Яқинда Абдуллоҳ Зуфарнинг “you tube” тармоғига жойлаштирган Қуръонни тафсир қилиш борасида қилган суҳбатини эшитиб қолдим. Унда Абдуллоҳ Зуфар Ибн Таймия раҳимаҳуллоҳнинг бир оятни тафсир қилиш учун юзлаб тафсир китобларини кўришини, лекин улардан қониқмасдан Аллоҳга дуо илтижолар қилишини натижада ўша оят борасида ҳеч ким эшитмаган тафсирни қилишини айтиб ўтган. Шундан сўнг ўзининг фикрларини давом эттириб, Ислом оламида энг мўътабар ҳисобланган айрим тафсир китобларини жумладан, Имом Табарийнинг тафсирини юзаки ёзилган тафсирлар сирасига киради, деган!

Хўш! Ҳақиқатда ҳам шундоқми? Ёки асл ҳолат тамоман бошқачами? Имом Табарий ўз тафсирларини қанча муддатда ёзган ва унда қандай услубни танлаган? Мўътабар уламолар мазкур тафсир ҳақида нималар деган? Қуйида шу каби саволларга жавоб беришга ҳаракат қиламиз.

Тафсири Табарий номи билан шуҳрат қозонган “Жомеъу-л-баён фий таъвили-л-Қуръон” номли ушбу бебаҳо асар баъзи тадқиқотчилар наздида маъсур тафсир йўналишида ёзилган илк мукаммал асар сифатида билинади.

Муфассир аввал ояти каримани келтиради. Сўнгра, унга умумий маъно беради. Сўнгра, бирорта саҳобий ёки тобеиндан ояти кариманинг тафсирига алоқадор бўлган сўзларини санадлари билан келтиради. Муайян оятларнинг ўқилиш тартиби борасида ворид бўлган турли хил қироат услубларини зикр қилади ва улардан бирини таржиҳ этади. Оят мазмуни ёхуд сабаби нузулига тааллуқли бўлган ҳадиси шарифларни ҳам санадлари билан зикр қилади. Оятлардан тармоқланиб чиқувчи фиқҳий ҳукмларга ҳам тўхталади. Гоҳо, эътиқодий масалаларга ҳам тегиниб, бидъат аҳлига илмий раддиялар беради.

Ривоят қилинишича, Муҳаммад ибн Жарир Табарий ушбу асарни ёзишдан олдин уч йил мобайнида истихора қилган. Сўнгра, қирқ йил давомида ҳар куни қирқ варақдан ёзган. Уни имло қилишдан аввал шогирдларига юзланиб, “Қуръон тафсирини ёзиб олишга ғайрат қила оласизми?”, дейди. У замонларда устозлар айтиб турганлар. Шогирдлар ёзиб турганлар. Шунда шогирдлар: “у неча варақ бўлади?”, дейишди. У киши: “ўттиз минг варақ бўлади”, деб жавоб бердилар. Шогирдлар “буни ёзиб тамомлагунча умр кетиб қолар экан”, дея эътироз билдиришди. Шундан сўнг, Табарий ўз тафсирини қисқартириб, уч минг вараққа туширди. Лекин, шунда ҳам ушбу асар ҳажм жиҳатидан энг катта тафсир бўлди.

Унинг аксар, матбаалар томонидан чоп этилган нусхаси ўттиз мужалладдан иборат. Айтиш жоизки, Табарий тафсиридан сўнг бугунги кунгача таълиф этилган аксар тафсир китобларининг услуби Табарий қўллаган услубдан катта фарқ қилмайди.

Кўплаб машҳур ислом уламолари тафсири табарийнинг ўз бобида мисли йўқ бир китоб эканлигини эътироф этиб, мадҳ этганлар. Жумладан, Абу Ҳомид Исфиройиний шундай дейди: “Агар кимдир ушбу тафсирга эга бўлиш учун Чин (Хитой) юртига сафар қилса, бу йўлда чеккан машаққати арзимас ҳисобланган бўлурди”.

Имом Нававий ўзининг “Таҳзибу-л-асмо ва-л-луғот” номли асарида Ибн Жарир Табарийнинг таржимаи ҳолига тўхталар экан: “Унинг машҳур таърих китоби бор. Шунингдек, тафсир борасида ҳеч ким ўхшашини тасниф қилолмаган бир китоби мавжуд”, дейди.

Жалолиддин Суютий айтади: “Агар мендан қайси тафсирга йўллайсиз ва ўқувчига бу борада қайси ишончли китобни маслаҳат берасиз, десанг, мен бундай китоб имом Абу Жаъфар ибн Жарир Табарийнинг тафсиридир, деб айтаман. Қайсики, барча мўътабар уламолар тафсир борасида унинг ўхшаши ёзилмаганлигига иттифоқ қилганлар”.

Имом Абу Бакр Хатиб ўзининг “Тарихи Бағдод” китобида шундай ёзади: “Абу Жаъфар Муҳаммад ибн Жарир Табарий... шундай олим эдики, сўзлари ҳукм ўрнида қабул қилинарди, унинг раъйига мурожаат қилишарди. У ўз асрида ҳеч ким муваффақ бўлмаган даражада илм олди ва уларни ёзди. У Қуръони каримни тўла ёд олган, қироат турларининг барчасини чуқур ўзлаштирган, уларнинг маъноларини теран ўрганган олим эди...”.

