Hofiz Ibn Hajar al-Asqaloniy (773-852)
To'liq ismi Ibn Hajar al-Asqaloniy – Abu Fazl Ahmad ibn Ali ibn Muhammad al-Kinoniy ash-Shofe'iydir. Hadis ilmining etuk olimi, oqil murabbiy, adolatli qozi, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlariga amal qiluvchilardan bo'lgan. U hijriy 773 yil sha'bon oyida Misrda tavallud topgan.
Uning bolalik davri tug'ilib o'sgan erda Qur'oni karimni, “Havi” va Ibn al-Hojibning “Muxtasar” va boshqa shu kabi aqidaviy asarlarni to'liq yod olish bilan o'tdi. Keyinroq vasiylardan birining qaramog'ida Makkaga yo'l oldi, u erda taniqli Islom olimlaridan dars oldi.
Ko'p o'tmay Alloh Ahmadning ko'ngliga hadislarga muhabbat soldi, shunda u bor kuchini hadis ilmiga, izlanishga sarfladi. Bu yo'lda u Hijozga, Shomga va Misrga bordi. Uning hayotida az-Zayn al-Iroqiyning oldida o'tkazgan 10 yil muhim ahamiyat kasb etgan.
Unga Bulqiniy rahmatullohi alayh, Ibn Mulaqqin va boshqa ko'pgina imomlar ustozlik qilishgan. U Qur'on va hadisdan Al-I'zz ibn Jama'adan, arab tilidan Al-Amaridan, til stilistikasidan al-Majid al-Feyruzobodiydan, adabiyot va she'riyatdan esa al-Badr al-Mushtakidan dars olgan.
Mashaqqatli ilm olish va izlanishlardan so'ng Ibn Hajarning ilmini tan olishdi va unga Qur'on, hadisdan dars berishga hamda kitob yozib hattoki fatvo chiqarishga ruxsat berishdi.
Ibn Hajar Qur'on tafsiri, fiqh, notiqlik san'ati kabi yo'nalishlarda ber nechta madrasada dars bergan. U o'qitgan o'quvchilar ichidan ko'pgina taniqli Islom olimlari chiqqan. U “Al-Azhar”da ma'ruza o'qir, Amr ibn al-Oss jome masjidida voizxonlik qilar edi.
Ibn Hajar 21 yildan ortiq muddat fiqh bilan shug'ullangan. Dastlab Misrda qozilik qildi, keynchalik esa Shomda. Uzoq yillar davomida u oliy (yuqori) qozi lavozimidan bosh tortdi, ammo hijriy 827 yilning 12 muharramida bu lavozimni qabul qilishiga to'g'ri keldi. Bir muncha vaqt o'tgach u iste'foga chiqqan bo'lsa-da, bu lavozimda yana 7 marotaba qaytishga to'g'ri kelgan.
Ibn Hajar Islom ilmining barcha jabhasi bo'yicha 150dan ziyod asar yozgan. Uning barcha mehnatlari u vafot etishidan avval tan olingan, baholangan va mashhurlikka erishgan.
Ibn Hajarning eng mashhur asari “Fath al-Boriy sharh Sahih al-Buxoriy”dir. Bu mashhur muhaddis Imom Buxoriyning “Al-Jome' as-sahih” asariga yozilgan sharh sanaladi. Ibn Hajar hijriy 813 yili bu kitobning muqaddimasini yozgan. Oradan 4 yil vaqt o'tganidan so'ng kitob ustida ish boshlagan va hijriy 842 yil rajab oyida yozib tugatgan.
Ibn Hajar zamondoshlari uni nafaqat Islom olamining buyuk olimi sifatida, balki ajoyib inson, vafodor do'st, sabr va kamtarlikda tengi yo'qligi, mulohazaliligi, dunyo hayotidan uzilganligi va qanoatliligi, fidokorligi va sahiyligi kabi xislatlarini eslashar edi.
U jazirama issiq kunlarda ro'za tutar, tunlari esa ibodatda qoyim bo'lardi. Hazillashishni va qiziq voqealarni tinglashni yaxshi ko'rardi. O'zining yoqimli va qiziq suhbatiga barchani jalb eta olardi, xoh u qari dindor yoki yosh talaba bo'lsin. U bir muloqot qilsak inson har safar uning ajoyib ahloqi va odob egasi ekaniga shohid bo'lgan.
Buyuk Islom olimi ibn Hajar al-Asqaloniy hijriy 852 yil 18 zulhijja oyi, shanba kuni hufton namozidan so'ng bu dunyoni tark etgan.
Muftiy Ibrohim Desai rahimahullohning "Hadis ilmiga kirish" kitobidan olindi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylariga
Bismillahir Rohmanir Rohim
Assalomu alaykum va rahmatullohi va barakotuh
Muhtaram Prezident Janobi Oliylari!
Alloh taologa behisob shukrki, Sizning bevosita tashabbuslaringiz va sa’y-harakatlaringiz bilan haj amallarini yuqori saviyada tashkil etishga muvaffaq bo‘lmoqdamiz.
