QUR_''ONI KARIMDAGI ENG BUYuK OYaT
(Oyatal kursining fazilati)
Hurmatli jamoa! Bugungi ma'ruzamizda Qur'oni karim oyatlari ichida eng buyugi va ulug'i deb ta'riflangan, Payg'ambarimiz alayhissalom ertayu kech o'qib yurishni tavsiya qilgan, hadisi shariflarda bir qancha fazilatlari bayon qilingan, Baqara surasining 255-oyati bo'lmish, Oyatal kursi haqida suhbatlashamiz. Barchamizga ma'lum bo'lgan Oyatal kursi quyidagichadir:
اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ
ya'ni: “Allohdan o'zga hech qanday iloh yo'q, faqat Uning o'zi bordir! U tirik va abadiy turuvchidir. Uni mudroq ham, uyqu ham olmaydi. Osmonlar va Yerdagi (barcha) narsalar Unikidir. (Qiyomat kuni) Uning huzurida kim ham (gunohkorlarni) Uning ruxsatisiz shafoat qila olardi?! Allohodamlarning oldilaridagi va ortlaridagi bor narsani biladi. (Odamlar) Uning ilmidan faqat (U) istagan miqdoricha o'zlashtirurlar. Uning Kursiysi osmonlar va Yerni (ham) o'z ichiga sig'dira olur. U ikkisini muhofaza etish Uni toliqtirmas. U Oliy va Buyukdir” (Baqara surasi 255-oyat).
Endi ushbu “Oyatal kursi”ni qisqa tafsiri bilan tanishsak:
“Allohdan o'zga hech qanday iloh yo'q, faqat Uning o'zi bordir!” Alloh yakkayu-yagona, faqatgina Allohga ibodat qilinadi. Ungagina iltijo qilib, hojatlar so'raladi. Allohdan boshqaga ibodat qilish esa, katta adashish va Allohga shirk keltirishdir.
“U tirik va abadiy turuvchidir”. Allohning tirikligi azaliy va abadiy bo'lib, uni boshlanishi ham, tugashi ham yo'q. Alloh barcha borliqdagi narsani boshqaruvchi va yaratuvchidir. Allohning izni va yordamisiz biror-bir ko'kat o'smas, biror-bir barg to'kilmas, hech kim rizq topa olmas va biror-bir jonzot harakat qila olmas hatto nafas ham ololmaydi. Demak, Alloh taolo eru osmondagi barcha narsani boshqarib, ularni harakatga keltirib turadigan Zotdir. Ushbu “Al-Hay va Al-Qayyum” ismlarini ba'zi ulamolarimiz Ismi A'zam deb, bu ismlar bilan duo qilinsa ijobat bo'ladi deganlar. Bunga Payg'ambarlar alahissalomlarning quyidagi duolarini misol keltirganlar:
كَانَ دُعَاءُ عِيْسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ عِنْدَ إِحْيَاءِ الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللهِ: (يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ)،
وَلمَّاَ أَرَادَ سُلَيْمَانُ عَلَيْهِ السَّلاَمِ عَرْشَ بِلْقِيْسِ، دَعَا قَائِلاً: (يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ)،
ya'ni: “Iso alayhissalom Allohning izni bilan o'liklarni tiriltirishda “Yo Hayyu, yo Qoyyum” deb duo qilganlar. Sulaymon alayhissalom Bilqisning taxtini Allohning izni bilan oldilarida hozir bo'lishini xohlaganlarida “Yo Hayyu, yo Qoyyum” deb duo qilganlar”.
Demak, biz ham duolarimizda Alloh taoloning ushbu ikki ism-sifatini aytib, hojatlarimizni so'rashimiz ayni muddao bo'lar ekan.
