘zi ishlab turgan muassasa yoki biror bir tashkilotdan kelajakda oylik maoshidan sekin-asta to‘lash sharti bilan qarz olib hajga borishi mumkinmi?

 

Javob: Haj ibodati qodir bo‘lgan kishiga farz. Yetarli mablag‘i bo‘lmagan kishiga haj farz emas.

 

2-savol: Ma’lumki, haj mavsumida tirbandlik sababli ehrom bo‘laklarining yirtilish hollari ko‘p bo‘ladi. O‘sha holatda yirtilganlarini yamash joizmi yoki yangisiga almashtirish kerakmi?

 

Javob: Xohlasa, tikib oladi, xohlamasa, boshqasiga almashtiradi, har ikkisi ham joiz. Alhamdulillah, shariatda bu masalada yengillik bor. Shariatda man qilingan narsa ko‘ylak va shalvar kiyishdir. Ammo ehrom biror narsaga ilinib yirtilsa yoki teshilsa, uni ip bilan chatib yoki yamoq solib tikishning zarari yo‘q.

 

3-savol: Muhtaram Muftiy hazratlari! Yaqinda turmushga chiqayotgan dugonam mahr uchun eridan haj ziyoratiga olib borishni so‘ramoqchi ekanini aytib qoldi. Bizning mazhabimizda shu to‘g‘rimi?

 

Javob: Mahr uchun hajga olib borishni so‘rasa, bizning hanafiy mazhabimizda mahri misl vojib bo‘ladi. Mahri misl deganda opalariga berilgan mahr miqdori tushuniladi.

 

4-savol: Hurmatli Muftiy hazratlari! Mustaqillik sharofati tufayli diniy qadriyatlarimiz qayta tiklanib, har yili muborak hajda umra ibodatini ming-minglab yurtdoshlarimiz ado etishmoqda. Haj kabi umrani ham kishi umrida bir marta ado etadimi? Iltimos, shu haqda ma’lumot bersangiz.

 

Javob: Umra lug‘atda “ziyorat qilish” va “obod qilish” ma’nolarini anglatadi. Shariatda esa, niyat qilib ehrom bog‘lab, Baytullohni tavof qilish, Safo bilan Marva o‘rtasida sa’y qilish umra deyiladi.

 

Ibn Abbos (roziyallohu anhu): “Allohga qasam, albatta, u (umra) Alloh taoloning Kitobida un(haj)ga qo‘shib zikr etilgan. “(Haj va umrani Alloh uchun tugal ado qiling)”, deydi.

 

Abu Hurayra (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinadi: “Nabiy (sollallohu alayhi va sallam): “Umradan keyingi umra oralaridagilarga kafforatdir. Mabrur hajning mukofoti jannatdir”, dedilar” (Imom Ahmad, Buxoriy va Muslim).

 

Har bir kishiga qodir bo‘lsa, umrida bir marta haj qilish farzdir, umra sunnat amal. Umrani bir yilda bir necha bor qilish mumkin.

 

5-savol: Alloh nasib qilib, 2005 yili haj ibodatini ado etish sharafiga muyassar bo‘ldim. Iltimos, umra bilan haj o‘rtasidagi farqni tushuntirib bersangiz.

 

Javob: Haj muayyan vaqtda ado etiladi. Haj ibodatida Arafotda turish, Baytullohni tavof qilish lozim. Safo va Marva orasida sa’y qilish, Muzdalifa va Minoda tunash, Jamarotda shaytonga tosh otish kerak.

 

Umra esa, haj ado etiladigan kunlardan boshqa yilning barcha fasllari va kunlarida ado qilinishi mumkin. Umra Baytullohni tavof qilish va Safo hamda Marva o‘rtasida sa’y qilishdir.

 

Demak, umra uchun maxsus vaqt tayin qilinmagan. Balki arafa va tashriq kunlaridan tashqari yilning barcha kunlarida umra qilish joiz. Barcha olimlar umra uchun maxsus vaqt belgilanmaganiga ittifoq qilishgan. Zero, Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) zulqa’da va shavvol oylarida umra qilganlar.

 

6-savol: Menga haj qilish nasib etganida, quvonganimdan Alloh uchun o‘n kun ro‘za tutaman, deb niyat qilgan edim. Shu ro‘zani qay tartibda tutsam to‘g‘ri bo‘ladi, iltimos, shu haqda ma’lumot bersangiz.

 

Javob: Avvalo, nazr niyat bilan bo‘lmaydi. Til bilan aytilsa, nazr bo‘ladi. Ibodatlardan darhol yo keyin zimmaga vojib bo‘lmagan birortasini, masalan, ro‘zani Ramazon oyidan boshqa paytda tutishni o‘ziga vojib qilish nazr bo‘ladi. Agar kishi Alloh uchun ikki kun yoki uch kun yoinki o‘n kun ro‘za tutish o‘ziga vojib deb (nazr) bilsa, unga o‘sha aytganini tutish vojib bo‘ladi. U istagan vaqtda, xohlasa, bo‘lib-bo‘lib tutadi, xohlasa, ketma-ket, orasini ajratmasdan tutadi.

 

Agar ro‘za tutishni nazr qilgan paytda ketma-ket tutishni niyat qilgan bo‘lsa, ketma-ket tutishi zarur bo‘ladi. Orada bir kun iftor qilsa yoki ayol kishi hayz ko‘rsa, qayta boshidan nazr qilgan kunlari miqdorida tutishi lozim.

