Sayt test holatida ishlamoqda!
13 Oktabr, 2025   |   21 Rabi`us soni, 1447

Toshkent shahri
Tong
05:14
Quyosh
06:32
Peshin
12:14
Asr
16:02
Shom
17:49
Xufton
19:01
Bismillah
13 Oktabr, 2025, 21 Rabi`us soni, 1447
Maqolalar

Jon chiqar vaqtda keltirilgan iymon bayoni

13.11.2024   3822   3 min.
Jon chiqar vaqtda keltirilgan iymon bayoni

 

43 - وَمَا إِيْمَانُ شَخْصٍ حَالَ يَأْسٍ بِمَقْبُولٍ لِفَقْدِ الإِمْتِثَالِ

Ma’nolar tarjimasi: (Hayotdan) umid uzilgan holatda bo‘ysunish yo‘qolgani uchun biror shaxsning iymoni maqbul bo‘lmaydi.


Nazmiy bayoni:

O‘limgacha iymon qilinsa ta’xir
Qabulmas, bo‘ysunish qolmagan, axir.


Lug‘atlar izohi:

مَا nafiy harfi.  لَيْسَ ning amalini qiladi.

اِيْمَان – nafiy harfining ismi.

شَخْصٍ – muzofun ilayh.

حَالَ – zarflikka ko‘ra nasb bo‘lib turibdi.

يَأْسٍ – muzofun ilayh. Ko‘plab nusxalarda بَأْسٍ kelgan. Ammo tahqiqlarga ko‘ra يَأْسٍ mo‘tabar hisoblanadi. يَأْسٍ lug‘atda رَجَاءٌ ning ziddi ya’ni “umidni uzish” ma’nosini anglatadi.

بِ – ta’kidlash uchun kelgan qo‘shimcha jor harfi.

مَقْبُولٍ – jor majrur مَا ning xabari ekaniga ko‘ra nasb o‘rnida turibdi.

لِ – “ta’liyliya”  (izohlash) ma’nosida kelgan jor harfi.

فَقْدِ – jor majrur مَقْبُولٍ ga mutaalliq. Bu masdar o‘zida bor narsadan ajralib afsuslanishga nisbatan ishlatiladi.

الاِمْتِثَالِ – muzofun ilayh. Lug‘atda “bo‘ysunish” ma’nosini anglatadi. 


Matn sharhi:

Biror kimsa oldin iymonga kelmay yurgan bo‘lsa, uning ajali yetib, o‘limga ro‘baro‘ bo‘lgan paytida keltirgan iymoni qabul qilinmaydi. Bu haqida Qur’oni karimda shunday xabar berilgan:

﴿فَلَمۡ يَكُ يَنفَعُهُمۡ إِيمَٰنُهُمۡ لَمَّا رَأَوۡاْ بَأۡسَنَاۖ سُنَّتَ ٱللَّهِ ٱلَّتِي قَدۡ خَلَتۡ فِي عِبَادِهِۦۖ وَخَسِرَ هُنَالِكَ ٱلۡكَٰفِرُونَ٨٥

(Lekin) Bizning azobimizni ko‘rgan vaqtdagi iymonlari ularga foyda beruvchi bo‘lmadi. (Bu) Allohning (barcha) bandalari haqida (joriy qilgan) yo‘lidir. O‘shanda (iymonlari qabul bo‘lmagach) kofirlar ziyon ko‘rdilar”[1].

Hadisi sharifda jon xalqumga taqalgan vaqtda tavba ham qabul bo‘lmasligi bayon etilgan: 

عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِنَّ اللهَ لَيَقْبَلُ تَوْبَةَ الْعَبْدِ مَا لَمْ يُغَرْغِرْ. رَوَاهُ الْبَيْهَقِيُّ

Ibn Umar roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Alloh taolo bandaning tavbasini, albatta, qabul qiladi, modomiki joni halqumiga kelmagan bo‘lsa”, – dedilar”. Bayhaqiy rivoyat qilgan.

Tavba lug‘atda “qaytish” ma’nosini anglatadi. Ahli sunna val-jamoa ulamolari haqiqiy tavba bo‘lishi uchun unda uchta shart topilishi lozimligini aytganlar:

1. Qilgan gunoh ishi uchun nadomat chekish;

2. Mazkur gunoh ishni tashlash;

3. Bunday gunohni aslo takrorlamaslikka azmu qaror qilish.

Jon halqumga taqalgan paytda esa mazkur shartlar topilmaydi. Chunki tavba qiluvchining yana o‘sha gunohlarni qilishi mumkinligiga ko‘zi yetib turgan paytda tavba qilib, boshqa ularni sodir etmaslikka ahd qilsagina, haqiqiy azmu qaror bo‘ladi, aks holda majburiy holat bo‘lib qoladi. Shuning uchun jon halqumga taqalmasdan oldin tavbaga shoshilish lozim.
 

