1. Ҳаётингизни кимдир яхши томонга ўзгартирмайди.

Инсон ҳамиша ўзининг хатти-ҳаракати учун масъулдир. «Ҳар бир жон (инсон) фақат ўзи учун иш қилади. (Ҳеч бир) кўтарувчи (гуноҳкор) ўзга (жон)нинг юки (гуноҳи)ни кўтармайди» (Анъом, 164).

Инсон қалбидан ўтган кечинмаларни ўзидан ўзга ҳеч ким билмайди. Инсоннинг қанчалик бахтли бўлишида ўзининг ихтиёри ҳамда ҳаракати муҳим аҳамият касб этади. Роббимиз қилаётган амалларимиздаги ниятимизга кўра савоб ёки жазо беради. Аллоҳ таоло ҳар бир банданинг дунёда қилган савоб ва гуноҳ ишларини охиратда ҳисоб-китоб учун мукаммал ҳолда муҳайё қилади. «(Барчангиз) Аллоҳга қайтариладиган кундан (қиёматдан) қўрқингиз! Сўнгра ҳар бир жон (эгаси)га қилган амалларига яраша нарса (мукофот ёки жазо) берилур ва уларга адолатсизлик қилинмас» (Бақара, 281).

Шундай экан, кимдир келиб сизни бахт сари етаклашини кутманг, балки Аллоҳ берган неъматлардан унумли фойдаланиб, холис ниятлар билан солиҳ амалларга мушарраф этишини сўранг. Зеро, Аллоҳ сизга ҳам бу ёруғ оламга келиб, Ҳабиби Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг уммати бўлишдек улуғ неъматини ато этди.

2. Ўша куннинг “йўли”га қараманг.

Савобли ишлар қилишда ҳали ёшман, ишим кўп, фарзандларнинг ташвишидан қутулиб олай, нафақага чиқиб олай, деб ўзингизга-ўзингиз таскин беришни тарк этинг.

«Бирор нарса ҳақида: Мен, албатта, эртага шуни қилувчиман, дея кўрманг!» (Каҳф, 23).

Умар ибн Абдулазиз (раҳматуллоҳи алайҳ) кўп ишлагани боис сал ҳорғин қўринганда яқинлари ачинганидан: “Бу ишингизни эртага қолдира қолинг”, дейишибди. Шунда у зот: “Бир куннинг иши оғир келмоқда-ку, икки куннинг иши тўпланиб қолса, қандай бажараман”, деб жавоб берган экан.

Аслида биз ҳамиша рўкач қиладиган муаммолар ёки ишларимизнинг кўплиги ўз вақтида бажарилмаган вазифаларнинг йиғиндисидир. Шундай экан, хайрли ишлар қилишга ҳозирданоқ бел боғланг. Ҳар бир кунни Аллоҳни рози қиладиган амаллар билан ўтказишга ҳаракат қилинг.

3. Ҳамма бирдек яхши кўришига уринманг.

Ҳаммага ёқишга уриниш. Ожиз кишилар шундай йўл тутади. Лекин ақлли одамлар ҳаммага бирдек ёқишнинг иложи йўқлигини яхши билади.

Киши ўзини бошқалардан юқори тутиб, одамлар мақташлари учун ҳаракат қилса, инсонлар кўзига яхши кўринишга уринса, бу – ўта кетган манманликдир. Одамларнинг муҳаббатига эришишга ҳаракат қилгандан кўра, Аллоҳнинг севган бандаларидан бўлишга интилинг. Шунда одамларнинг ўзи сизга меҳр қўядилар.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Пайғамбаримиз Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Агар Аллоҳ бир бандани яхши кўриб қолса, Жаброил алайҳиссаломга: Аллоҳ фалончини яхши кўради, сен ҳам уни яхши кўр, дейди. Жаброил алайҳиссалом ҳам уни яхши кўради. Жаброил алайҳиссалом осмон аҳли орасида: Аллоҳ фалончини яхши кўради, сизлар ҳам уни яхши кўринглар, деб нидо қилади. Шунда осмон аҳли ҳам у бандани яхши кўриб қолади. Кейин ер юзидаги ҳамма одамлар у банданинг сўзини қабул қиладиган бўлиб қолади”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).