 

Nazr qilgan kishi ketma-ket tutishni niyat qilmagan bo‘lsa ham, ketma-ket tutsa bo‘ladi (“Fatovoyi Hindiya”, “Zohiriya”).

 

7-savol: Eri o‘lgan ayolning haj qilishi durust emas deb eshitdim, shu to‘g‘rimi?

 

Javob: To‘g‘ri. Eri qazo qilgan ayol to‘rt oyu o‘n kun idda o‘tirishi lozimdir. Eri o‘lgani uchun iddadagi yo taloq iddasidagi ayol hajga bormaydi va boshqaga turmushga chiqmaydi. Iddasi tugab bo‘lgach, uning ixtiyori o‘zida bo‘ladi. Xohlasa, mahramlaridan biri, ya’ni otasi, aka yo ukasi, tog‘a yo amakisi, bobosi yoki o‘g‘illaridan biri hamrohligida haj ibodatini ado etishi mumkin (“Fatovoyi Hindiya”).

Haj va umra
Boshqa maqolalar

Imom Moturidiy haqida 15 fakt

30.04.2025   3927   3 min.
Imom Moturidiy haqida 15 fakt

1. Olimning to‘liq ismi sharifi Muhammad ibn Muhammad ibn Mahmud Abu Mansur Moturidiy Samarqandiy Ansoriy.


2. Kamoliddin Bayoziyning tahqiqiga ko‘ra bu zotning nasabi ulug‘ sahobiy Abu Ayyub Ansoriyga borib taqaladi.


3. Abu Mansur Moturidiyning qaysi yilda tug‘ilgani aniq ma’lum emas. Ammo ustozi Muhammad ibn Muqotil Roziy hijriy 248 (milodiy 862) yilda vafot etgani aytilgan. Shunga ko‘ra, Abu Mansur Moturidiy hijriy 240 (milodiy 854) yildan oldin tug‘ilgani taxmin qilinadi.


4. Imom Moturidiy ko‘plab ustozlardan ta’lim olgan. Quyidagilar ularning eng mashhurlari:

  1. Imom Abu Bakr Ahmad ibn Is'hoq Juzjoniy;
  2. Imom Abu Nasr Ahmad ibn Abbos Iyoziy;
  3. Nusayr ibn Yahyo Balxiy;
  4. Muhammad ibn Muqotil Roziy va boshqalar.


5. Ushbu olimlar Imom Moturidiyni Imom Abu Hanifa rahimahullohgacha bo‘lgan sanadini bog‘lovchi ustozlar hisoblanadi.


6. Imom Moturidiyning shogirdlari uning ilimy merosini davom ettirib, bu ta’limotni rivojlantirganlar. Masalan:

  • Abulqosim Is'hoq ibn Muhammad Hakim Samarqandiy.
  • Imom Abulhasan Ali ibn Sa’iyd Rustug‘faniy.
  • Abu Lays Nasr ibn Muhammad Samarqandiy.
  • Imom Abu Muhammad Abdulkarim Pazdaviy.


7. Abu Mansur Moturidiy tafsir, usulul fiqh va aqoid kabi shar’iy ilmlarning turli yo‘nalishlari bo‘yicha asarlar ta’lif etgan.


8. Tafsir yo‘nalishi bo‘yicha “Ta’vilotu ahli sunna” nomli tafsir yozgan.


9. Usulul fiqh yo‘nalishida “Ma’xozush sharoi’” (Shar’iy hukmlar manbasi) va “Jadal” (Ilmiy bahslar) nomli ikkita kitob yozgan.


10. Ulamolar Abu Mansur Moturidiy aqoid ilmi bo‘yicha yozgan asarlarini o‘rganib chiqib, ularni uch turga ajratganlar:

  1. Maqolot (maqolalar);
  2. Raddiyalar;
  3. Alloh taologa iymon keltirish asoslari.


11. Abdulhay Laknaviy “al-Favoidul-bahiya” asarida Imom Abu Mansur Moturidiyni mutakallimlar imomi va musulmonlarning to‘g‘ri aqidasini asoslab bergan buyuk alloma sifatida tavsiflaydi. Uning ta’kidlashicha, Imom Moturidiy benazir asarlar yaratib, botil aqida vakillarining buzg‘unchi g‘oyalariga raddiyalar bergan.


12. Ulamolar aytadilarki, Hujjatul Islom (Islom dini hujjati) deyilganda faqat Imom G‘azoliy tushunilganidek, Imomul hudo (to‘g‘ri yo‘lga boshlovchi) deyilganda ham faqat Imom Moturidiy tushuniladi.


13. Butun hayotini ilm ma’rifat o‘rganish va uni yoyish bilan o‘tkazgan Abu Mansur Moturidiy rahmatullohi alayh hijriy 333 (milodiy 945) yilda taxminan to‘qson besh yoshida Samarqandda vafot etgan va Chokardiza qabristoniga dafn etilgan.


14. 2020 yil O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi huzurida “Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi” tashkil etilgan.


15. Shuningdek, 2025 yil mart oyida Davlatimiz rahbari tomonidan buyuk olimga yuksak hurmat ifodasi o‘laroq “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaror qabul qilindi.