– Mahmud, liboslarni tekshirib bo'ldik. Safarga otlanyapman. Qarzdorlar ro'yxatini senga tashlab ketaman. Kim qarzini so'rab kelsa, darhol pulini qaytar. Qarzdorlarga esa kenglik qil. Yana bir narsani esdan chiqarma: ba'zi kiyimlarning sifati yaxshi emas. Ularni sifatlilariga qo'shib sotma. Mijozga molning aybini aytib, yarim narxiga sot. Haridor kiyimning aybini ko'rmasligi mumkin. Lekin Alloh biladi, U Zot holimizdan xabardor. Tijoratimizda Parvardigorga osiy bo'lsak, barakadan mahrum bo'lamiz.
* * *
– Menga ayt-chi, bu ko'ylakning narxi qancha?
– Ikki ming dirham.
– Qimmat ekan. Yurtingizda mehmonman. Karvonim Yamanga qaytish arafasida. Mehmonni hurmatlab, uni menga ming dirhamga bersang.
– Mehmon ekansiz, ko'ylakni sizga bir yarim ming dirhamga beraman. Undan kamiga sotsam, do'kon egasi meni koyiydi.
Yahudiy ko'ylakni oliboq yo'lga tushdi. U ketganidan keyin Mahmud sifatsiz ko'ylakni yaxshi ko'ylak narxida adashib sotib yuborganini payqab qoldi. O'zini koyirkan, xo'jayinga nima deyishini o'ylab xavotirga tushdi.
* * *
Sayfuddavla yurtiga quruq qo'l bilan qaytdi.
“Endi kelmasa kerak”, degan vajh bilan unga atalgan molni o'zga tijoratchiga sotib yuborishgandi. Keyingi savdogacha hali olti oy bor edi. Sayfuddavlani bu hol qattiq tashvishga soldi. Sababi, do'konida faqat bir oyga etadigan moli qolgan edi.
Sayfuddavla safardan qaytib, do'kondagi ishlar haqida so'radi. Ishchisining sifatsiz ko'ylakni qimmat narxda sotib yuborganini bilgach, xaridor haqida surishtirdi.
Mahmud ko'ylakni yahudiyga sotgani, u musofir bo'lib, karvoni bilan kecha Yamanga qaytganini aytdi. Sayfuddavla yahudiyni topish uchun karvon ortidan borishga tayyorligini bildirganda, Mahmud hayratlanib: “Ming dirhamni qaytarish uchun yolg'iz o'zingiz sahroda katta masofani bosib o'tasizmi?” dedi. Sayfuddavla: “Ha, gardanimda ming dirhamdan qarz bilan Alloh taologa yo'liqolmayman”, dedi.
Sayfuddavla karvonni topish, pulni yahudiyga qaytarish uchun yo'lga chiqdi. Havo issiq, masofa olis edi. Sayfuddavla yo'lda uchratgan har bir karvondan yahudiy haqida surishtirdi. Faqat safarning uchinchi kuni yahudiylar karvoniga duch keldi. Ular orasida o'sha yahudiyni topdi va unga bunday dedi:
– Alhamdulillah, axiyri sizni topdim. Siz xarid qilgan ko'ylak sifatsiz edi. Mana bu ming dirhamni olib qo'ying.
– Lekin men ko'ylakdan ayb topa olmadim.
– Yordamchim ham xabarsiz holda uni qimmat narxda sotib yuboribdi.
– Ming dirham uchun shuncha mashaqqat chekib yuribsizmi?
– Hisob kunida ushbu gunohni ko'tarib turolmayman.
– Allohga qasam, sizdek xulqli kishini hali ko'rmadim. Kim sizni bunday qilishga undadi?
– Islom dini. Alloh taolo bunday marhamat qiladi: “Vayl bo'lsin o'lchovdan urib qoluvchilarga. Ular odamlardan narsa o'lchab olcalar, to'liq olarlar. Va agar odamlarga o'lchab yoki tortib bersalar, kamaytirarlar” (Mutoffifin surasi, 1–3-oyatlar). Shuningdek, Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Bizni aldagan bizlardan emas”, deb ogohlantirganlar. Nega jim turibsiz, pulingizni oling.
– Allohga qasam, nima deyishni ham bilmay qoldim. Meni bu go'zal xulqingiz va so'zlaringiz bilan xijolat qildingiz.
– Nima demoqchisiz?
– Men ko'ylak xarid qilishda qalbaki pullar bergandim. Shu bois avval yukimni shay qilib, do'kondorga dirhamni beriboq yo'lga otlandim. Shunday qilsam, sotuvchi qalbaki pullarning farqiga bormaydi, dedim. Sizni ko'rganimdan keyin soxta pullarni berib, ko'ylakni qaytarib olasiz deb o'yladim va do'stlarim oldida sharmanda bo'lishdan qo'rqdim.
– U holda nima uchun hozir pullarning soxta ekanini e'tirof etmoqdasiz?
– Sizning go'zal xulqingizni ko'rib, yomon xulqimdan uyaldim.
Islom diniga kiraman: “Allohdan O'zga iloh yo'q, Muhammad Uning bandasi va rasuli ekaniga guvohlik beraman!”
Shu tariqa yahudiy musulmon bo'ldi va karvonini tashlab Sayfuddavla bilan Shomga, yangi dinni o'rganish uchun ketdi.
