1. Chorva mollarining erkagu urg'ochisidan nisobga etgach, zakot beriladi.
Lekin sharti yarim yildan ortiq dalada, o'tloqda boqilgan bo'lishi va maqsadi sutidan foydalanish, naslini ko'paytirish, bahosini oshirish bo'lishi kerak. Hayvonlarni boqishdan maqsad ularda yuk tashish, minish bo'lsa, zakot vojib bo'lmaydi.
2. Chorva mollarini sotib foydalanish, ya'ni tijorat niyati bilan boqayotgan bo'lsa, ularning qiymatini pulga hisoblab, zakot chiqaradi, necha bosh ekaniga qarab emas. (“Fatovoyi Olamgiriya”)
3. Chorva mollarining turiga va adadiga qarab zakot belgilanadi. Masalan, har beshta tuyaga beshtadan qo'y, 25 ta tuyaga bitta bir yoshdan ikkinchi yoshga qadam qo'ygan bo'taloq, 36 ta tuyaga ikki yoshdan o'tib, uchinchi yoshga qadam qo'ygan bo'taloq beriladi va hokazo.
Qo'y va echkining 40 tasiga bir yoshlik bitta qo'y, 120 taga etgach, ikkita qo'y va hokazo. Sigir 30 taga etgach, bir yoshlik buzoq, 40 taga etgach, ikki yoshdan uch yoshga qadam qo'ygan g'unajin va hokazo.
Har bir urg'ochi otdan-biyadan bir dinor yoki nisobga etadigan qiymatning 40 dan bir foizi beriladi. Otlar erkak-urg'ochi aralash bo'lsa, ulardan zakot beriladi. Ammo faqat erkak otlar bo'lsa, ulardan zakot berilmaydi. Lekin tijorat uchun boqayotgan bo'lsa zakot beradi. (“Fatovoyi Olamgiriya”)
4. Eshak, xachir, qoplon, o'rgatilgan itlardan tijorat uchun saqlanayotgan bo'lsagina zakot beriladi.
Tuya, sigir, qo'y va echkilarning bir yoshga to'lmagan bolalari alohida boqilayotgan bo'lsa, ulardan zakot berilmaydi. Ammo ularga bitta katta yoshlisi qo'shilsa ham barchasi unga tobe bo'lib qoladi va nisob uchun hisobga olinadi. Masalan, 3 ta qo'zi bilan bitta uch yoshga qadam qo'ygani bo'lsa, bir qo'y zakotga ajratiladi. (“Fatovoyi Olamgiriya”, “Sirojiya”)
5. Zakot farz bo'lgan odam uni ado etmay turib vafot topsa, zakot soqit bo'ladi.
“Fatovoyi Olamgiriya”
O'zbekiston musulmonlari idorasi
fatvo hay'ati
Bugun, 20 noyabr kuni Imom Buxoriy nomidagi Toshkent Islom institutida O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining bir qudsiy hadis sharhiga bag‘ishlangan “Ey bandalarim...” kitobining taqdimoti bo‘lib o‘tdi.
An’anaga ko‘ra Qur’oni karim tilovati bilan boshlangan tadbirda O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisining birinchi o‘rinbosari Homidjon domla Ishmatbekov, Toshkent islom instituti rektori Uyg‘un G‘ofurov, institutning “Aqoid va fiqhiy fanlar” kafedrasi mudiri Soatmurod Primov, shuningdek, boshqa o‘qituvchi va talabalar ishtirok etishdi.
Taqdimotda e’tirof etilganidek, mazkur salmoqli asar dinimizning ko‘pgina asoslari, hukmlari, odoblari, qalb ishi bilan bog‘liq nozik nuktalarni qamrab olgan.
Kitob nomiga asos bo‘lgan “Ey bandalarim...” deb boshlanuvchi uzun hadisda Alloh taolo bandalariga bir necha marta xitob qilib, zulmdan, zalolatdan uzoq bo‘lishga chorlaydi. Har nafasda O‘ziga muhtoj ekanimizni eslatadi. “Ey bandalarim! Bular sizning amallaringiz. Men ularni hisoblab qo‘yaman...” deya bizni ogoh etadi.
Qalb Xudoning nazargohi ekan, kitobda keltirilgan mana bu parcha har bir o‘quvchining o‘z qalbini yumshatib, poklab turishida dastur vazifasini o‘taydi:
Ibn Javziy rahmatullohi alayh "Soydul xotir" kitobida aytadi: “Bildimki, agar raqoiq (qalbni yumshatuvchi so‘zlar) va salafi solihlar hayotlariga nazar solish aralashmasa, fiqh va hadis eshitish bilan shug‘ullanishning o‘zi qalbni isloh qilishda yetarli bo‘lmaydi. Faqat halol va haromni bilishning o‘zi qalbni yumshatishda katta ta’sirga ega emas, balki raqoiq hadislar va salafi solihlarning qissalarini zikr etish qalbni yumshatadi”.
So‘zga chiqqanlar asarning ana shunday muhim masalalarni eslatishi bilan ham ahamiyatli ekanini ta’kidlashdi. Yakunda kitob yurtimiz mo‘min-musulmonlari uchun manfaatlarga boy bo‘lishini tilab duolar qilindi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati