E’tirof

Dolzarb mavzuga bag‘ishlangan global sammit

Bugun butun dunyo go‘yo ko‘zda qalqqan bir tomchi achchiq yosh singari ulkan muammolar girdobida qolib ketyapti. Agar ko‘zni yumsa, yoshdan ayrilishi, yummasa, achchiq va sho‘r ashk ko‘zni achitgani singari iqlim o‘zgarishlari ham global muammo sifatida barchani birdek bezovta qilyapti.

Hozir jahon hamjamiyati iqlim o‘zgarishini insoniyat oldida turgan eng jiddiy muammolardan biri deb tan olmoqda. Ayni davrda bu global muammo oqibatida insoniyat xo‘jalik faoliyatining barcha qirralari, xususan, qishloq xo‘jaligidan tortib energetika, transport harakati, zamonaviy nanotexnologiyalardan foydalanish va boshqa sohalarda zudlik bilan hal etishlishi shart bo‘lgan masalalarni kun tartibiga qo‘ymoqda.

Boz ustiga, qit’alar va yirik-yirik davlatlar misolida suv toshqinlari, bo‘ronlar, o‘rmon yong‘ini, cho‘llanish jarayonlari kuchayishi, zilzila kabi tahdidlar chindan-da dunyo afkor ommasini jiddiy o‘ylashga majbur qilmoqda.

Shu maqsadda joriy yilning 5-6 noyabr kunlari Ozarbayjon poytaxti Boku shahrida BMTning iqlim o‘zgarishi konferensiyasi (UNFCCC COP29) doirasida Jahon diniy yetakchilari global sammiti bo‘lib o‘tdi.

Mazkur nufuzli tadbirda hukumatlar, xalqaro tashkilotlar, taniqli diniy yetakchilar, olimlar va ekspertlarning 300ga yaqin vakili qatorida yurtimizdan O‘zbekiston Prezidenti maslahatchisi Muzaffar Kamilov, O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Nuriddin Xoliqnazar, Din ishlari bo‘yicha qo‘mita raisining birinchi o‘rinbosari Davronbek Maxsudov ishtirok etdi.

Tadbirning birinchi kuni ishtirokchilar tomonidan global iqlim o‘zgarishining sabab va oqibatlari, tabiatni asrash, ekologik muammolarning oldini olish masalalari muhokama qilinib, bu borada barcha diniy konfessiyalar vakillari oldida turgan muhim vazifalar yuzasidan taklif va mulohazalar bildirildi.

Anjumanda O‘zbekiston delegatsiyasi rahbari Muzaffar Kamilov ma’ruza qilib, mintaqada, xususan, mamlakatimizda iqlim o‘zgarishining salbiy oqibatlarini kamaytirish, tabiiy boyliklardan oqilona foydalanish va biologik xilma-xillikni yanada boyitish yuzasidan qilinayotgan sa’y-harakatlar, o‘ziga xos tajribalar haqida so‘z yuritdi. Jumladan, so‘nggi yillarda O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan “Yashil makon” loyihasi, unda turli diniy konfessiya va milliy markazlar vakillarining faol ishtiroki, loyiha doirasida har yili yurtimizda 200 million tup daraxt ekilib, yangi yashil hududlar barpo etilayotgani alohida ta’kidlandi.

Sammit ishtirokchilari tomonidan O‘zbekistondagi iqlim o‘zgarishining oldini olish borasidagi mazkur sa’y-harakatlar, yashil hududlarni ko‘paytirish borasidagi chora-tadbirlar va ilg‘or tashabbuslar yuqori baholandi.

Tadbirning ikkinchi kuni 30 ga yaqin diniy yetakchi va ulamoning ma’ruzalari tinglandi. Chiqishlarda iqlim o‘zgarishi insoniyat oldida turgan eng jiddiy muammolardan ekani, bu borada BMT konvensiyasining ahamiyati, atmosferaga issiqxona gazlari chiqarilishini kamaytirish, o‘sib borayotgan global ekologik tahdidlarga kompleks javob qaytarishda jahon diniy yetakchilarining roli kabi mavzularda chiqishlar qilindi.

