Sayt test holatida ishlamoqda!
05 Iyun, 2025   |   9 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:08
Quyosh
04:51
Peshin
12:27
Asr
17:35
Shom
19:56
Xufton
21:32
Bismillah
05 Iyun, 2025, 9 Zulhijja, 1446

Ramazon 2023: eng uzoq va eng qisqa vaqt ro'za tutiladigan joylar

23.03.2023   1979   7 min.
Ramazon 2023: eng uzoq va eng qisqa vaqt ro'za tutiladigan joylar

 

Bu yil Shimoliy qutbga yaqin mamlakatlarda ro'za 18 soatgacha davom etadi. Janubiy qutbga yaqin mamlakatlarda 12 soatgacha. 

Foto: Songyuth Unkong / EyeEm / Getty Images

23 mart kuni musulmonlarning muqaddas Ramazon oyi boshlanadi. Tong otishidan quyosh botishigacha bo'lgan ro'za yashash manziliga qarab 12 dan 18 soatgacha davom etadi. Islom arkonlariga ko'ra, ro'zador kishi kunduzi ovqatlanish, ichish, chekish va jinsiy yaqinlikdan saqlanishi lozim. 

Nega Ramazon har yili har xil kunda boshlanadi? 

 

Har yili Ramazon avvalgiga qaraganda 10-12 kun oldin boshlanadi. Chunki Islom taqvimi hijriy qamariy taqvimga asoslangan va oylar 29 yoki 30 kundan iborat. Bu yil Makkada ro'zaning birinchi kuni 23 mart, payshanba kuni bo'ladi. 

Qamariy yil quyosh yilidan 11 kunga qisqa bo'lgani uchun Ramazon oyi 2030 yilda ikki marta, avvaliga 5 yanvarda, keyin esa 25 dekabrda boshlanadi.

Keyingi safar Ramazon 33 yildan keyin, 2056 yilda 23 martda boshlanadi. 

Dunyo bo'ylab ro'za tutish vaqtlari 

Ro'za tutish soatlarining miqdori butun dunyo bo'ylab farq qiladi. 

Chili yoki Yangi Zelandiya kabi dunyoning eng janubiy mamlakatlarida yashovchi musulmonlar bu yil o'rtacha 12 soat, Islandiya yoki Grenlandiya kabi shimoliy mamlakatlarda yashovchilar esa 17 soatdan ortiq ro'za tutishadi. 

Shimoliy yarimsharda yashovchi musulmonlar uchun bu yil ro'za tutish soatlari biroz qisqaradi va 2031 yilgacha, ya'ni Ramazon eng qisqa kunni qamrab olgunga qadar kamayib boradi. Ekvatordan janubda yashovchi musulmonlar uchun esa buning aksi bo'ladi. 

20 apreldan 22 avgustgacha quyosh botmaydigan Norvegiyaning Longyir kabi shimoliy shaharlarda Makka, Saudiya Arabistoni yoki eng yaqin musulmon mamlakati vaqti bo'yicha ro'za tutiladi. 

Quyida dunyo shaharlarida ro'za tutish soatlarining o'rtacha miqdori keltirilgan. Haqiqiy miqdori hisoblash usullariga qarab o'zgarib turadi. 

Qaysi shaharlarda ro'za tutish vaqti eng uzun? 

