Anqara universiteti professori, moturidiyshunos olim So‘nmez Kutl (Turkiya) "Dunyo" AA uchun intervyusida O‘zbekiston Prezidentining 2025 yil 14 martdagi "Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida"gi qarori haqidagi fikrlarini bildirdi:
– Bugun juda ham quvonchli xabar eshitdim. O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev "Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida" qaror qabul qilgani, shu munosabat bilan ko‘plab ilmiy-madaniy tadbirlar, jumladan, "Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti" mavzusida xalqaro anjuman o‘tkazilishi meni bag‘oyat mamnun qildi.
Prezident Shavkat Mirziyoyev xanafiy-moturidiy ta’limoti atrofida birlashgan turkiy davlatlar yetakchilari orasida Imom Moturidiy va moturidiylik ta’limotiga eng katta e’tibor qaratib kelayotgan davlat rahbari sifatida alohida ajralib turibdi. Buning uchun men mamlakatingiz rahbariga samimiy minnatdorlik bildiraman.
Imom Moturidiy Alloh taolo tomonidan insoniyatga berilgan eng ulug‘ in’om, bebaho tuhfadir. Zotan, u bag‘rikenglik va mo‘tadillikka asoslangan qarashlari, ma’rifiy g‘oyalari bilan nafaqat islom sivilizatsiyasiga, balki umumbashariy tamaddunga bebaho hissa qo‘shgan buyuk allomadir. Uning tafakkuri markazida inson erki, aql va ilm turadi.
Alloh taolo insonni eng go‘zal suratda yaratgan. Inson hurmat va ehtiromga loyiq mavjudotdir. Barcha insonlar Odam Atoning farzandlari bo‘lgani sababli, insoniylik jihatidan o‘zaro birodar hisoblanadilar. Ular orasidagi musulmonlar dinda ham birodardirlar. Insonlarning o‘zaro ustunligi axloqiy fazilatlar, ta’lim-tarbiya bilangina o‘lchanadi.
Prezident Shavkat Mirziyoyevning Imom Moturidiy tavalludini keng nishonlash haqidagi qarori allomalarga yuksak ehtirom ifodasi o‘laroq yosh avlodni mutaassib oqimlar ta’siriga tushib qolishining oldini olishga ham xizmat qiladi. Zero, X asrda mo‘tadil ta’limotni insoniyatga targ‘ib qilgan Imom Moturidiyni xotirlash orqali bugun jamiyatda har qachongidan ham ko‘proq ehtiyoj sezilayotgan tinchlik, bag‘rikenglik, mo‘tadillik madaniyatini ta’minlash sari muhim qadam qo‘yiladi.
Umrining katta qismini Imom Moturidiy hayoti va ilmiy merosini o‘rganishga bag‘ishlagan bir inson sifatida men bu borada har qanday vazifaga hissa qo‘shishni sharaf, deb bilaman.
"Dunyo" AA
“Al-Azhar” shayxi doktor Ahmad Toyyib Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining Islomofobiyaga qarshi kurashish xalqaro kuni munosabati bilan o‘tkazilgan yig‘ilishida jahon hamjamiyatini islomofobiyaga qarshi kurashishga chaqirdi. U ushbu tadbirda so‘zlagan nutqida shayx at-Toyyib islomofobiyani aqlga zid va mantiqsiz mafkura sifatida ta’riflab, uni jahon tinchligiga haqiqiy tahdid keltiradi, deya baholadi.
“Al-Azhar” shayxi doktor Ahmad Toyyib ma’ruzasi davomida BMT Bosh kotibi Antonia Guterrishning Islom haqidagi xolis va jasoratli so‘zlarini yuqori baholab, bunday bayonotlar islomofobiyaga qarshi kurashda muhim ahamiyatga ega ekanini ta’kidladi. U, shuningdek, ayrim o‘ng qanot ekstremistik guruhlarning Islomga nisbatan noto‘g‘ri tasavvurlarni populistik maqsadlarda suiste’mol qilishga urinishlarini qoraladi.
Shayx at-Toyyibning ushbu chaqiriqlari islomofobiyaga qarshi xalqaro miqyosdagi sa’y-harakatlarni kuchaytirish va dinlararo hurmat hamda hamjihatlikni mustahkamlashga qaratilgan.
O‘z navbatida Misr muftiysi va Jahon fatvo muassasalari Bosh kotibi, doktor Nazir Ayyodning ta’kidlashicha, islomofobiyaga qarshi kurash jamiyat tinchligini saqlash va xalqlar o‘rtasida hamjihatlik hamda bag‘rikenglik qadriyatlarini mustahkamlash uchun dolzarb masaladir. Mazkur oqimga qarshi kurashish musulmonlar ziddiga nafrat qo‘zg‘atuvchi har qanday so‘zlar va fikrlarga qarshi xalqaro hamkorlikdagi sa’y-harakatlar olib borishni talab qiladi.
Har yili 15 mart kuni nishonlanadigan “Islomofobiyaga qarshi kurash xalqaro kuni” munosabati bilan so‘zlagan nutqida, doktor Nazir Ayyod islomdan qo‘rqish hodisasining tarqalishi va musulmonlarga qarshi bo‘lgan yolg‘on ma’lumotlar hamda nafrat qo‘zg‘atuvchi kampaniyalarning kuchayishi katta muammo ekanini ta’kidladi. Bu esa noto‘g‘ri tushunchalarni to‘g‘rilash, dinlar va madaniyatlar o‘rtasida muloqotni kuchaytirish, rahm-shafqat, tinchlik va osoyishtalikda yashashga chaqiruvchi islomiy qadriyatlarni tarqatish ustida ishlashni talab etadi.
Doktor Nazir Ayyodning ta’kidlashicha, Misr Fatvo hay’ati va Jahon fatvo muassasalari bosh kotibiyati bu borada faol ish olib bormoqda. Ular ichida ekstremizm va islomofobiyaga qarshi kurashish bo‘yicha “Salam” tadqiqotlar markazi orqali maxsus tadqiqotlar va izlanishlar olib borish, xalqaro konferensiyalar va seminarlar o‘tkazish, xalqlar o‘rtasida tushunish va hamkorlik ko‘priklarini qurishga qaratilgan tashabbuslarni amalga oshirish kabi ishlar mavjud.
Manbalar asosida
Ilyosxon Ahmedov tayyorladi.