Uni mudroq ham, uyqu ham olmaydi. Alloh doimo uyg'oq. Uni bir lahza ham uyqu olmaydi. “Solihlar gulshani” nomli kitobda ajoyib voqea keltirilgan: Bir kishi bir begona ayolga ko'ngil qo'ydi. O'sha ayol bir kecha o'z ehtiyoji uchun bir joyga ketgan edi, erkak uning ortidan ergashdi. Ikkisi xoli joyga borganda erkak ayolga fahsh ishni taklif qildi. Ayol unga: “Qara-chi, hamma uxlayaptimikan?” dedi. Haligi kishi ayol zinoga rozi bo'ldi deb o'ylab, tashqariga chiqdi, odamlar yashaydigan joylarni aylanib chiqdi. Hamma uxlayotganini ko'rib, xursand bo'lib, ortiga qaytdi. Kelib, ayolga hamma uxlayotganini aytdi. Ayol: “Alloh tabaroka va taolo-chi? U Zot ham uxlayaptimi?” dedi. Kishi: “Alloh taolo uxlamaydi, Uni mudroq ham tutmaydi”, dedi. Ayol: “Ha, Alloh uxlamagan va hech qachon uxlamaydi ham. Uning yaratgan maxluqotlari bizni ko'rmasa ham, Uning O'zi bizni ko'rib turadi. Mana shundan qo'rqish kerak”, dedi. Erkak bu so'zlardan larzaga tushib, ayoldan uzoqlashdi. Qilgan ishi uchun Alloh taolodan qo'rqib, astoydil tavba qildi. U vafot etgach, bir kishi uni tushida ko'rib, “Alloh taolo senga qanday muomalada bo'ldi?” deb so'radi. U: “Allohdan qo'rqib, tavba qilganim uchun gunohimni kechirdi”, dedi.
Osmonlar va Yerdagi barcha narsalar Unikidir. Osmonu erda nimaki bo'lsa, hammasining egasi Allohdir. Bu egalik umumiy bo'lib, hech narsani chetda qolirmaydi. Bu egalikni hech bir narsa chegaralay olmaydi.
(Qiyomat kuni) Uning huzurida kim ham (gunohkorlarni) Uning ruxsatisiz shafoat qila olardi?! Darhaqiqat, Alloh izn bergan zotlargina gunohkorlarni shafoat qiladi. Bu haqda Imom Qurtubiy rahmatullohi alayh bunday deganlar:
أَذِنَ اللهُ تَعَالَى لِلْأَنْبِيَاءِ وَالْأَوْلِيَاءِ وَالْعُلَمَاءِ وَالْقُرَّاءِ وَالصَّالِحِيْنَ باِلشَّفَاعَةِ لِمَنْ اِرْتَضَى لَهُمْ الشَّفَاعَةُ، فَيَشْفَعُونَ لِمَنْ أدخلوا النار
ya'ni: “Payg'ambarlar, avliyolar, ulamolar, qorilar va taqvodorlardan iborat Alloh O'zi rozi bo'lgan zotlarga shafoat qilishga ruxsat beradi. Natijada, ular do'zaxga kiruvchilarni shafoat qiladilar”.
Demak, hech kim birovni o'rtasiga tushib shafoatchilik qilishga jur'at qila olmaydi. Faqat Allohning O'zining izni bilangina, U bergan izn chegarasidagina shafoat qila oladi.
Alloh odamlarning oldilaridagi va ortlaridagi bor narsani biladi. Alloh taolo bandalarning avval qilgan, hozir qilayotgan va kejlajakda qiladigan ishlarini ham bilidi. Demak, banda har bir ishini Alloh ko'rib turganini his qilgan holatda qilishi va Qiyomat kuni har bir qilmishidan savol-javob bo'lishini his qilib turishi lozim.
(Odamlar) Uning ilmidan faqat (U) istagan miqdoricha o'zlashtirurlar. Demak, inson, ilmning cho'qqisiga chiqdim, deb jar solganda ham, Alloh izn bergan ozgina ilmga erishgan bo'ladi, xolos. Shuning uchun ham Hizr alayhissalom Muso alayhissalomga:
مَا عِلْمِي وَلاَ عِلْمُكَ مِنْ عِلْمِ اللهِ إِلاَّ كَمَا نَقَصَ هَذَا الْعُصْفُورُ مِنَ الْبَحْرِ
ya'ni: “Men bilan seni ilming Allohning ilmini oldida xuddi dengizdan chumchuq tumshug'ida suv olgandekdir”.
