Имом Мотуридий эса ташбеҳ қўрқуви ва таътил хавфи билан ҳаракат қилиб, чуқур кетган ҳар икки фикрни қабул қилиш зарур эмас деган қарашда бўлган. Унга кўра, тавҳид аҳли бўла олиш учун Аллоҳнинг исм ва сифатларини исбот қилиш мажбурияти бор. Зеро, Аллоҳнинг зотини, Раб эканини, камчилик ва нуқсонлардан поклигини билиш фақат исм ва сифатлари орқалигина мумкиндир.

Имом Мотуридий айтади: «Биз оламнинг Яратувчиси бир ва қа­дим эканини исбот этдик. У ҳол­да Унинг ўхшаши, зидди ва тенги йўқ бўлиши керак. Чунки буларнинг бар­часи улуҳият (илоҳийлик)­га зид­дир. Агар Аллоҳга ўхшаш би­рор бор­лиқ мавжуд бўлганида эди, бу ё қадим (аввали йўқ бўли­ши керак), ёки ҳадис (кейин пай­до бўлган) бў­ларди. Ҳар икки жи­­ҳат ҳам ботил бўлгани сабабли Аллоҳ яратилганларга ўхшашдан му­наззаҳдир. Худди шу тарзда Аллоҳ­нинг исм ва сифатлари ҳам яратилганлар­нинг исм ва сифатларига ўхша­маслиги лозим.

Аллоҳнинг барча исм ва сифатлари азалийдир. Фақат сифатлар­ни ифода этган калима ва лафзлар ҳадис бўлиб, бу илоҳий сифатларнинг махлуқотлар сифатларига ўхшамаслигини тў­лиқ маънода очиб беришга етарли эмас. Шу билан бирга, Аллоҳ ҳақида бошқа йўл орқали маълумот олиш имкониятимиз йўқлиги сабабли бу лафзларга мурожаат этишга мажбурмиз. Аллоҳни ўрганишимизда ишлатадиган сўзлар Унинг зотини зеҳнда идрок этишимизга ёрдам берадиган ва зотида мавжуд бўлган маъноларни тушунтирувчи усуллар ҳи­собланади. Гарчи бу лафзлар баъзи ҳолларда Аллоҳ муназзаҳ бўлган маъноларни зеҳнда гавдалантирса ҳам, ташбеҳ­ни ўртадан олиб ташлашда бошқа лафз­ларни ишлатиш билан бу хатарни йўқ қилиш мумкин. Масалан, “Аллоҳ олимдир, фақат биз билган олим­лар каби эмас, Унинг илми ҳам бизнинг илмимизга ўхшамайди”, деймиз».

Шуни билиб олиш керак, тавҳид ақидаси барча ташбеҳ ва ўхшатиш хавфини йўқ қилади. Тавҳид ақидаси бошланишида ташбеҳга ўхшаб кўрингани билан охирида танзиҳга боради1.

Бундай тоза мантиқ ишлатган Абу Мансур Моту­ри­дий Аллоҳни насслар (ояту ҳадислар)да келган исм ва сифатлар билан таърифлашни зарур деб билади. Унга кўра, сифатларни исбот этиш Аллоҳни ҳар хил нуқ­сонлардан пок этиш ғоясига таянгани боис, хоҳ зотий бўлсин, хоҳ феълий – барча илоҳий сифатларнинг қадим бўлиши шарт. Чунки, агар улар ҳодис бўладиган бўлса, у ҳолда Аллоҳнинг азалдаги комиллиги ҳаққоний бўл­май қолади. Бу эса илоҳийлик билан мувофиқ келмайди.

Масалан, “Аллоҳнинг илми ва қудрати азалда йўқ эди” дейилса, бунинг маъноси “жоҳил ва ожиз эди” деган бўлиб қолади. Бу қарашнинг нотўғрилиги маълум. Қолаверса, қудрати йўқ бўлган ҳолда Ўзига илм яратиши, илми йўқ бўлган ҳолда қудрат яратиши мумкин бўлмагани сабаб бошқага муҳтож бўлишига тўғри келади. Бу ҳам ило­ҳийликка зиддир. Шунинг учун ҳам Аллоҳнинг барча сифатлари қадим ва зоти билан қоййим бў­лиши шартдир.

Имом Мотуридий илоҳий исмларнинг қадим бўлиши шартлигини ақлий ва мантиқий далиллар билан исбот қилиб бўлгач, бу исмлар ифода эт­ган маъноларнинг Аллоҳ зотида мав­жуд бўлмоғи зарурлиги ҳақида тўхталади. Аллоҳнинг олим экани маъноси илми тенгсиз, қодирлигининг маъноси қудрати чексиз деганидир.

Аллоҳнинг бу сифатлар билан қан­дай васфланиши масаласига келган­да эса, Имом Мотуридий бу мавзунинг билиб бўлмаслиги фик­ридадир. Чунки сифатларнинг кайфиятларини билиш, Аллоҳга ўхшаш бошқа борлиқнинг борлигини тақозо эттиради. Бу эса имконсиздир.

Имом Мотуридийга кўра, Аллоҳ­нинг си­фатлари на Унинг зотидир ва на ундан ташқаридадир. Шу сабабдан ҳам муътазилий оқими илгари сурган тааддуди қудома (азалийларнинг биттадан кўп бўлиши; яъни биттадан кўп илоҳларнинг борлиги) муаммоси ўртага чиқмагани каби, сифат-мавсуф иккилигидан ҳам сўз юритилмайди. Чунки иккита бошқа-бошқа борлиқдан гап очиш учун бирини бошқасидан ажратиш лозим бўлади. Ваҳоланки, Аллоҳнинг зоти билан сифатларини бир-биридан ажратишнинг имкони йўқдир2.