Xalqaro anjumanda O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy shayx Nuriddin Xoliqnazar ham so‘zga chiqib, yurtimizdagi  taniqli ulamolar, imom-xatiblar va soha xodimlari “Tabiat – Alloh taoloning omonatidir” shiori ostida targ‘ibot-tashviqot ishlarida, “Yashil makon” umummilliy loyihasida faol ishtirok etayotgani to‘g‘risida atroflicha ma’lumot berdi.

Manfaatli muloqot va uchrashuvlar

O‘zbekiston delegatsiyasi Jahon diniy yetakchilari global sammiti doirasida qator uchrashuv va muloqotlar o‘tkazdi. Jumladan, delegatsiya vakillari Ozarbayjon Bosh vaziri Ali Asadov bilan uchrashdi.

Muloqotda O‘zbekiston va Ozarbayjon o‘rtasidagi o‘zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirish, mamlakatlarimizning an’anaviy yaqin va do‘stona munosabatlarini yanada mustahkamlash, ilm-fan, madaniyat va diniy-ma’rifiy sohalaridagi hamkorlikni rivojlantirish masalalari yuzasidan fikr almashildi.

Uchrashuvda Jahon diniy yetakchilari global sammitining ahamiyati haqida so‘z yuritilib, mazkur tadbir xalqlar va turli din vakillari o‘rtasidagi munosabatlarni mustahkamlashga katta hissa qo‘shishi, bu borada qardosh mamlakatlar diniy yetakchilari o‘rtasidagi hamkorlik juda ham muhim ekani ta’kidlandi.

Ali Asadov o‘z so‘zida yurtimizda amalga oshirilayotgan ijobiy o‘zgarishlarni yuksak baholab, bundan keyin ham O‘zbekiston Ozabayjonning eng yaqin ishonchli hamkori bo‘lib qolishini ta’kidladi. Shuningdek, u O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Fuzuliy shahrida umumta’lim maktabi bunyod etilganini e’tirof etib, bu muhtasham maktabni ozarbayjon xalqiga tuhfa qilgani uchun davlatimiz rahbariga chuqur minnatdorlik izhor etdi.

Shuningdek, Ozarbayjon Respublikasi Diniy tashkilotlar bilan ishlash davlat qo‘mitasi raisi Ramin Mamedov bilan uchrashuvda so‘nggi yillarda ikki davlat o‘rtasidagi ko‘p tomonlama hamkorlik yangi bosqichga ko‘tarilgani, ozarbayjon xalqi o‘zbek xalqining do‘stona munosabatini doim his qilishi, boshqa sohalar kabi diniy-ma’rifiy sohada ham tajriba almashish o‘zaro manfaatli bo‘lishi ta’kidlandi.

O‘z navbatida, jamiyatda yot g‘oyalarga qarshi kurashish, masjidlar va imom-xatiblar faoliyatini samarali tashkil etish masalalarida hamkorlik ikki davlat uchun foydali bo‘lishiga alohida urg‘u qaratildi.

Samimiy va do‘stona ruhda o‘tgan yig‘ilishda Kavkaz musulmonlari idorasi raisi, shayxulislom Ollohshukur Poshshozoda bilan ham suhbatda bo‘lindi.

Muloqotda ikki mamlakat o‘rtasidagi aloqalarni yanada rivojlantirish borasida davlat rahbarlari tomonidan amalga oshirilayotgan xayrli islohotlar alohida e’tibor qaratildi..

Ollohshukur Poshshozoda joriy yilning oktyabr oyida O‘zbekistonda Prezidentimiz tashabbusi bilan o‘tkazilgan “Islom – tinchlik va ezgulik dini” mavzusidagi xalqaro konferensiya ishini yuqori baholadi. Shuningdek, suhbatda Prezident Shavkat Mirziyoyevning O‘zbekistondagi diniy-ma’rifiy soha rivoji, islom olamidagi buyuk allomalar merosini o‘rganish va jamoatchilikka yetkazishdagi jonbozligini alohida e’tirof etdi.