Demak, qaysi sohaning ilmini egallagan bo'lishimizdan qat'iy nazar, ilmimiz qanchaligidan aslo g'ururlanmasligimiz kerak.
Uning Kursiysi osmonlar va Yerni (ham) o'z ichiga sig'dira olur. Mazkur oyati karimani bunday nom olishiga sabab “Kursiy” so'zining oyat ichida zikri kelganidir. “Kursiy”ning lug'aviy ma'nosi o'rindiq, taxt, tayanch va kursidir. Oyatdagi “Kursiy” so'zini tafsir ilmi olimlari turli xil ma'nolarda tafsir qilganlar. Hasan Basriy rahmatullohi alayh: “Kursiydan murod Arshdir”, deganlar. Ibn Kasir rahmatullohi alayh esa: “Kursiydan murod Arsh emas. Arsh kursiydan kattadir”, degan. Abdulloh ibn Abbos raziyallohu anhu: “Kursiydan murod Alloh taoloning ilmidir”, – deganlar.
Aqida ulamolari: “Biz Allohning Arshi va Kursisi borligiga iymon keltiramiz. Bu ikki narsa, odamlarning arshi-taxti va kursisiga o'xshamaydi. U ikkisining hajmi, kayfiyati va sifatini faqat Alloh taoloning O'zi biladi. Bizning esa, ularni bilishga hojatimiz yo'q. Agar hojatimiz bo'lganida, Allohning O'zi bayon qilib bergan bo'lardi”, deydilar.
U ikkisini muhofaza etish Uni toliqtirmas. Ya'ni, Alloh taolo osmonlaru erni va ular ichidagi narsalarni saqlashdan va ularni to'xtovsiz boshqarib turishdan charchamaydi. Bu ish Unga hech qanday og'irlik qilmaydi. Bu sifat Allohning qudrati komil va cheksiz ekanligini ko'rsatadi.
U Oliy va Buyukdir. Alloh hamma narsadan yuqori va oliydir, Alloh hamma narsadan ulug'dir.
Imom Navaviy rahmatullohi alayh bu oyati karima haqida shunday deganlar:
"إِنَّمَا تَمَيَّزْتْ آيَةُ الْكُرْسِيِّ بِكَوْنِهَا أَعْظَمَ آيَةٍ لِمَا جَمَعَتْ مِنْ أُصُولِ الْأَسْمَاءِ وَالصِّفَاتِ مِنَ الْإِلاَهِيَّةِ وَالْوَحْدَانِيَّةِ وَالْحَيَاةِ وَالْعِلْمِ وَالْمُلْكِ وَالْقُدْرَةِ وَالْإِرَادَةِ، وَهَذِهِ السَّبْعَةُ أُصُولُ الْأَسْمَاءِ وَالصِّفَاتِ"
ya'ni: “Oyatal kursini eng ulug' oyat bo'lishining sababi – u o'zida Alloh taoloning ism-sifatlarining eng asosiylarini jamlagandir. Ular, Allohning ilohligi, yakkayu yagonaligi, tirik-barhayotligi, barcha narsani bilishi, barcha narsa Uni mulki ekani, barsa narsaga qodirligi va U xohlagan narsagina bo'lishidir. Mana shu ettisi Alloh taoloning eng asosiy ism-sifatlaridir”.
Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam Qur'oni karimdagi eng buyuk oyat qaysi ekanini bildirish maqsadida sahobalar ichida katta qorilardan bo'lgan Ubay ibn Ka'b raziyallohu anhuga savol bilan murojaat qilganlar:
يَا أَبَا الْمُنْذِرِ، أَتَدْرِي أَيُّ آيَةٍ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ مَعَكَ أَعْظَمُ"؟ قَالَ: قُلْتُ: اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ. قَالَ: "يَا أَبَا الْمُنْذِرِ، أَتَدْرِي أَيُّ آيَةٍ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ مَعَكَ أَعْظَمُ"؟ قَالَ: قُلْتُ:{اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ}. قَالَ: فَضَرَبَ فِي صَدْرِي وَقَالَ: "وَاللَّهِ لِيَهْنِكَ الْعِلْمُ أَبَا الْمُنْذِرِ
(رواه الإمام مسلم عنْ أُبَيِّ بْنِ كَعْبٍ رضي الله عنه)
ya'ni: “Ey Abu Munzir! Allohning kitobidagi eng ulug' oyat qaysi ekanini bilasizmi?” – dedilar. “Alloh va Uning Rasuli biluvchiroq”, – dedim. U zot yana: “Ey Abu Munzir! Allohning kitobidagi eng ulug' oyat qaysi ekanini bilasizmi?” – dedilar. Men “Allohu laa ilaha illa Huval Hayyul Qayyum”, – dedim. Shunda U zot qo'llarini ko'ksimga qo'yib: “Allohga qasam, ey, Abu Munzir, senga ilm muborak bo'lsin”, – dedilar” (Imom Muslim rivoyatlari).