4. Ҳаётингиз силлиқ кечишини кутманг.

Умуман, бу дунё – синов майдони. Ундаги синовлар бири ортидан тўхтамай иккинчиси, учинчиси..... етиб келади. Ҳаёт аслида ана шундай битмас-туганмас имтиҳонлар занжиридир. Зеро, Аллоҳ таоло: «Биз (одамларни) синовчидирмиз» (Муъминун,30), деб марҳамат қилган.

 Шундай экан, ҳаётнинг барча яхши ва ёмон кунларини сабр ҳамда шукр билан енгишга ҳаракат қилинг. Аслида инсониятнинг яратилишидан кўзланган бош мақсад ҳам айнан синовли дунёдан қандай ўтишни аниқлашдир. Аллоҳ таоло «(У) сизларнинг қайси бирингиз чиройлироқ (савоблироқ) амал қилувчи эканингизни синаш учун ўлим ва ҳаётни яратган Зотдир» (Мулк, 2).

Даврон НУРМУҲАММАД

тайёрлади.

 Осмонга қизил бўёқ чаплаётган қуёшнинг тоғ ортига шошаётгани мени ҳам тезроқ қўнимгоҳимга етиб олмоққа чорлади. Баланд, ҳашаматли бинолардан кўра кўча томон бўртиб чиққан қоялар азиз инсонларнинг муборак қадамлари етган жойлар эканиданми, машина ойнасидан ортга қарашга мажбур қилади.

Безовталигимни аллақачон пайқаган таксичи машинасини тезлатиб бошқаларни бирин-кетин ортда қолдира бошлади. Мадинаи мунаввара ҳавосидек мулойим одамлари ҳар бир ҳожининг кўнглига қараб муомала қилади, айниқса, уларнинг тилида гапириб қўйсангиз араб тупроғидек кулранг юзида ажиб табассум аломатлари пайдо бўлади:

–       Ҳожи, қаерликсиз?

Араб тилида бурро тилимни дилимдан ўтаётган ҳисларга созлаб, хаёлимга келган жонажон юртим соғинчи мени гапиришга шоширди. Улуғ манзилларда юрибман-у, барибир, юрт туйғуси шу сўзни дона-дона қилиб айтмоққа ундагандир балки:

 –       Мен шундай жойданманки,... у ерда ҳадис илмининг султони туғилган...!

Не-не ҳожиларни кўрган бу араб таксичи учун Каломуллоҳдан сўнг иккинчи улуғ манбани тўплаган муборак зотнинг юртидан келган мен каби зиёратчиларни этагидан ўпса арзимайдими? Албатта арзийди-да!

Тоғ ортига яширинаётган қуёшнинг ортидан таъқиб қилгандек моҳир таксичи машина тезлигини ўзгартирди. Унинг хотиржамлигидан машҳур бобокалонимизни билмаса керак деган ўйда қасдма-қасдига оғзимни сўзга жуфтладим:

 –       Ўзлари қай юртдан бўладилар?

 –       ...

Биз тобора яқинлаб бораётган бинолар ичидан қўнимгоҳимизни танидим. Атрофда таралаётган оҳанг одамлар оқимини бир ўзанга солиб баланд минорали майдонга йўналтирганда, хотиржам араб таксичи саволимга жавоб бериб қолди:

 –  Мен шундай жойданманки, ... у ерда икки олам сарвари туғилган...

 – ...!!!

 Т. АЗИМОВ

Тошкент ислом институтининг “Ижтимоий фанлар” кафедраси ўқитувчиси 

 Ҳар ёз момогинам келиб мени қўй-қўзиларни боқиш учун ўзлари билан тоғдаги қишлоғимизга олиб кетардилар. Йўл-йўлакай автобусдами, бекатдами бирортаси билан суҳбатлашиб қолсалар, дарров мен ҳақимда, қўй-қўзиларни адирда ўтлатишим, нечанчи синфда ўқишим, мактабда олган “беш”ларим тўғрисида гапириб берардилар. Менга эса бу илтифотлар ёқмас эди. Нега бундай қилаётганига ҳайрон бўлардим. Қишлоққа келганимизда келинларига ҳам айтмасдан томорқадан помидор, бодринг, дарахт тагига янги тушган мевалардан териб келиб олдимга қўярдилар. Бошқа неваралар ҳам ёзги таътилда қишлоққа келишар, лекин мен ва мен билан қўй боқувчи яна бир қариндошимга уларга нисбатан баъзи имтиёзлар кўпроқ берилар, яна мақтов ҳам эшитар эдик. Бундан онамнинг жуда хурсанд бўлганини сезганман.