– Nuuk, Grenlandiya: 17 soat

– Reykyavik, Islandiya: 17 soat

– Helsinki, Finlyandiya: 17 soat

– Stokholm, Shvetsiya: 17 soat

– Glazgo, Shotlandiya: 17 soat

– Amsterdam, Niderlandiya: 16 soat

– Varshava, Polsha: 16 soat

– London, Buyuk Britaniya: 16 soat

– Ostona, Qozog'iston: 16 soat

– Bryussel, Bel'giya: 16 soat

– Parij, Frantsiya: 15 soat

– Tsyurix, Shveytsariya: 15 soat

– Buxarest, Ruminiya: 15 soat

- Ottava, Kanada: 15 soat

– Sofiya, Bolgariya: 15 soat

– Rim, Italiya: 15 soat

– Madrid, Ispaniya: 15 soat

– Sarayevo, Bosniya va Gertsegovina: 15 soat

– Lissabon, Portugaliya: 14 soat

– Afina, Gretsiya: 14 soat

– Pekin, Hitoy: 14 soat

– Vashington, AQSh: 14 soat

– Pxenyan, Shimoliy Koreya: 14 soat

– Anqara, Turkiya: 14 soat

– Rabot, Marokash: 14 soat

– Tokio, Yaponiya: 14 soat

– Islomobod, Pokiston: 14 soat

– Kobul, Afg'oniston: 14 soat

– Tehron, Eron: 14 soat

– Bag'dod, Iroq: 14 soat

– Bayrut, Livan: 14 soat

– Damashq, Suriya: 14 soat

– Qohira, Misr: 14 soat

– Quddus: 14 soat

– Kuvayt, Kuvayt: 14 soat

– G'azo, Falastin: 14 soat

– Dehli, Hindiston: 14 soat

– Honkong: 14 soat

– Dakka, Bangladesh: 14 soat

– Maskat, Ummon: 14 soat

– Ar-Riyoz, Saudiya Arabistoni: 14 soat

– Doha, Qatar: 14 soat

– Dubay, BAA: 14 soat

– Adan, Yaman: 14 soat

– Addis-Abeba, Efiopiya: 13 soat

– Dakar, Senegal: 13 soat

– Abuja, Nigeriya: 13 soat

– Kolombo, Shri-Lanka: 13 soat

– Bangkok, Tailand: 13 soat

– Hartum, Sudan: 13 soat

– Kuala-Lumpur, Malayziya: 13 soat

– Singapur: 13 soat

– Nayrobi, Keniya: 13 soat

– Luanda, Angola: 13 soat

– Jakarta, Indoneziya: 13 soat

– Brazilia, Braziliya: 13 soat

– Harare, Zimbabve: 13 soat

– Yohannesburg, Janubiy Afrika: 13 soat 

– Buenos-Ayres, Argentina: 12 soat

– Syudad del Este, Paragvay: 12 soat

– Keyptaun, Janubiy Afrika: 12 soat

– Montevideo, Urugvay: 12 soat

– Kanberra, Avstraliya: 12 soat

– Puerto Mont, Chili: 12 soat

– Krayscherch, Yangi Zelandiya: 12 soat

Dunyo yangiliklari
Boshqa maqolalar

Olimlarga suyangan sohibqiron

30.05.2025   4732   4 min.
Olimlarga suyangan sohibqiron

Amir Temur nafaqat buyuk sarkarda, davlat arbobi, balki o‘z davri ilm ahllari homiysi ham bo‘lgan. U mamlakatni rivojlantirishda ilm-fan va islom olimlarining ahamiyati beqiyos ekanligini yaxshi tushungan. “Saltanatda erishgan barcha muvaffaqiyatim va mustahkam joylarni zabt etishim – bularning barchasi Shayx Shamsuddin Fohuriy duosi, Shayx Zaynuddin Xavofiy himmati va Sayyid Baraka marhamati sharofatlari yordamida bo‘ldi”, deb ta’kidlagan edi[1]. Zar qadrini zargar biladi, deganlaridek, Sohibqiron saroyida taniqli mutafakkirlarni jamlashga harakat qilgan.

 Mo‘g‘ullar davridan keyin, Amir Temur davrida islomga davlat dini maqomining qaytarilishi yangi ulamolar tabaqalarining shakllanishiga olib keldi[2].

Temur davlatida Samarqand siyosiy poytaxtgina emas, balki ilmiy markaz ham edi[3]. Bu to‘g‘rida Movarounnarda bo‘lgan yevropalik sayyohlar va o‘sha davrda yashab ijod etgan tarixnavis Sharq olimlari yetarli ma’lumotlar qoldirganlar.