Bu hadisi sharifdan Qur'oni karimdagi eng ulug' oyat “Oyatal kursi” ekanini bilib olamiz.
“Oyatal kursi”ning bir qancha fazilat va foydalari mavjud bo'lib, quyida ulardan ba'zisini keltiramiz:
Abu Hurayra raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi, “Rasululloh sallallohu alayhi vasallam meni Ramazon zakotini qo'riqlashga vakil qildilar. Birov kelib to'plangan egulikdan hovuchlab ola boshladi. Uni ushlab: “Hozir seni Rasululloh sallallohu alayhi vasallamning huzurlariga olib boraman”, dedim. U: “Meni qo'yib yubor, bola-chaqam bor, juda ham muhtojman”, dedi. Uni qo'yib yubordim. Tong otganda Payg'ambarimiz alayhissalom: “Hoy, Abu Hurayra! Kechagi asiring nima qildi?” – dedilar. “Ey Allohning Rasuli, juda ham muhtojligidan, bola-chaqasining ko'pligidan shikoyat qilgan edi, rahmim kelib, qo'yib yubordim”, dedim. U zot: “Senga yolg'on gapirgan bo'lib, qaytib kelsa-chi?” – dedilar. Rasululloh alayhissalomning, “qaytib kelsa-chi”, deganlaridan uning yana kelishini bildim va poylab turdim. U kelib, yana egulikdan hovuchlab ola boshladi. Uni tutib oldim va: “Seni Rasulullohning oldilariga olib boraman”, dedim. U yana: “Meni qo'yib yubor, bola-chaqam bor, juda ham muhtojman”, dedi. Rahmim kelib, uni qo'yib yubordim. Tong otganda Payg'ambarimiz alayhissalom: “Hoy, Abu Hurayra, kechagi asiring nima qildi?” – dedilar. “Ey Allohning Rasuli, juda ham muhtojligidan, bola-chaqasining ko'pligidan shikoyat qilgan edi, rahmim kelib, qo'yib yubordim”, dedim. U zot: “Senga yolg'on gapirgan bo'lib, qaytib kelsa-chi?” – dedilar. Uchinchi marta poylab turib, yana ushlab oldim va: “Endi uch marta bo'ldi, seni, albatta, Rasulullohning huzurlariga olib boraman. Har safar qaytib kelmayman, deb yana kelasan”, dedim. U: “Meni qo'yib yuborsang, Alloh senga manfaat beradigan so'zlarni o'rgatib qo'yaman”, dedi. “Ular qanday so'zlar?” – dedim. “Ko'rpangga kirib yotganingda, “Oyatal Kursiy”ni o'qisang, Alloh tarafidan seni qo'riqchi qo'rib turadigan bo'ladi. Tong otguncha senga jinu shayton yaqinlashmaydi”, dedi. Ertasiga ushbu holatni Rasululloh sallallohu alayhi vasallamga aytsam, U Zot: “O'zi yolg'onchi bo'lsa ham, senga rost gapiribdi, dedilar va: “Uch kundan beri kim bilan gaplashayotganingni bilasanmi, ey Abu Hurayra?” – dedilar. Men “Yo'q”, dedim. U Zot alayhissalom: “O'sha Shayton edi”, dedilar” (Imom Buxoriy rivoyatlari).
Demak, Oyatal kursi o'qilgan uydan jinu shaytolar qochadi va o'qiguvchini Alloh taolo O'z hifzu himoyasida saqlaydi.