Орадан йиллар ўтди, бироз улғайдик. Энди катта бўлганимиз учунми, қишлоққа қўй боқишга момогинам олиб кетмай қўйганди. Кўпроқ ўзлари келадиган бўлдилар, деярли ҳар Рамазонни ўғил-қизлариникида ўтказардилар. Ўшанда ҳам бизникида кўпроқ қолиш ўзларига маъқул экани сезилиб турарди. Ҳар гал бизникига келганларида, қани болаларим, келинглар, деб мен ва укамни ёнларига чақириб узоқ дуо қилар эдилар. Укам суҳбат асносида айтиб берадиган гаплардан момомнинг юзлари ёришиб кетарди. У бу борада анча тажрибали бўлиб, бошқа жойларга бирга борганимизда ҳам унинг олдин гап бошлашига рози бўлиб, сукут сақлаб тураман, ўзига билдирмасам-да унга ҳавас қилиб қўяман. Акам, опам, укам ва синглим, ҳаммамиз момогинамнинг олдиларида парвона бўламиз. Уларнинг одатлари бўйича оилавий ва бошқа йиғинларда “фалончи неварам бундоқ, фалончиси ундоқ”, деб мақташларига кутиб оғизларига қараб турамиз. Ўқишдан йиқилиб идораларнинг бирида ишлаб, хизмат қилиб юрган эдим. Кунларнинг бирида кечгача ишлаб ифторликка зўрға етиб келиб, оила даврасида, момомнинг ёнларида оғиз очган эдим. Янги ишга кирганим учун ҳали маош ололмаганим, момомгинамга бирор ҳадя беролмаганимни ҳанузгача ўйлаб юраман.

Момогинамнинг ёши улуғ бўлса ҳам тоғликларга хос тетик эдилар, мен қариман, деб ўтирмасдан, жарликларнинг устида юрган улоқчаларни ўзлари ҳайдаб келиб қўрасига қамардилар. Бир куни баланд жарликдан улоқчаларни ҳайдайман деб, йиқилиб оёқларини синдириб олибдилар. Саксонга яқинлашиб қолмаганларми, ҳа деганда суякнинг бирикиши қийин кечса, денг.

Эшитишимиз биланоқ менга йўлга отланишимни айтишди. Севимли момосини севимли невараси кўргани борадиган бўлди. Кўчани қалин қор қоплаган, йўлда кетар эканман, кеча ёққан қордан кейин қуёш уялибгина, эрингандек само узра заррин нурларини таратаётган эди. Ўйга толиб, момом ҳақида, болалигим ўтган қир-адирларга тикилиб борарканман секин ғимирлаётган эски автобуснинг бўғиқ овози менинг қулоқларимга мусиқа мисол эшитилар эди.

Етиб келганимда қўлтиқ таёқда момогинам пешвоз чиқдилар. Юзимда табассум, қалбимда ҳислар ташқаридаги совуқданми, билмадим, муз қотган. Ҳеч нарсани ҳис қилмайдигандек гўё. Кўзларим бир нуқтага қадалиб бир муддат атрофни сезмай қолдим. Момом, ҳадеб юзимдан ўпади, шундай қорда қўргани келганимга ачинади, эсон-омон етиб келганимни суриштиради, бечора болам-е, нима қилардинг бир оёғи ерда, бир оёғи гўрда бўлган кампирни кўргани келиб, дейди, хуллас уйга кирдик. Мен анча ўзимни яхши ҳис қилаётган эдим. Иссиқ печканинг тафтиданми, ҳарқалай, кўнгилга илиқлик кирган эди. Ярим тунгача момом билан суҳбатлашиб чиқдик, худди яқин, қалин дўстлардек, болалардек.