Bunday e’tibor va ehtiromni biz hojilar chin yurakdan his etib, yaratilgan barcha qulayliklar uchun Sizga chuqur minnatdorlik izhor etamiz.
Hurmatli Prezident Sizni va Siz orqali yurtdoshlarimizni haj ibodatini ado etayotgan hamyurtlarimiz nomidan musulmon ummati uchun eng ulug‘ bayram – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etamiz.
Zero, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) “Duolarning eng yaxshisi arafa kuni qilingan duodir”, deb xushxabar berganlar.
Alloh taoloning bayti joylashgan muqaddas zaminda – Mino, Arafot kabi muborak manzillarda ulug‘ amallarni ixlos ila bajarmoqdamiz.
Sizni vaqt ajratib, muborak haj ziyorati uchun yaratilgan sharoitlar va salomatligimiz haqida so‘raganingiz hamda har kuni holimizdan xabardor bo‘lib turganingiz ibodat bilan yurgan biz hojilarni cheksiz darajada mamnun etdi.
Bunday e’tibor va ehtiromni Saudiya Arabistonining mutasaddilari ham yuqori baholab, Siz Janobi Oliylariga hurmat va duolarini izhor etmoqdalar.
Muborak maskanlarda har bir ziyoratchi Sizning g‘amxo‘rligingizni yurakdan his qilib, ko‘zlarida yosh bilan duolar qilayotganini alohida aytib o‘tmoqchiman.
Sizga aytadigan yana bir xabarimiz, Saudiya Arabistonida bo‘lib turgan yurtimizning diniy soha vakillari hamda ziyoratchilari tomonidan mavsum davomida Qur’oni karim 10 ming marotaba xatm qilinib, yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik tilab duolar qilindi.
Hurmatli Prezident, Siz yaratib bergan imkoniyatlardan ruhlanib, o‘zbekistonlik hojilar yurtga qaytganimizdan keyin “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Sizga ko‘makchi bo‘lmoqchimiz.
Siz boshchiligingizda yurtimizda tinchlikni mustahkamlash, xalqimizning ma’naviyatni yuksaltirish, ayniqsa yoshlarning sifatli ta’lim olishi, kasb-hunar egallashi, kerak bo‘lsa dunyoni egallashi kabi masalalar eng ustuvor vazifaga aylandi.
Shunday ekan, biz hojilar yurtimizga qaytgach, quyidagi ishlarni amalga oshirmoqchimiz:
– ona-Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, aholi orasida tinchlik-osoyishtalikni qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarga targ‘ib etish;
– kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilmni qadrlash va ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish;
– to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yoriylikka amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish;
– kiyinishda va muomalada oddiylik va kamtarinlikka amal qilish, dabdababozlik, isrofgarchilik, maishatbozlik kabi illatlardan yiroq bo‘lishni targ‘ib qilish;
– yoshlarni muvaffaqiyatlarga faqat o‘qib-o‘rganib, ilm bilan erishish mumkinligini o‘rgatish;
– ustozlar, o‘qituvchi va murabbiylarga doimo ehtirom ko‘rsatish, ularni moddiy qo‘llab-quvvatlash ishlariga ko‘mak berish;
– mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish;
– hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish;
– xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish.
Barcha hojilarimiz yurtimizga qaytgandan so‘ng ushbu tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga va’da beramiz.
Zero, jonajon Vatanimiz kelajagi, xalqimiz farovonligi va yurtimiz shonu shuhrati Siz aytganingizdek yoshlarimiz qo‘lidadir. Ular ertaga O‘zbekistonni yanada kuchli, yuksak taraqqiy etgan davlatga aylantirish uchun o‘zlarining bor bilimi, iqtidori va kuch-g‘ayratini safarbar qilsa, ko‘zlagan barcha ezgu maqsadlarimizga, albatta erishamiz.
Yusuf Xos Hojib bobomiz aytganlaridek:
“Zakovat bor joyda ulug‘lik bo‘ladi,
Bilim bor joyda buyuklik bo‘ladi”.
Hurmatli Prezident Janobi Oliylari!
Biz, 15 ming hoji duolar ijobat bo‘ladigan Arafotda turib, Alloh taolodan Sizga mustahkam sog‘lik, uzoq umr va ulkan muvaffaqiyatlar tilab, olib borayotgan barcha ishlaringizda madadkor bo‘lishini so‘rab iltijolar qilyapmiz.
Alloh taolo butun dunyo mo‘min-musulmonlariga Qurbon hayitini muborak aylasin, tinchlik-xotirjamlik ato etsin, ibodatlarimizni O‘z dargohida husni qabul aylasin, ona Vatanimizni obod, xalqimiz hayotini yanada farovon qilsin!
Qurbon hayiti muborak bo‘lsin!
Hurmat va kamoli ehtirom ila,
O‘zbekiston hojilari,
Makka shahri Arafot vodiysi,
2025 yil 5 iyun