Har bir farz namozdan keyin Oyatal kursini o'qish – kishini jannatga kirishiga sababdir. Bu haqda Rasulimiz alayhissalom shunday marhamat qilganlar:
مَنْ قَرَأَ آيَةَ الْكُرْسِيِّ دُبُرَ كُلِّ صَلاَةٍ مَكْتُوبةٍ ، لَمْ يَمْنَعْهُ مِنْ دُخُولِ الْجَنَّةِ ، إلَّا الْمَوتُ
(رواه الامام النسائي عن أبي أمامة رضي الله عنه)
ya'ni: “Kim har bir farz namozning ortidan Oyatal kursini o'qisa, uni jannatga kirishdan faqatgina o'lim to'sib turadi” (Imom Nasoiy rivoyatlari).
Namozdan keyin Oyatal kursini o'qish fazilati haqida boshqa hadisi sharifda shunday deyilgan:
مَنْ قَرَأَ آيَةَ الْكُرْسِيِّ دُبُرَ كُلِّ صَلاَةٍ مَكْتُوبةٍ كَانَ فِي ذِمَّةِ اللهِ إِلَى الصَّلاَةِ الْأُخْرَى
(رواه الامام الطبراني عن الحسن بن علي رضي الله عنه)
ya'ni: “Kim har bir farz namozidan keyin Oyatal kursini o'qisa, keyingi namozgacha Alloh taoloning zimmasida bo'ladi” (Imom Tabaroniy rivoyatlari).
Demak, har bir farz namozidan keyin “Oyatal kursi”ni o'qishni odat qilgan kishini jannatga kirishi umid qilinadi. Shunday ekan, namozdan keyin o'qiladigan Oyatal kursi va tasbihlarga alohida e'tibor berib, Ularga doimiy amal qilib yurish katta ajrlar hosil bo'lishiga sabab bo'ladi.
Namozdan keyingi tasbehlar haqida Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam quyidagicha marhamat qilganlar: “Kim har namozdan keyin o'ttiz uch marta “Subhanalloh”, o'ttiz uch marta “Alhamdulillah”, o'ttiz uch marta “Allohu akbar”, desa bu to'qson to'qqizta bo'ladi, yuzinchisida “Laa ilaha illallohu vahdahu laa sharika lahu, lahul mulku va lahul hamdu va huva ala kulli shayin qodir” ya'ni, “Allohdan o'zga iloh yo'q, u yakkayu yagonadir, uning sherigi yo'q, mulk unikidir, maqtov ungadir, u hamma narsaga qodirdir”, desa, garchi gunohlari dengiz ko'pigicha bo'lsa ham kechiriladi” (Imom Muslim rivoyatlari).
Namozdan keyin o'qiladigan Oyatal kursi va zikrlar Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallamning bizga qilgan tavsiyalari bo'lib, mustahab amaldir.
Hanafiy mazhabimiz ulamolari namozdan keyingi zikrlarni farz va sunnat o'rtasida emas, balki namozning oxirida o'qish sunnatga muvofiq bo'lishini ta'kidlaydilar. Bunga Oisha onamizdan naql qilingan quyidagi hadisni dalil qilib keltirishgan:
كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَا يَقْعُدُ إلَّا بِمِقْدَارِ مَا يَقُولُ: "اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ وَمِنْك السَّلَامُ
تَبَارَكْت يَا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ" (رَوَاهُ الامام مُسْلِمٌ وَالامام التِّرْمِذِيُّ)
ya'ni: “Nabiy sallallohu alayhi vasallam (farz namozining oxirida) salom berganlaridan keyin faqat “Ey Alloh! Sen salomsan, salom sendandir, Sen muborak bo'lding, ey jalol va ikrom egasi!” deydigan miqdoricha o'tirardilar” (Imom Muslim va Imom Termiziy rivoyatlari).