Urgut tumani bosh imom-xatibi
Abdug'ani HASANOV
tayyorladi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylariga
Bismillahir Rohmanir Rohim
Assalomu alaykum va rahmatullohi va barakotuh
Muhtaram Prezident Janobi Oliylari!
Alloh taologa behisob shukrki, Sizning bevosita tashabbuslaringiz va sa’y-harakatlaringiz bilan haj amallarini yuqori saviyada tashkil etishga muvaffaq bo‘lmoqdamiz.
Bunday e’tibor va ehtiromni biz hojilar chin yurakdan his etib, yaratilgan barcha qulayliklar uchun Sizga chuqur minnatdorlik izhor etamiz.
Hurmatli Prezident Sizni va Siz orqali yurtdoshlarimizni haj ibodatini ado etayotgan hamyurtlarimiz nomidan musulmon ummati uchun eng ulug‘ bayram – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etamiz.
Zero, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) “Duolarning eng yaxshisi arafa kuni qilingan duodir”, deb xushxabar berganlar.
Alloh taoloning bayti joylashgan muqaddas zaminda – Mino, Arafot kabi muborak manzillarda ulug‘ amallarni ixlos ila bajarmoqdamiz.
Sizni vaqt ajratib, muborak haj ziyorati uchun yaratilgan sharoitlar va salomatligimiz haqida so‘raganingiz hamda har kuni holimizdan xabardor bo‘lib turganingiz ibodat bilan yurgan biz hojilarni cheksiz darajada mamnun etdi.
Bunday e’tibor va ehtiromni Saudiya Arabistonining mutasaddilari ham yuqori baholab, Siz Janobi Oliylariga hurmat va duolarini izhor etmoqdalar.
Muborak maskanlarda har bir ziyoratchi Sizning g‘amxo‘rligingizni yurakdan his qilib, ko‘zlarida yosh bilan duolar qilayotganini alohida aytib o‘tmoqchiman.
Sizga aytadigan yana bir xabarimiz, Saudiya Arabistonida bo‘lib turgan yurtimizning diniy soha vakillari hamda ziyoratchilari tomonidan mavsum davomida Qur’oni karim 10 ming marotaba xatm qilinib, yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik tilab duolar qilindi.
Hurmatli Prezident, Siz yaratib bergan imkoniyatlardan ruhlanib, o‘zbekistonlik hojilar yurtga qaytganimizdan keyin “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Sizga ko‘makchi bo‘lmoqchimiz.
Siz boshchiligingizda yurtimizda tinchlikni mustahkamlash, xalqimizning ma’naviyatni yuksaltirish, ayniqsa yoshlarning sifatli ta’lim olishi, kasb-hunar egallashi, kerak bo‘lsa dunyoni egallashi kabi masalalar eng ustuvor vazifaga aylandi.
Shunday ekan, biz hojilar yurtimizga qaytgach, quyidagi ishlarni amalga oshirmoqchimiz:
– ona-Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, aholi orasida tinchlik-osoyishtalikni qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarga targ‘ib etish;
– kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilmni qadrlash va ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish;
– to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yoriylikka amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish;
– kiyinishda va muomalada oddiylik va kamtarinlikka amal qilish, dabdababozlik, isrofgarchilik, maishatbozlik kabi illatlardan yiroq bo‘lishni targ‘ib qilish;
– yoshlarni muvaffaqiyatlarga faqat o‘qib-o‘rganib, ilm bilan erishish mumkinligini o‘rgatish;
– ustozlar, o‘qituvchi va murabbiylarga doimo ehtirom ko‘rsatish, ularni moddiy qo‘llab-quvvatlash ishlariga ko‘mak berish;
– mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish;
– hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish;
– xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish.
Barcha hojilarimiz yurtimizga qaytgandan so‘ng ushbu tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga va’da beramiz.
Zero, jonajon Vatanimiz kelajagi, xalqimiz farovonligi va yurtimiz shonu shuhrati Siz aytganingizdek yoshlarimiz qo‘lidadir. Ular ertaga O‘zbekistonni yanada kuchli, yuksak taraqqiy etgan davlatga aylantirish uchun o‘zlarining bor bilimi, iqtidori va kuch-g‘ayratini safarbar qilsa, ko‘zlagan barcha ezgu maqsadlarimizga, albatta erishamiz.
Yusuf Xos Hojib bobomiz aytganlaridek:
“Zakovat bor joyda ulug‘lik bo‘ladi,
Bilim bor joyda buyuklik bo‘ladi”.
Hurmatli Prezident Janobi Oliylari!
Biz, 15 ming hoji duolar ijobat bo‘ladigan Arafotda turib, Alloh taolodan Sizga mustahkam sog‘lik, uzoq umr va ulkan muvaffaqiyatlar tilab, olib borayotgan barcha ishlaringizda madadkor bo‘lishini so‘rab iltijolar qilyapmiz.
Alloh taolo butun dunyo mo‘min-musulmonlariga Qurbon hayitini muborak aylasin, tinchlik-xotirjamlik ato etsin, ibodatlarimizni O‘z dargohida husni qabul aylasin, ona Vatanimizni obod, xalqimiz hayotini yanada farovon qilsin!
Qurbon hayiti muborak bo‘lsin!
Hurmat va kamoli ehtirom ila,
O‘zbekiston hojilari,
Makka shahri Arafot vodiysi,
2025 yil 5 iyun