Farzand uchun ota-onaga xizmat qilib, ularning roziligini olishdan ham ulug‘roq saodat yo‘q. Boisi Alloh taolo rizosi ota-ona roziligiga bog‘langan.
Mehribon Robbimiz ota-ona roziligini topish uchun bizlarga uning yo‘llari va vositalarini oson qilib qo‘ygan. Nafaqat hayotliklarida, balki dunyodan ko‘z yumganlaridan keyin ham ularga yaxshilik qilish shulardan biridir.
Shariatimizda ota-ona nafaqat hayotlik chog‘larida, balki ular bu dunyodan o‘tib ketganlaridan keyin ham haqlarini ado etmoqlik farzand zimmasidagi vazifalardan sanaladi. Ana shulardan biri ota-ona yaqinlari va do‘stlariga yaxshilik qilishdir.
Ibn Dinordan rivoyat qilinadi: “Abdulloh ibn Umarning eshagi va sallasi bo‘lar edi. Bir kuni o‘sha eshagini minib ketayotgan edi, oldidan bir a’robiy o‘tib qoldi. Shunda “Sen falonchining o‘g‘li emasmisan?” dedi. U: “Ha, shunday”, dedi. Ibn Umar unga eshakni berib, “Bunga minib ol”, dedi va sallasini berib: “Buni boshingga o‘rab ol”, dedi.
Sheriklaridan biri unga: “Alloh sizni mag‘firat qilsin! Charchaganda minib turadigan eshagingizni, boshingizga o‘raydigan sallangizni mana shu a’robiyga berdingiz-a?” dedi. Ibn Umar: “Men Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning “Yaxshiliklarning eng yaxshisi – kishi otasi ketganidan (vafot etganidan) so‘ng uning yaxshi ko‘rganlariga yaxshilik qilishidir”, deganlarini eshitganman. Uning otasi (otam) Umarning do‘sti edi”, dedi” (Imom Muslim rivoyati).
Abu Usayd Molik ibn Rabi’a So’idiy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning huzurlarida edik, Bani Salimalik bir kishi kelib, “Yo Allohning Rasuli, ota-onamning vafotidan keyin ularga qilishim mumkin bo‘lgan yaxshiliklardan biror narsa qoldimi?” dedi. U zot: “Ha. Ularning haqqiga duo qilish, ular uchun istig‘for aytish, ulardan keyin ahdlariga vafo qilish, ular orqaligina bog‘lanadigan silai rahmni bog‘lash va ularning do‘stlarini ikrom qilish”, dedilar (Imom Abu Dovud rivoyati).
Hadisi sharifda farzand o‘z ota-onasiga qiladigan yaxshilik ularning vafotlaridan keyin ham davom etishi lozimligi bayon qilinmoqda. Ya’ni, farzand ota-onasi haqqiga ularning vafotidan keyin ham mag‘firat so‘rab duo qilib tursa, ular uchun Alloh taologa istig‘for aytishni kanda qilmasa, inshoAlloh ota-onasining savobiga savob qo‘shilib boraveradi, darajasi esa ko‘tariladi. Yana bir muhim jihat shuki, farzandlar ota-onasining yaqinlariga hamisha sila rahm qilishi, ularning hollaridan xabar olib turishlari lozim.
Imom Buxoriy rivoyat qilgan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Otangning do‘stligiga rioya qil, shunda Alloh taolo nuringni so‘ndirmaydi”, deganlar.
Demak, ota bilan do‘stlashgan har qanday odamlardan aloqani uzmaslik kerak.
Ilyosxon AHMЕDOV
1975 yilda Fir’avn Ramzes IIning qabri topilganidan beri, olimlarni bir savol hayratga solmoqda. 3000 yildan ortiq vaqt ilgari halok bo‘lgan jasad qanday qilib bugungi kungacha bu qadar yaxshi holda saqlanib qolgan?
Bu savol bilan qiziqqanlar orasida fransiyalik mashhur tadqiqotchi doktor Moris Byukay ham bor. Fir’avnning jasadi ilmiy tadqiqot uchun Fransiyaga yuborildi. Ko‘plab tahlil va tekshiruvlardan so‘ng, doktor Moris Byukay Fir’avn jasadidan topilgan tuz zarralari uning dengizda halok bo‘lganiga ochiq dalil ekanligini aniqladi.
Qur’on bu haqiqatni 1400 yil avval bayon etgan edi. Fir’avn dengizda g‘arq bo‘lgani va uning jasadi Alloh taolo tomonidan saqlanishi haqida xabar bergan.
Matto va Luko injillarida faqat Fir’avnning hazrat Muso alayhissalomni quvgani haqida so‘zlaydi, ammo uning dengizda halok bo‘lishi yoki jasadining saqlanishi haqida hech narsa aytilmagan.
Shu haqiqatni anglaganidan so‘ng, doktor Moris Byukay Islomni qabul qildi.
Shuningdek, Britaniya muzeyining “Qadimgi Misr” bo‘limida YEA32751 inventar raqami ostida mo‘miyolanmagan, yoshi 3000 yillarga teng deya taxmin qilingan sajda holatidagi qadimiy jasad saqlanadi.
Ayrim manbalarga ko‘ra bu jasad Ramzes Ikkinchining o‘g‘li Merneptaxga (er. av. 1212-1202-y.) tegishli deb qaraladi. Chunki tarixiy ma’lumotlar Qur’onda tilga olinganidek yahudiylarning Misrdan quvg‘in qilinishi aynan ushbu Fir’avn davriga to‘g‘ri kelishini tasdiqlaydi.
Bugungi kunda Fir’avnning dengizda halok bo‘lib, minglab yillar o‘tsa-da, jasadining saqlanib qolgani — Alloh taoloning ulug‘ qudrati va oyatlaridan biridir. Bu haqda Qur’oni Karimning “Yunus” surasi, 90–92-oyatlarida bunday deyilgan:
“Va Bani Isroilni dengizdan o‘tkazdik. Bas, Fir’avn va uning askarlari haddan oshgan va tug‘yon qilgan holda ularni ta’qib etdilar. Toki unga g‘arq bo‘lish yetganida: “Bani Isroil iymon keltirgan zotdan o‘zga iloh yo‘qligiga iymon keltirdim va men musulmonlardanman”, dedi. Endimi! Oldin isyon qilgan va buzg‘unchilardan bo‘lgan eding-ku?! Bugun sening badaningni qutqaramiz. Toki o‘zingdan keyingilarga ibrat bo‘lgin. Albatta, ko‘p odamlar Bizning oyatlarimizdan g‘ofildirlar”.
Haqiqatdan ham, Qur’on Fir’avnning jasadi saqlanib qolishini oldindan xabar bergan va bugungi kunda uning mumiyasi Qohira shahridagi Misr Qirollik mumiyolari muzeyida saqlanmoqda.
Po‘latxon KATTAYEV,
TII Hadis va islom tarixi fanlari kafedrasi katta o‘qituvchisi.