Uchrashuv yakunida shayxulislom hazratlari ikki mamlakat xalqi farovonligi, o‘zaro do‘stlik va qardoshlik aloqalarining rivojini tilab  duo qildi.

O‘zbekiston delegatsiyasi a’zolari Rossiya muftiylar kengashi raisi Ravil Gaynuddin hamda Bahrayn Podshohlgigi Islom ishlari bo‘yicha oliy kengashi raisi Abdurahmon ibn Rashid al-Xalifa, Misr muftiysi Nazir Muhammad Ayyod, Misr vaqf ishlari vaziri Usoma Azhariy, Al-Azhar majmuasi vakili Muhammad Duvayniy, Musulmon donishmandlar kengashi bosh kotibi Muhammad Abdussalom, Italiya musulmonlari uyushmasi raisi Imom Yahyo Pallavichini, Mo‘g‘uliston muftiysi Batirbek Xadiys bilan ham muloqot qildi. Uchrashuvlarda xorijlik hamkorlar tomonidan so‘nggi yillarda yurtimizda diniy-ma’rifiy sohada amalga oshirilgan islohotlar alohida e’tirof etildi. Barcha uchrashuvlar iliq va do‘stona ruhda bo‘lib o‘tdi.

O‘zbekiston delegatsiyasi sammit doirasida Fuzuliy va Shusha shahridagi bir qator tarixiy maskanlar ziyoratida bo‘ldi.

Anjuman yakunida Jahon diniy yetakchilari global sammiti deklaratsiyasi qabul qilindi. Hujjatda iqlim o‘zgarishlarining oldini olishda hamkorlik, ayniqsa, ko‘kalamzorlashtirish ishlarini samarali tashkil etish, suvni tejash, qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan keng foydalanish kabi yo‘nalishlarda diniy-ma’rifiy soha xodimlarining targ‘ibot-tashqivot ishlarini yanada jadallashtirish lozimligi ta’kidlandi.

Shuningdek, “Jahon dinlari yashil sayyora uchun” shiori ostida o‘tgan yig‘ilishda ishtirokchilar tomonidan quyidagi vazifalar belgilab olindi:

– global iqlim o‘zgarishi, biologik xilma-xillikning yo‘qolishi, atrof-muhitning ifloslanishi, suv tanqisligi kabi umumjahon muammolar sabablarini o‘rganish bo‘yicha birgalikdagi sa’y-harakatlarni jadallashtirish;

– iqlim o‘zgarishiga qarshi kurash bo‘yicha jamoatchilik muhokamalarida faol ishtirok etish;

– iqlim o‘zgarishining salbiy oqibatlarini kamaytirish, tabiiy boyliklardan oqilona foydalanish, tabiat va undagi ne’matlarning muqaddasligini keng jamoatchilikka yetkazishda diniy omillardan unumli foydalanish.

Shu bilan birga, diniy yetakchilar ushbu sammit tinchlikni asrash va nizo va ziddiyatlarni to‘xtatish chaqiriqlari uchun foydali va samarali platforma bo‘lib xizmat qilishiga katta umid bildirdi.

Xulosa shuki, global iqlim o‘zgarishi va ekologik muammolarni bir yoki ikki davlatning sa’y-harakati bilan bartaraf etib bo‘lmaydi. Bunga barcha davlatlar hamjihatlikdagi harakati talab etiladi. Kelgusi avlodlar uchun musaffo osmon, go‘zal tabiat va uning bebaho ne’matlarini bekamu ko‘st yetkazish umuminsoniy burchimiz ekanini unutmasligimiz lozim.

Lutfulla SUVONOV,

“Yangi O‘zbekiston” muxbiri