Tarixchi Ibn Arabshoh yozganidek, “Temur olimlarga mehribon, sayyidu shariflarni o‘ziga yaqin tutar edi. Ulamo va fuzaloga to‘la izzat-hurmat ko‘rsatib, ularni har qanday odamdan tamom muqaddam ko‘rar edi. Ularning har birini o‘z martabasiga qo‘yib izzatu ikromini izhor qilar edi”[4]. Natijada saltanat poytaxti Samarqandda o‘z davrining turli sohalari bo‘yicha buyuk allomalar jam bo‘ldiki, bu jamlashni Sohibqirondek ilm-fanni yaxshi tushingan va uni qadriga yetgan hukmdorgina amalga oshirishi mumkin edi.

Bunga quyidagi ikki voqeani keltirish mumkin. Amir Temur Xorazmga kelganida, Malik Muhammad Saraxsiy ibn Malik Mu’iziddin Husayn Kurt o‘z jiyani Pirmuhammad G‘iyosiddin Piralidan Amir Temurdan Alloma Taftazoniy rahmutullohi alayhni Saraxsga taklif qilishini so‘rashni iltimos qildi. Amir Temur Alloma Taftazoniy rahmutullohi alayhning ilmdagi fazlini bilib, u zotni Samarqandga taklif qilishni afzal ko‘rdi. Avvaliga Alloma Taftazoniy rahmutullohi alayh Amir Temurning taklifiga javob bermay turdi, so‘ng Hijozga safar qilish niyati borligini aytib, uzr aytmoqchi ham bo‘ldi. Ammo Amir Temur ikkinchi bor taklif yuborganidan keyin Samarqandga ravona bo‘ldi[5].

 “Amir Temur o‘ta ahmiyatli va foydali ishlaridan biri bo‘yicha chopar yubordi. Choparga: “Agar yo‘lda otga hojat tushib qolsa, kimni ko‘rsang ham otini ol, agar o‘g‘lim Shohruh bo‘lsa ham”, dedi. Chopar u amr qilgan tarafga tezlab jo‘nadi. Yo‘lda alloma Taftazoniyga duch keldi. U dam olish uchun bir joyga tushgan, otlari chodirning oldiga bog‘langan ekan. Chopar o‘sha otlardan birini oldi. Alloma Sa’duddin Taftazoniy chodirdan chiqib, uni ushlab oldi. Otni chopardan qaytarib oldi.

Chopar Amir Temurning oldiga qaytib borganida bo‘lgan gapni unga aytdi. Shunda Amir Temur qattiq g‘azablandi. Ammo birozdan so‘ng: ”Agar uning o‘rnida o‘g‘lim bo‘lganida, uni qatl qilardim. Lekin qaysi joyga borsam, kitoblari u yerga mening qilichimdan oldin kirib borgan odamni qanday qilib qatl qilaman”, dedi[6].

Toshkent islom instituti Qur’on ilmlari kafedrasi

o‘qituvchisi Qurbanov Sodiq

 

[1]Abulabbos Shihobuddin Ahmad ibn Muhammad Dimashqiy. Ajoib al-maqdur fi tarix Taymur. – Bayrut: Muassat ar-risola, 1986. – B. 48. 13

[2] Alimov U. Samarqandda kalom ilmining rivojlanishi. – T.: Movarounnahr, 2008. – B. 59.

[3]Fernand Brudil. Tarix va madaniyatlar qoidalari / Husayn Sharif tarjimasi. – Qohira. Al-hay’a al-misriyya al-omma li-l-kitob, 1999. – B. 77.

[4]Shayx Muhammad Sodiq Muhammad yusuf. Samarqandning sara ulamolari.-Toshkent: Hilol nashr, 2019.-B.7

[5]Shayx Muhammad Sodiq Muhammad yusuf. Samarqandning sara ulamolari.-Toshkent: Hilol nashr, 2019.-B.17

[6]Shayx Muhammad Sodiq Muhammad yusuf. Samarqandning sara ulamolari.-Toshkent: Hilol nashr, 2019.-B.19.