Alloh taolo dunyodagi jamiki millatlarni bir ota-onadan yaratganini bildirib: «Ey, insonlar! Darhaqiqat, Biz sizlarni bir erkak (Odam) va bir ayol (Havvo)dan yaratdik hamda bir-birlaringiz bilan tanishishingiz uchun sizlarni (turli-tuman) xalqlar va qabila (elat)lar qilib qo‘ydik. Albatta, Alloh nazdida (eng azizu) mukarramrog‘ingiz taqvodorrog‘ingizdir. Albatta, Alloh biluvchi va xabardor zotdir», degan (Hujurot surasi, 13-oyat).
O‘zgalarga nisbatan fikr, o‘ylarimizda gina va nafratda bo‘lish o‘zimizga zarardir. Ba’zida insonlarning qilgan ishidan xafa bo‘lamiz-da, u qilgan xatoni takrorlab qo‘yamiz? Bu bilan biz bir qadam orqaga ketgan bo‘lamiz. Inson o‘z jahlini tiya oladigan darajada kuchli bo‘lsagina o‘zi va o‘zgalarga yaxshilikda bardavom bo‘ladi.
Kimlardir mol-dunyosi, nasl-nasabi, millati bilan takabburlanib, o‘zini boshqalardan ustun qo‘yib maqtanadi. Aslida esa ular tuproqdan yaratilganini unutadi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bir hadisi sharifda: “Alloh taolo bandalarining mol-dunyosiga, kiygan kiyimiga emas, pok qalbiga va qilayotgan amallariga qaraydi”, deganlar.
Har bir qilgan xatti-harakatimizni ko‘rib, yozib turuvchilar bor. Oxiratda savol-javob bo‘ladi. Bir-birimizga azob berib, birovni kamsitib, xato qilganimiz bilan yaxshilikka erishib bo‘lmaydi.
Mana bir misol, maktab hamda ishxonalarga kuzatuv kameralari o‘rnatilgan. Odamlar o‘sha kameralardan xavfsirab tartib-intizomga rioya qiladi. Qo‘yilgan kameralar o‘z natijalarini bermoqda. Maktab o‘quvchilari so‘zlayotgan so‘zlarida, xatti-harakatlarida chegaradan chiqarmaslikka urinmoqda, o‘zlarini odob doirasida tutishga harakat qilmoqda. Bunga qo‘ldan yasalgan jonsiz kamera sabab.
Alloh taolo ikki yelkamizga farishtalarni qilayotgan yaxshi va yomon amallarimizni yozish uchun mas’ul qilib qo‘ygan ekan nega o‘zimizni tuzatmaymiz, uyalmaymiz, gunoh ishlardan qaytmaymiz? Axir o‘z omonligimiz va oxiratimiz uchun ham to‘g‘ri yo‘ldan adashmasligimiz kerak emasmi?
Alloh taolo: «Ey, imon keltirganlar! Yoppasiga itoatga kirishingiz va shaytonning izidan ergashmanglar! Albatta, u sizlarga aniq dushmandir» (Baqara surasi, 208-oyat), deb ogohlantirgan.
Sal narsaga asabiylashish insonni har tomonlama zaif va bemor qiladi. Kichkina narsalarga ham jiddiy e’tiroz va norozilik tana hujayralarining bir-biri bilan keskin reaksiyalarini vujudga keltiradi. Bu esa insondagi ilg‘or fikr va g‘oyalarning yo‘qolishiga sabab bo‘ladi.
Alloh taolo yaratgan maxluqotlar orasida Inson ajoyib mo‘jizadir. Har bir sog‘lom inson ongida yuqori salohiyat, ixtirochilik hamda komillik yuzaga keladi. Dangasalik, erinchoqlik bizni yo‘limizdan to‘xtatib qo‘yadi yoki orqaga tortadi. Dunyoviy bilimlarni diniy bilimlar bilan uyg‘unlashtirib, o‘rganib, hayotga tadbiq etsak, ko‘zlagan maqsadimizga adashmasdan yetamiz, INSHOALLOH.
XUMORBЕGIM
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Ashraf Aliy Tahonaviy rahmatullohi alayhning bir shogirdi bo‘lib, u zot unga tazkiya va talqinga ijozat bergan edi. Bir kuni u o‘g‘ilchasini yetaklab ustozi ziyoratiga keldi. Salom-alikdan so‘ng o‘g‘lini tanishtirib, uning haqqiga duo qilishlarini so‘radi. Hazrat bolaning haqqiga duo qildilar. Gap orasida ustoz bolaning yoshini ham so‘rab qoldilar. Shogird «Bolam o‘n uch yoshda», dedi. Mamlakatdagi qonun bo‘yicha bolalarga o‘n uch yoshgacha chipta narxining yarmi to‘lanar, o‘n uchga to‘lgan kunidan boshlab ularning chiptasi ham kattalar kabi to‘la bahosiga xarid qilinar edi.
Hazrat bolaga chiptaning qaysi narxda olinganini so‘rab qoldilar. Shogirdi «Jussasi kichkina bo‘lgani uchun yarim narx to‘ladik», deb javob berdi. Shunda ustozning avzoyi birdan o‘zgarib, shunday dedilar: «Inna lillaahi va inna ilayhi roji’un! Sizga tasavvuf va tariqatning changi ham yetib kelmagan ekan. Siz haligacha harom-halolni ajratmabsiz. Bolani safarga olib chiqibsiz-u, lekin unga yo‘lkira to‘lashda harom ishga qo‘l uribsiz. Kattalar maqomiga yetgan bolaga yosh bolalarning chiptasini olib, yo‘l xizmati idorasining haqqini o‘g‘irlabsiz. O‘g‘rilik qiladigan. birovning haqqini tortib oladigan shaxs tasavvuf va tariqatda biror maqomga ega bo‘lmaydi. Shuning uchun sizga bergan ijozatimni bekor qilaman».
O‘sha shogird ibodatda mukammal kishi edi. Lekin ustoz chipta olishda, ya’ni muomalotda haromga yo‘l qo‘ygani tufayli unga bergan vakolatini bekor qildi.
Abdulmannon Andijoniy