Bu mavzuda Alloma ibn Obidin rahmatullohi alayh shunday deydilar:
وَأَمَّا مَا وَرَدَ مِنْ الْأَحَادِيثِ فِي الْأَذْكَارِ عَقِيبَ الصَّلَاةِ فَلَا دَلَالَةَ فِيهِ عَلَى الْإِتْيَانِ بِهَا قَبْلَ السُّنَّةِ بَلْ يُحْمَلُ عَلَى الْإِتْيَانِ بِهَا بَعْدَهَا لِأَنَّ السُّنَّةَ مِنْ لَوَاحِقِ الْفَرِيضَةِ وَتَوَابِعِهَا وَمُكَمِّلَاتِهَا فَلَمْ تَكُنْ أَجْنَبِيَّةً عَنْهَا فَمَا يُفْعَلُ بَعْدَهَا يُطْلَقُ عَلَيْهِ أَنَّهُ عَقِيبَ الْفَرِيضَة
ya'ni: “Namozdan keyingi zikrlar haqidagi hadislarda ularni sunnatdan avval qilish kerakligiga dalolat yo'q. Balki u hadislarni sunnatdan keyin zikr qilish deb tushuniladi. Chunki sunnatlar farzlarga qo'shiluvchi, ergashuvchi va ularni mukammal qiluvchidir. Sunnatlar farzlardan ayro emas. Sunnatdan keyin qilingan zikrlarni ham, farzdan keyin bajarilgan hisoblanadi” (“Raddul muhtor” kitobi).
Shuningdek, namozdan keyingi tilovati Qur'on va jamoat bo'lib duo qilishlar ham fazilatli amallardan bo'lib, dinimiz ko'rsatmalarida bu amallarga targ'iblar bordi. Sahobai kiromlar “Ey Rasululloh, qaysi duo eng qabul bo'lguvchi bo'ladi?”, deb so'rashganda, Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam mana bunday javob berganlar:
جَوْفُ الَّيْلِ وَدُبُرُ الصَّلَوَاتِ الْمَكْتُوبَةِ
(رواه الترمذي عن ابي امامة رضي الله عنه)
ya'ni: “(Eng ijobatga yaqin duo) kechaning oxiri va farz namozlaridan keyingi duolardir” (Imom Termiziy rivoyatlari).
Shunday ekan, farzu sunnatlarni tugatgandan keyin Oyatal kursi, zikrlar, tilovati Qur'on va duo qilishlar ham Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallamning so'zlariyu fe'llariga mos kelib turganda, odamlardan ajralib qolib, ular sunnat namozini o'qishga turganda anchagina o'tirib qolish, natijada turli tushunmovchiliklar, ixtiloflar keltirib chiqarish ibodatning savobini ketkazib qo'yadi. Bu masalada nafsu xohishimiz bilan emas, balki sunnatga muvofiq yo'l tutsak, ayni muddao bo'lar edi.
Hulosa qilib aytganda zikru tasbehlar hech qanday xarajat talab qilmaydigan, insonga mashaqqat yuklamaydigan amallardir. Lekin ular tilga oson bo'lishiga qaramay, Qiyomat kuni amallar tarozusini to'ldirib, og'ir bosadi. Bu Alloh taoloning biz Islom ummatiga bergan katta imtiyozi va marhamatidir. Diyorimizda qadimdan ushbu go'zal Nabaviy tavsiyalarga amal qilib kelinmoqda va buning ba'zilar da'vo qilgani kabi shariatimizga zid keladigan joyi yo'q.
Alloh taolo barchamizni imon, islomda bardavom qilib, zikru tasbehlarga bo'lgan muhabbatlarimizni bunda-da ziyoda aylasin! O'qiladigan Oyatal kursi va zikru duolarimizning barakotidan Alloh taolo elu yurtimizni turli balo va ofatlardan saqlasin! Omin!
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Oisha onamiz roziyallohu anhoning barcha sifatlari ham kamolot sifatlariga daxldor ekaniga shubha bo‘lishi mumkin emas. U kishining buyuk hayotlarini diqqat bilan o‘rgangan ulamolar Oisha onamiz roziyallohu anhoda boshqalarda bo‘lmagan qirqta komilalik sifatlari bor ekanini ta’kidlaydilar. Ana shuning uchun ham bu haqda bir-ikki og‘iz so‘z aytmoqni ravo ko‘rdik.
