Ramazon ro'zasi Alloh o'zining mo'min bandalariga farz qilgan va savobining chegarasi bo'lmagan ulug' ibodatlaridan biri. Haqiqiy iymon egalari Allohning buyruqlaridan biror hikmat yoki foyda qidirmasdan, Allohning buyrug'i deb, ado etaveradilar. Ramazon ro'zasi ham ana shunday ado etiladigan ibodatdir. Biroq ulamolarimiz mo'minlarning ushbu ibodatni ado etishga muhabbatlari va shijoatlari yanada oshishi uchun oyat va hadislarga asoslanib ro'zaning hikmat va foydalarini ochib berishga uringanlar. Quyida ulardan ba'zilarini sanab o'tamiz.

Avvalo ro'za ne'matning shukronasiga vasiladir. Zero ro'za nafsni eyish, ichish va jimo'dan tiyish ila amalga oshiriladi. Mazkur narsalar eng ulug' ne'matlardan hisoblanadi. Ushbu narsalardan ma'lum muddat o'zini tiyib turish, ne'mat qadrini bildiradi. Chunki ne'matlar noma'lum bo'lib, yo'qotilganda bilinadi. Ya'ni inson o'ziga qancha narsalar ne'mat qilib berilganini yo'qotganda biladi. Natijada insonni ne'matlarga shukr qilishga undaydi. Chunki ne'matlarga shukr qilish vojib ekanini aql ham, shariat ham taqozo qiladi. Alloh taolo ro'za oyatida ayni shu ma'noga ishora qilgan: “… va shukr qilishingiz uchundir”.

Ikkinchidan ro'za taqvoga eng munosib vasiladir. Chunki nafs Allohning roziligidan umid qilib va alamli azobidan qo'rqib halol narsalardan o'zini tiyishga bo'yin sindimi, harom narsalardan yanada o'zini tiyishga munosib bo'ladi. Natijada ro'za Alloh harom qilgan narsalardan saqlanishga sabab bo'ladi. Alloh ushbu ma'noga ro'za oyatning oxirida ishora qilgan: “… shoyad (u sababli) taqvoli bo'lsangiz”.

Uchinchidan ro'za inson ro'za orqali istak xohishlariga qahr ko'rsatib, shahvatlarini sindirishga erishadi. Chunki nafs to'q bo'lsa, shahvatlarni istab qoladi. Och qolsa, turli xohishlaridan o'zini tiya oladi. Shu sababdan ham Payg'ambarimiz sollallohu alayhi va sallam uylanishga imkoni bo'lmagan yoshlarga: “Ey yoshlar jamoasi! Sizlardan kim nikohlanishga qodir bo'lsa uylansin. Chunki nikoh ko'zni (haromdan) tiyuvchi va farjni (zinodan) saqlovchidir. Kim nikohlanishga qodir bo'lmasa, ro'zani lozim tutsin. Bu uning uchun bichilishdir”, deb ko'rsatma berganlar. Demak ro'za ko'plab gunohlardan saqlanishiga vosita bo'ladi. Chunki barcha gunohlarning boshida shahvat turadi.

To'rtinchidan ro'za kambag'allarga nisbatan rahm-shafqat hissini uyg'otadi. Chunki ro'zador ma'lum bir muddat ochlik alamini tortsa, doimiy holatda och azobini tortayotganlarni eslaydi. Natijada ularga nisbatan rahm-shafqatli bo'lib, yaxshilik qilishga shoshadi. Ushbu amali Allohning huzurida go'zal ajrlarga ega bo'lishiga ham sabab bo'ladi.

Beshinchidan ro'za sababli shaytonga qahr ko'rsatiladi. Chunki shayton insonni adashtirib yo'ldan ozdirishda inson shahvatidan foydalanadi. Shahvat esa, ko'p eyish va ichish orqali kuchayadi. Shu sababdan Payg'ambarimiz sollalohu alayhi va sallam: “Albatta, shayton Odam bolasining qon tomirida yuradi. Uning yuradigan yo'llarini ochlik bilan toraytiringlar”, deb marhamat qilganlar.

Oltinchidan ro'za orqali inson sog'lig'ini tiklab olishga erishadi. Ro'zada insonning oshqozon va hazm qilish a'zolari dam oladi. Oshqozon yaxshi hazm bo'lmay qolgan taomlardan tozalanadi. Badan ortiqcha namlikdan xalos bo'ladi. Payg'ambarimiz sollallohu alayhi va sallam: “Ro'za tutinglar sog'lom bo'lasizlar”, deb tavsiya qilganlar. Arab tabiblaridan Horis ibn Kalda “Oshqozon kasalliklar uyidir. Parhez barcha davoning boshidir”, degan.

Bu sanab o'tilgan hikmatlar ro'zaning ojiz bandalarning aqli etgan foydalaridan mingdan, balki milliondan biri. Alloh hikmat egasi bo'lgan zot.

Yana shuni aytishmiz mumkinki, Alloh taolo ushbu oyning sharofati bilan bandalar rizqlarini keng qiladi. Yaxshiliklarini ko'paytirib turli adashishlardan uzoq qiladi. Chunki bu oyda jannat eshiklari ochiladi. Do'zax eshiklari tambalanadi. Ashaddiy jin va shaytonlar kishanlanadi. Ramazon oyi ummatning go'yo bahori. Ibodatlar uchun mavsum. Hayrli amallar uchun musobaqa maydoni. Mo'min uchun bu oydan afzal oy yo'q. Ushbu oydagi solih amaldan ortig'i yo'q. Bu oy haqli ravishda mo'min uchun g'animat oyidir. Ibodatlar uchun g'animatdir. Zero bu oyda namoz, zakot va boshqa xayrli amallarning ajrlari ko'paytirib beriladi. Allohning huzurida nafl ibodatlar farz darajasida, farz ibodatlar esa etmish barobarida qabul qilinadi.

“Aqoid va fiqhiy fanlar kafedrasi” kafedrasi mudiri F.Jo'rayev.