Бир оз ухлагандан сўнг, тонгга яқин ўриндан турдим. Негадир таҳорат қилишга шошилмай, ўтирдим. Чироқ ўчирилгани боис момом ўринида йўқдек туюлди, ҳассалари эса турибди, қаерга кетдилар экан, деб хавотирланиб турганимда, кўзим ҳам қоронғуликка мослашди, орқамга қарасам, момом нурга кўмилиб жойнамоз устида ўтирибдилар. Шу вақт бўғзимга бир нарса тиқилгандек бўлди... ҳовлига, ташқарига чиққанимни билмай ҳам қолибман. Эгнимдаги енгил кийим билан осмонга тикиламан, ҳовлидан чиқиб тепалик этагидаги дарёнинг шовиллаши-ю, қишлоқ кучукларининг вовуллаши қулоққа кирмайди. Бир зум ўтмай бутун борлиқни, бутун само ва ерни айланиб чиққандай бўлдим. 

Эртаси кун уйга қайтарканман қалбим негадир енгил, ғуборлардан ҳоли, ақлим теранлашганини сездим. Ер узра тўшалган оппоқ гиламни йиғиштирмоқчи бўлиб турган қуёшга қарадим. Тоғ тепасига ўтирган ҳолда кулиб боқаётган қуёш секин ўрнини тарк эта бошлаган, атрофда эса, уйлар, дарахтлар биз турган бекат ҳам чик-чик ёшларни тўка бошлади. Шу вақт мен ҳам рўмолчамни олиш учун қўлимни чўнтакка тиқдим. Одатда мен кўп касал бўлмайман. Тоғнинг об-ҳавоси бизнинг ўлкалардан кўра совуқроқ бўлса керак. Қўлимни пальтомга тиққанимда, чўнтагида бир даста пул турарди. Рўмолча билан димоғимни эмас,... кўзимнинг ёшларини артдим... Бу момомнинг нафақа пуллари эди!

Тўлқин АЗИМОВ,

Тошкент ислом институти ўқитувчиси

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам кўплаб касалликларни даволаш сирларини ўргатганлар. Бу мавзуда “Ат-Тиб ан-Навави” китоби ҳам тасниф қилинган. Лекин  Расули Акром соллаллоҳу алайҳи васалламқариликни бедаво касалликдеб тавсифлаганлар.

Хўш, замонавий илм-фан бу ҳақида нима дейди?

Барча тадқиқотлар кексаликнингдавоси йўқ эканини тасдиқламоқда. Чунки танадаги ҳужайраларнинг давомли равишда ўлишини тўхтатиб қолишнинг ҳеч иложи йўқ экан. Инсон ҳаётида танасидаги миллионлаб ҳужайралар ўлиб яна қанчаларидир янгиланиб боради. Бу жараён инсон вафот этгунига қадар давом этади. Инсон умрини узайтиришга, жилла қурса,  қарилик аломатларини яширишга уринаётган кўплаб олимлар бор.Аммо уларнинг барча уринишлари вақтнинг таъсирини тўхтата олмаяпти. Шу сабабли ҳозирги даврда қайсидир касалликнинг давоси топилгани ҳақидаги янгиликни эшитамиз, аммо қариликнинг давоси ҳақида эмас. Чунки бу касалликни даволаш замонни ортга қайтариш демоқдир. Бунинг эса сира ҳам иложи йўқ.

Зеро, Усома ибн Шарик розияллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дейдилар: “Эй Аллоҳнинг бандалари, даволанинг. Чунки Аллоҳ таоло ҳар бир касалликнинг давосини яратган. Фақат битта касаллик, қариликка даво йўқдир” (Имом Термизий ривояти).

Ҳозирги уламолар умрини ва миллионлаб маблағларини сарфлаб келган хулосани Пайғамбаримиз ўн тўрт аср олдин айтиб қўйганлари Аллоҳ таолонинг Қуръони каримда “У (Муҳаммад с.а.в.) ҳаводан нутқ қилмас”, деган сўзнинг тасдиғидир (Нажм, 3).

ТИИ ўқитувчиси Шерзод ЧЎЛПОНОВ тайёрлади.