Юқорида айтиб ўтилган маълумотлардан маълум бўлмоқдаки, Имом Табарий раҳматуллоҳи алайҳининг ёзган тафсирлари ҳеч ҳам юзаки тафсир эмас экан. Абдуллоҳ Зуфарнинг гапи борасида эса, мўътабар уламоларнинг обрўсини тўкиш мақсадида атайлаб айтилган гап, деган хулоса қилишимиз мумкин. Имом Табарийнинг ҳаёти ва илмий ижоди билан яқиндан танишган ҳар қандай киши бунга амин бўлади.

Омон  Қодиров,  “Хожа Бухорий” ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси

Аллоҳга шукрки, икки йил сабр ила кутилгандан сўнг динимизнинг бешинчи аркони – Ҳаж зиёрати ҳам бошланмоқда!

Шу йил 18 июнь куни ўзбекистонлик зиёратчиларнинг илк гуруҳи ҳаж амалларини адо этиш учун Саудия Арабистонига жўнаб кетадилар.

Бугун, кечки соат 21:00 дан бошлаб пойтахтимиздаги "Новза" масжидида, 23:00 дан эса Тошкент халқаро аэропортидан зиёратчиларни кузатиш жараёнлари, қувончу шодликлари ва дил сўзларини ижтимоий тармоқларимиз орқали тўғридан-тўғри репортажларни онлайн эфирда томоша қилишингиз мумкин!

Муборак сафарга отланган фуқароларимизни Тошкент халқаро аэропортида Ўзбекистон мусулмонлари идораси раҳбарияти ва бир қатор расмий вакиллар табаррук заминга кузатиб қўядилар.

Қайд этиш жоизки, бўлғуси ҳожиларга Макка ва Мадина шаҳарларида барча шароитларга эга меҳмонхоналар хизмат кўрсатиб, тажрибали ишчи гуруҳ ва малакали шифокорлар ҳамроҳлик қиладилар.

“Ҳаж-2022” мавсуми нумунали ва тартибли, чиройли ва кўнгилдагидек ўтишини, Ҳаж сафарига отланаётган юртдошларимизнинг сафарлари бехатар, ибодат ва дуолари мукаммал, дуолари мустажоб бўлишини тилаб қоламиз.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Айни дамда Ўзбекистон делегацияси Россия Федерациясининг Урал, Приволжский ҳамда жанубий округларида бўлиб, бу улкаларда таълим олаётган ва меҳнат қилаётган ватандошларимиз ҳолидан хабар олиб, улар фаолият юритаётган жойларда яратиб берилаётган шарт-шароитлар билан танишмоқда. Шу билан бирга ҳар бир ҳудуднинг расмий доирадаги масъуллари билан мулоқотлар ўтказиб, ватандошларимизга етарлича эътибор қаратиш масалалари муҳокама этилмоқда.

Бундай учрашувлар диний-маърифий йўналишда ҳам олиб борилаётгани ниҳоятда самарали кечмоқда. Унда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари Иброҳимжон домла Иномов бир қанча диний бошқарма раҳбариятлари билан учрашиб, ўзаро алоқаларни мустаҳкамлаш ва тажрибалар алмашиш, ватандошларимизнинг эмин-эркин ибодат қилишлари учун шарт-шароитлар яратиш бўйича музокаралар олиб бормоқдалар.

Бундай мулоқот куни кеча Тюмен вилояти мусулмонлари диний бошқармаси раиси Зиннат ҳазрат Содиқов ҳамда Иброҳимжон домла Иномов ўртасида бўлиб ўтди.

Учрашувда икки диний ташкилот ўртасидаги ҳамкорликни янада ривожлантириш масалалари муҳокама қилиниб, ўзбек диаспораси вакиллари билан олиб борилаётган маърифий ишларга алоҳида тўхталинди.

Шунингдек, шу куни Иброҳимжон домла Иномов Тюмен саноат университети талабалари, меҳнат муҳожирлари билан учрашиб, “Ўзаро халқлар дўстлиги", "Миллий қадриятларимиз ва диний кадриятларимизни унутмайлик!" мавзусидаги маданий-маърифий тадбирларда иштирок этиб, манфаатли суҳбат қилиб бердилар.

Ўзбекистон делегациясининг амалий ташрифи давом этмоқда.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Бугун, 16 июнь куни соат 13:30 да Ўзбекистон мусулмонлари идораси “Қуръон ва тажвидни ўргатиш” бўлими ташаббуси билан Рамазон ойидаги хатми Қуръон тадбирларида муносиб иштирок этган хофизи Қуръонларни тақдирлаш маросими бўлиб ўтади.
Унда Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳри жоме масжидларидаги хатми Қуръонларда муносиб иштирок этиб, гўзал тиловати, тажвиди ва одоб-ахлоқи билан намозхонларнинг меҳри ва ҳурматини қозонган 26 нафар қорилар тақдирланиши кутилмоқда.
Мазкур хофизи Қуръонлар “Қуръон ва тажвидни ўргатиш” бўлими томонидан ишлаб чиқилган маълум мезонлар асосида саралаб олинди.
Тадбирда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин домла Холиқназаров ҳамда “Қуръон ва тажвидни ўргатиш” бўлими мудири Шайх Aлижон қори иштирок этади.

Тақдирлаш маросимини ушбу линк орқали онлайн кузатиб боринг.