Farzand niholga o‘xshaydi. Agar u o‘z vaqtida, yaxshi parvarish qilinmasa, to‘g‘ri o‘smay qolishi mumkin. Ota-onaning vazifasi esa bolaga chiroyli tarbiya berish, yaxshi inson qilib voyaga yetkazishdir. Bu borada Abdurauf Fitrat bunday yozadi: “Axloqi go‘zal farzand Allohning ne’matidir. Yaxshi tarbiya insonning baxtu iqboli omilidir. Ba’zi fe’lu atvor tug‘ma bo‘lsa-da, ko‘pincha u shakllanadi”.

Luqmoni Hakimdan “Nega o‘g‘lingizga juda ko‘p nasihat qilasiz?” deb so‘rashganida, u zot: “Keksalarning yoshlarga qilgan nasihati xuddi ko‘chatlarni voyaga yetkazadigan bog‘bon kabidir. U vaqt-vaqti bilan nihollarning ortiqcha shoxlarini kesadi, ular atrofidagi begona o‘t-o‘lanlarni tozalaydi. Xullas, uning mustahkam bo‘lib o‘sishi uchun bor kuch-quvvatini sarflaydi. Agar shunday qilsa, nihol yaxshi o‘sib, unadi. U hosilga kirgach, mevasi asaldek shirin bo‘ladi. Aks holda, bog‘bon beparvo bo‘lib, ko‘chatlarning ortiqcha shoxlarini kesmasa, ular baland o‘sib yaxshi hosil bermaydi. Oqibatda, bunday niholdan bog‘bonga kam foyda tegadi”.

Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) bunday marhamat qiladilar:

لأن يؤدب الرجل ولده خير من أن يتصدق بصاع

«Kishining o‘z farzandini chiroyli odob-axloq bilan tarbiyalashi ko‘p miqdordagi nafl sadaqa­ berishidan yaxshiroqdir» (Imom Termiziy rivoyati).

Boshqa hadisda bunday keladi:

ما نحل والد ولدا من نحل أفضل من أدب حسن

«Ota bolaga go‘zal odobdan yaxshiroq narsani bera olmaydi» (Imom Termiziy rivoyati).

Bolaning tabiati, xulq-atvori oiladagi muhitga bog‘liq. Ota-ona tajribali tabibning bemorga nisbatan qilgan munosabati kabi bo‘lishlari kerak. Albatta, solih farzandlar  o‘z-o‘zidan voyaga yet­maydi. Balki oilada ota-ona nazoratida tarbiyalanib, ulg‘ayadi. Bolalar tarbiyasiga beparvo bo‘lmaslik kerak. Aks holda, Alloh asrasin, ular yomon kishilarga aralashib qolishlari mumkin. Lo‘nda qilib aytganda, bola qalbi oppoq (turli yozuv yozish mumkin bo‘lgan) qog‘ozga o‘xshaydi. Unga imkon qadar yaxshi yozuvlar tushirish kerak. Farzandlarimiz yaxshi insonlar bo‘lib yetishishlari uchun ular tarbiyasiga chin ixlos bilan kirishib, bor imkoniyatlarni ishga solishimiz zarur.  

Buyuk yurtdoshimiz Abu Ali ibn Sino farzand tarbiyasi haqida vasiyat qilib, bunday degan: «Yosh bola ta’lim-tarbiya oladigan joyda odob-axloqli, turmush tarzi namunali bolalar bo‘lishi lozim. Zero, yosh bola har bir narsani ularga taqlid qilib o‘rganadi va ular bilan do‘st tutinadi».

Muhtaram Prezidentimiz nutqlarining birida farzandlar tarbiyasi va ularning barkamol avlod bo‘lib yetishishida odob-­axloqning o‘rni katta ekani haqida to‘xtalib, bunday deganlar: “Yoshlarimizga bugunning o‘zida alohida e’tibor qaratishimiz lozim. Ular nafaqat ishonchimiz va kelajagimiz, yoshlar – bugungi va ertangi kunimizning hal qiluvchi kuchidir. Ya’ni ertangi kun kutganimizdek bo‘lishi uchun bugunning o‘zida yoshlar tarbiyasiga jiddiy e’tibor qaratishimiz zarur” .

Mamlakatimiz  mustaqillikka  erishgach, bolalar va o‘smirlarning jismonan sog‘lom, baquvvat, ruhan va ma’nan komil inson bo‘lib ulg‘ayishlari uchun katta e’tibor  qaratilayotgani sir emas. Bunga muhtaram Yurtboshimizning tashabbuslari bilan 2005 yil «Onalar va bolalar yili», 2008 yil «Yoshlar yili», 2010 yil «Barkamol avlod yili», 2016 yil esa “Sog‘lom ona va bola yili” deb e’lon qilinishi va bu borada katta hajmdagi ishlar amalga oshirilishi dalildir.

Har tomonlama barkamol farzandni voyaga yetkazish borasida ulug‘larning juda ko‘p nasihatlari bor. Ularda, eng oldin, bolalarda shakllantirilishi kerak bo‘lgan yaxshi xislatlar bunday bayon qilinadi: Islom, ilm, diyonat, qanoat, intizom, vijdon, vatanparvarlik, adolat, muhabbat, iffat, sabr, tilni (bo‘hton, chaqimchilik, g‘iybat kabilardan) tiyish, ibrat nazari bilan qarash, sir saqlash va hokazo.

Shu bilan birga, farzandni hasad, manmanlik, takabburlik, yolg‘on gapirish, aldash, munofiqlik, baxillik, bekorchilik, jahl, g‘azab, g‘iybat, behuda so‘zlarni gapirish, mazax qilish, shahvatga berilish, so‘kish, tama qilish, zulm, johillik kabi yomon xislatlar rivojlanishidan muhofaza qilish zarurligi ham aytiladi.

Ruhan tetik va axloqli farzand ilohiy ne’matdir. Farzandi barkamol inson bo‘lib voyaga yetishini istagan har bir ota-ona, uni avvalambor sog‘lom e’tiqod asosida tarbiyalashi kerak. Zero, to‘g‘ri va sog‘lom e’tiqod din asosidir. Aqidasi mustahkam shakllangan bola hech qachon adashmaydi, to‘g‘ri e’tiqoddan chalg‘imaydi. Modomiki, aqidasi bid’at­xurofot va noto‘g‘ri tushunchalardan xoli bo‘lar ekan, uni hech kim adashtira olmaydi, o‘ziga qaram qilolmaydi. E’tiqod dinimiz negizi, hayotimiz poydevori ekan, uni to‘g‘ri shakllantirishimiz lozim. Demak, ishonchi o‘zgargan odamning hayot tarzi ham o‘zgarar ekan. Endi u o‘zi to‘g‘ri deb bilgan, ishongan ana shu aqidaning chiziqlaridan chetlanmaydi. Hazrat Mirzo Bedil aytadilar:

Boshidan qiyshiq bo‘lsa poydevor,

Osmonga yetsa ham qiyshiqdir devor.

So‘fi Ollohyor hazratlari bunday deganlar:

Aqida bilmagan shaytonga eldir,

Agar ming yil ibodat qilsa yeldir.

Shu bois dinni mustahkam e’tiqod asosida o‘rganish doimo dolzarb masalalardan bo‘lib kelgan. Shu e’tibordan ota-onalar farzand tarbiyasida uning e’tiqodiga alohida e’tibor berishlari zarur. Alloh taolo barchamizni imonda, Islomda sobitqadam qilsin. Omin!

Tolibjon QODIROV

tayyorladi.