Oisha onamiz roziyallohu anhoning kamolot sifatlari haqida so‘z yuritar ekanmiz, bu sifatlar ro‘yxatining boshida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan vorid bo‘lgan hadisi shariflar turishini aytib o‘tmog‘imiz lozim. U zot Oisha onamiz roziyallohu anho haqlarida ajoyib madhlarni aytganlar.
Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Ey Oisha! Mana bu Jabroil, u senga salom aytmoqda», dedilar.
«Va alayhissalomu va rohmatullohi va barokatuhu! Ey Allohning Rasuli, siz men ko‘rmagan narsani ko‘rasiz», dedim».
Jabroil alayhissalom bu dunyoda payg‘ambarlardan boshqa kimga salom aytganlar?
Jabroil alayhissalom bu dunyoda payg‘ambarlardan boshqa birgina insonga – Oisha onamiz roziyallohu anhoga salom aytganlar.
Mana shu ulug‘ maqomning o‘zi bir olamga tatiydi.
Abu Muso roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
Nabiy sollallohu alayhi vasallam:
«Erkaklardan ko‘pchilik barkamol bo‘ldilar. Ayollardan Maryam Imron qizi va Fir’avnning ayoli Osiyodan boshqasi barkamol bo‘lmadi.
Oishaning boshqa ayollardan ustunligi sariydning boshqa taomlardan ustunligiga o‘xshaydir», dedilar».
Ikkisini Buxoriy, Muslim va Termiziy rivoyat qilganlar.
Ushbu hadisi sharifda aslida ayollarning, xususan, Maryam onamiz, Osiyo onamiz va Oisha onamizning boshqa ayollardan ustun bo‘lgan fazllari haqida so‘z boradi.
«Erkaklardan ko‘pchilik barkamol bo‘ldilar».
Erkaklardan barkamol bo‘lganlar ro‘yxatining avvalida Payg‘ambar alayhissalomlar turadilar. Ulardan boshqa barkamol erkaklar ham bor. Bu haqiqat hammaga ma’lum.
«Ayollardan Maryam Imron qizi va Fir’avnning ayoli Osiyodan boshqasi barkamol bo‘lmadi».
Bu ikki ulug‘ zotning barkamol bo‘lganliklari Qur’oni karimda ularning birgalikda, xos zikr qilinishlaridan ham bilib olinadi.
Alloh taolo «Tahrim» surasida:
«Alloh iymon keltirganlarga Fir’avnning xotinini misol qilib keltirdi. O‘shanda u: «Robbim! Menga O‘z huzuringda, jannatda bir uy bino qilgin. Menga Fir’avndan va uning ishidan najot bergin va menga zolim qavmdan najot bergin», deb aytdi», degan (11-oyat).
Fir’avnning xotini o‘sha paytdagi eng katta podshohning ayoli edi. Yemak-kiymakda to‘kin edi. Nimani xohlasa, shuni qilishi mumkin edi. Qasrlarda, turli ne’matlar ichida farog‘atda yashashiga qaramasdan, u kofir va zolim eriga hamda qavmiga qarshi chiqdi. Allohga iymon keltirdi. Allohdan jannatda uy qurib berishini so‘radi. Bu hol esa dunyo hoyu havasidan ustun kelishning oliy misolidir.
Mo‘minlarning ikkinchi misoli Maryam binti Imrondir.
«Va farjini pok saqlagan Imron qizi Maryamni (misol keltirdi). Bas, unga O‘z ruhimizdan pufladik va U Robbining so‘zlarini hamda kitoblarini tasdiq qildi va itoatkorlardan bo‘ldi» (12-oyat).
Imronning qizi Maryam Allohga sof e’tiqodda bo‘lganlar va o‘zlarini ham sof tutganlar. Yahudiylar tuhmat qilganlaridek, nopok bo‘lmaganlar. Alloh taolo Jabroil farishta orqali ana shu pok jasadga o‘z ruhidan «puf» deyishi bilan Iyso alayhissalomni ato qilgan.
«Oishaning boshqa ayollardan ustunligi sariydning boshqa taomlardan ustunligiga o‘xshaydir».