Юртимизда азалдан диний таълим ривожланиб келган. Нуфузли мадрасалар кўплиги ва ундаги таълим-тарбия ишлари таҳсинга лойиқ бўлган. Мадрасалар нафақат диний, балки дунёвий илмларни ўрганиш ва ўргатишда мактаб вазифасини бажарган. Шу туфайли илм-маърифат билан жаҳон тамаддунига муносиб ҳисса қўшган буюк алломалар айнан ушбу заминдан етишиб чиққани барчага аён. Уларнинг номи ва қолдирган илмий мерослари неча асрлардан бери катта обрў-эътибор қозониб келмоқда.

Кўҳна Бухоро ҳам ўзининг кўп сонли мадрасалари билан ном таратган. У турли ерлардан илм таҳсили учун талабалар ташриф буюрадиган муаззам шаҳар ҳисобланган. Бу анъана кейинги асрларда ҳам давом этган.

Аштархонийлар даври муаррихи Маҳмуд ибн Вали (XVII аср) Бухоронинг илмий марказ сифатидаги хизматини шундай баҳолайди: «Олимларнинг кўплигидан, у шаҳарни “олимлар ва илм-фан” булоғи деб атайдилар».

Бухорога XIX асрда келган Е.К.Мейендорф эса Бухоронинг ислом оламида тутган ўрнини қуйидагича таърифлайди: «Ўзининг кўплаб мактаблари, олимлари ҳамда муқаддас қадамжолари сабабли мусулмонларнинг зиёратгоҳига айланган. Эҳтимол шунинг учун у «шариф» номига сазовор бўлгандир».

Рус сайёҳи Н.Ханыков ўз эсдаликларида Бухорони йирик илм-фан ва маърифат, диний билимлар маркази сифатида таърифлаб: «Бухоро илм тарқатувчи марказ ҳисобланган ва ҳисобланади», дейди.

Наршахийнинг фикрича, 937 йилги ёнғиндан зарар кўрган Бухородаги «Форжак» мадрасаси Марказий Осиёдаги дастлабки мадрасалардандир.

Ўрта асрларда Бухоро мадрасалари илм маскани сифатида нафақат  Марказий Осиёда, балки мусулмон Шарқида ҳам ғоят машҳур эди.

Амир Темур ва темурийлар даврида мадрасалар олий маълумот берувчи марказ вазифасини ўтаган. Ҳатто Бухоро амири Амир Ҳайдарнинг (1800-1826 йй.) «Амир» ёки «Олий» номли мадраса қурдиргани тўғрисида маълумотлар мавжуд.  

Амир Ҳайдар ҳукмронлик қилган даврда илм олиш мақсадида Бухорога дунёнинг турли жойларидан талабалар келган, илм-фан тараққий этиб, катта ютуқлар қўлга киритилган.

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев жорий йилнинг 10-11 март кунлари Бухоро вилоятига ташрифи чоғида Бухоро вилоятида “Мир Араб” олий мадрасасини ташкил қилиш бўйича кўрсатмалар берган эди.

Берилган кўрсатмаларга асосан Ўзбекистон мусулмонлари идораси томонидан “Мир Араб” олий мадрасаси ташкил қилиниб, 2017 йил 7 июнь куни Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги давлат рўйхатидан ўтказди. Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ва Олий мадраса ректори вазифасини бажарувчи Элов Жобир Рустамовичга Олий мадрасанинг давлат рўйхатидан ўтгани тўғрисидаги гувоҳнома топширилди

Ушбу диний таълим муассасасининг ташкил қилиниши Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва “Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида”ги Қонунда белгиланган фуқароларнинг виждон эркинлиги ҳамда диний таълим олишга бўлган ҳуқуқларини амалга оширишлари учун яна бир имконият бўлди.

Жорий йилнинг 15 июнь кунидан бошлаб мазкур олийгоҳга абитуриентларнинг ҳужжатларини қабул қилиш бошланди. Унда фақат ўрта махсус ислом билим юртларини тамомлаганларнинг ҳужжат топширишлари ва диний фанлардан имтиҳон топширишлари белгилаб қўйилган.  

Мазкур таълим муассасасидан Имом Бухорий, Имом Термизий, Абдулхолиқ Ғиждувоний, Баҳоуддин Нақшбанд каби буюк алломалар етишиб чиқишига ишонамиз.

Жобир ЭЛОВ,

“Мир Араб” ўрта махсус ислом билим юрти мудири