Keyingi mavzu:
Amal va iymon bayoni

 


[1] G‘ofir surasi, 85-oyat.

Kutubxona
Boshqa maqolalar

Fitnakorlik – jamiyat dushmani

13.10.2025   2380   3 min.
Fitnakorlik – jamiyat dushmani

Dinimiz insonlar o‘rtasida tinchlik, totuvlik va birodarlikni asosiy qadriyatlardan deb ta’lim beradi. Ammo ba’zi kimsalar borki, ular xudbinlik, hasadgo‘ylik, va g‘arazgo‘ylik singari xastaliklar ta’sirida insonlar orasida fitna tarqatadi. Ushbu razil odat "fitnakorlik" deb ataladi va u jamiyatning parokandaligiga, begunoh insonlarning qoni to‘kilishga va Allohning g‘azabiga sabab bo‘ladi.
Binobarin, Qur’oni karimda va hadisi sharifda fitnaning zarari juda qattiq ta’kidlangan. Jumladan, Alloh taolo Baqara surasining 191-oyatida: “Fitna qotillikdan ham ashaddiyroqdir”, deb uning yomonligini xabar qilgan. Ya’ni fitnaning jamiyatga yetkazadigan zarari hatto odam o‘ldirishdan ham yomonroq bo‘lishi mumkin.
Fitnakor kimsa boshqalarni bir-biriga qarshi qo‘yish, yolg‘on gap tarqatish, odamlar qalbiga shubha urug‘ini ekish yoki gapni chuvalashtirib boshqalarning munosabatlariga putur yetkazish bilan shug‘ullanadi. Uning gaplari to‘g‘ridek tuyilsa-da, aslida maqsadi yomon. Bunday kimsa boshqalarning tinchini buzadi, odamlar o‘rtasiga rahna soladi, jamiyatda norozilik urug‘ini ekadi.
Imom Muslim rivoyat qilgan hadisi sharifda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam bomdod namozidan to shom namoziga qadar vaqt ichida bo‘lib o‘tgan va bo‘ladigan barcha fitnalardan ogohlantirgan ekanlar.
Fitnakorlik ildiz otgan jamiyatda o‘zaro ishonch yo‘qoladi; oilalar parokanda bo‘ladi; eru xotin, aka-uka, dugona yoki do‘st o‘rtasida adovat paydo bo‘ladi; yurtda beqarorlik yuzaga keladi; Alloh asrasin, agar fitna siyosiy, ijtimoiy yoki diniy darajada bo‘lsa, butun mamlakat tinchligiga tahdid soladi; fitnakor kimsa Allohning la’nati va azobiga duchor bo‘ladi. Chunki fitna tarqatish  bu – nafaqat insonlarga, balki dini mubiynimizga ham  qarshi jinoyatdir.
Shunday ekan, har bir mo‘min kishi fitnakorlikdan qochishi lozim. Buning uchun tilini ehtiyot qilib, bekorchi gap-so‘zlardan saqlanishi, behuda muhokamalarga aralashmasligi; eshitgan gapini rost yoki yolg‘onligini bilmasdan turib tarqatmasligi; odamlarning orqasidan gapirmasligi, adolatli va niyatini xolis qilishi; duogo‘y bo‘lib yoshu qariga ezgu niyatli bo‘lishi kerak.
Xullas, fitnakorlik – har qanday jamiyatni yemiruvchi xatarli illatlardan biridir. Bu illatdan qochish, uning oldini olish har bir musulmonning burchi hisoblanadi. Chunki fitna bo‘lgan joyda baraka, tinchlik va do‘stlik bo‘lmaydi. Demak, biz o‘zimizdan boshlab fitnadan saqlanishimiz, boshqalarni ham undan ogohlantirib, jamiyatimizni sog‘lom va birodarlik asosida qurishga hissa qo‘shishimiz zarur.
Darhaqiqat, Rabbimiz fitnaga aralshganlarning azobi qattiq bo‘lishini aytib, bandalarini quyidagicha ogohlantirib qo‘ygan: “Sizlardan faqat zolimlargagina xos bo‘lmagan (balki hammalaringizga ommaviy bo‘ladigan) fitna (azob)dan saqlaningiz va bilib qo‘yingizki, Alloh jazosi qattiq (zot)dir” (Anfol surasi, 25-oyat).


Mansurxon O‘ROLOV,
“No‘g‘ayqo‘rg‘on” jome masjidi imom-xatibi

MAQOLA