Endi Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning zavjai mutohharalari – Oisha onamizning fazllari haqida so‘z ketmoqda. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam u kishining boshqa ayollardan fazllarini sariyd deb nomlanadigan taomning o‘sha vaqtdagi boshqa taomlardan ustunligiga o‘xshatmoqdalar.
O‘sha paytda Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam va sahobai kiromlar yashab turgan jamiyatning sharoiti va taomiliga ko‘ra, sariyd boshqa taomlardan afzal taom hisoblanar edi.
Xuddi shunga o‘xshab, Oisha onamiz ham boshqa ayollardan afzal edilar.
Bu dunyoda kim ushbu maqomga sazovor bo‘libdi?!
Ushbu maqomga bu dunyoda faqat Oisha onamiz roziyallohu anho sazovor bo‘ldilar.
Termiziy va Buxoriy Amr ibn Os roziyallohu anhudan rivoyat qiladilar:
«Nabiy sollallohu alayhi vasallam meni Zotus-Salosil askariga boshliq qildilar. Qaytib kelganda:
«Ey Allohning Rasuli, odamlarning qaysinisi siz uchun eng mahbubdir?» dedim.
«Oisha», dedilar.
«Erkaklardan-chi?» dedim.
«Uning otasi», dedilar.
«So‘ngra kim?» dedim.
«So‘ngra Umar», dedilar va bir necha odamlarni sanadilar. Bas, meni oxirlarida qilib qo‘ymasinlar, deb, sukut saqladim».
Allohning Rasuli uchun odamlarning qaysinisi eng mahbub ekan?
Allohning Rasuli uchun odamlar ichida Oisha onamiz roziyallohu anho eng mahbub ekanlar.
Bu dunyoda kim ushbu maqomga sazovor bo‘libdi?
Ushbu maqomga bu dunyoda Oisha onamiz roziyallohu anho sazovor bo‘libdilar.
Imom Abu Ya’lo «Musnad»larida Oisha onamiz roziyallohu anhodan rivoyat qiladilar:
«Menga hech bir ayolga berilmagan to‘qqiz narsa berilgan:
– Rasululloh sollallohu alayhi vasallam menga uylanishga amr qilinganlarida Jabroil alayhissalom suratimni olib tushib, u zotga ko‘rsatgan.
– U zot menga bokira holimda uylanganlar. Mendan boshqaga bokira holida uylanmaganlar.
– Rasululloh sollallohu alayhi vasallam boshlari mening quchog‘imda turgan holda vafot etdilar.
– Rasululloh sollallohu alayhi vasallam mening uyimda dafn qilindilar.
– Farishtalar mening uyimni o‘rab olgan edilar. U zotga men u kishining ko‘rpalarida turganimda vahiy nozil bo‘lar edi. U zot meni o‘zlaridan uzoqlashtirmas edilar.
– Men u zotning xalifalari va siddiqlarining qiziman.
– Mening oqlovim osmondan nozil bo‘lgan.
– Men pokning huzurida pok yaratilganman.
– Menga mag‘firat va karamli rizq va’da qilingan».
Imom Qurtubiy o‘z tafsirlarida Oisha onamiz roziyallohu anhoning kamolot sifatlari haqida so‘z yuritar ekanlar, jumladan, quyidagilarni aytganlar:
«Ba’zi ahli tahqiqlar ayturlar:
«Yusuf alayhissalom fahsh ishda tuhmat qilinganida Alloh u kishini beshikdagi go‘dakning tili bilan oqladi.
Maryam fohishalikda tuhmat qilinganida Alloh u kishini o‘g‘illari Iyso alayhissalomning tili bilan oqladi.
Oisha fahsh ishda tuhmat qilinganida Alloh u kishini Qur’on bilan oqladi. Alloh u kishi uchun go‘dakning oqlashini yoki nabiyning oqlashini ravo ko‘rmadi. Alloh u kishini tuhmatdan O‘z kalomi ila oqladi».
Alloh taolo bu dunyoda kimni tuhmatdan O‘z kalomi ila oqlabdi?
Alloh taolo bu dunyoda faqat Oisha onamiz roziyallohu anhoni tuhmatdan O‘z kalomi ila oqlagan.
"Nubuvvat xonadoni xonimlari" kitobidan.