Муҳаммадайюбхон ҲОМИДОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари

идораси бўлим мудири

Lizing – bu uzoq muddatli ijara bo'lib, shartnoma yakunida ijaraga olingan obektni sotib olish imkoni beriladi yoki to'g'ridan to'g'ri ijaraga olgan shaxs obektning haqiqiy egasiga aylanadi. Bir tomondan oddiy ijaraga o'xshaydi lekin o'rtasida farq kattagina.

Shu bilan birga, lizing – bu xizmatdir. Misol uchun, avtomobilni lizingga olmoqchi bo'lgan kishi ushbu xizmat turini ko'rsatuvchi kompaniyaga tashrif buyuradi. O'z navbatida kompaniya, o'z mablag'lari hisobiga avtomobilni harid qiladi va uni mijozga ma'lum miqdordagi to'lov evaziga muddatli foydalanish uchun topshiradi. Belgilangan ijara muddati yakunlanganidan so'ng esa, avtomobilga egalik qilish huquqi bevosita mijozning nomiga o'tadi.

Hozirgi kunda lizing kompaniyalari yoki banklar tomonidan taklif qilinayotgan an'anaviy lizing shartnomalari bir nechta sabablarga ko’ra shariatning bu sohadagi me’yorlariga muvofiq bo’lmay, ular quyidagilar:

1. Bir shartnomada ikkita aqd (bitim) bo'lib qolganligidir. Bu ikki aqd bir biriga shart qilib qo'yilgan. Yani, hozir ijaraga beraman, ijara muddati yakunida ijaraga bergan narsamni senga hadya qilaman, desa hadya aqdi qo'shilib qoladi. Yoki muddat yakunida mahsulotni senga sotaman, desa savdo aqdi qo'shilib qoladi. Bu kabi holatlarda yuqorida ta’kidlanganidek, bitta shartnomada ijara va hadya qilish yoki ijara va savdo aqdi jamlanib qoladi. Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda "Rosululloh sollallohu alayhi vassallam bir savdoni ichida ikki savdodan qaytardilar". Termiziy rivoyati.
2. Barcha ijara hukmlari joriy qilinishi kerak. Yani ijaraga berilgan narsa ijaraga oluvchining aybisiz talofatga uchrasa, ijaraga bergan tomon zomin ya’ni, javobgar bo'lishi kerak. Hozirgi kunda joriy bo'lib turgan an'anaviy lizing shartnomalarida esa, ijaraga olgan tomon javobgar bo'ladi.

3.Agar sug'urta qildirmoqchi bo'lsa, sug'urta harajatlari ijaraga beruvchining zimmasida bo'lishi lozim, shunda islomiy sug'urta qoidalariga muvofiq bo’ladi.

4.Ijaraga olingan obekt buzilib qolib, undan foydalanish imkonsiz bo’lsa, ijaraga oluvchi tomon o'sha foydalana olinmagan muddatga ijara to'lamaslik huquqiga ega bo'lishi kerak.

5.Ijara haqini to'lash mulk ijaraga oluvchiga topshirilgandan keyingina boshlanishi lozim. Hozirgi kunda joriy bo'lib turgan an'anaviy lizing shartnomalarida esa, lizing kompaniyasi mol yetkazib beruvchi (sotuvchi)ga pul o'kazgan paytdan boshlab xaridorning to’lov muddati boshlananadi (huddi bank krediti kabi).

6. Ijaraga oluvchi tomonidan bitim shartlari buzilmasa, ijara beruchi bitimni bir tomonlama buzish huquqiga ega bo'lmasligi kerak. An'anaviy lizing shartnomalarida esa buning aksini ko’rish mumkin.
7. O'z vaqtida amalga oshirilmagan to'lov uchun undiriladigan jarima uchinchi tomonga xayriya qilinishi shart. An'anaviy lizing shartnomalarida lizing kampaniyasining hisobiga tushadi.

Lizing amaliyoti to’g’ri joriy bo'ishi uchun yuqoridagi shartlarga amal qilinishi lozim.

Shuningdek, bu bitimdan alohida shaklda, ijara muddati tugagandan keyin ijaraga beruvshi mahsulotni ijaraga oluvchiga hadiya qilishga yoki sotishga va'da berishi to’g’ri bo’ladi, asosiysi savdoning shariatga muvofiq kelishidir.

Azizov Nodirxon, Imom Buxoriy nomidagi Toshkent islom instituti talabasi

Ўзбекистон Халқаро ислом академиясининг талаба-қизлардан иборат делегацияси Қоҳира шаҳрида бўлиб туришибди, деб хабар бермоқда “Дунё” АА мухбири.

Академия вакиллари ушбу сафар доирасида мисрлик талабалар, “Ал-Азҳар” мажмуасида таҳсил олаётган ватандошларимиз билан учрашганлари баробарида мамлакатнинг азим тарихи ва қадимий обидалари билан танишдилар.

Қоҳира шаҳридаги “Сафир” меҳмонхонасида Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин домла Холиқназаровнинг Мисрда таҳсил олаётган юртдошларимиз билан учрашувлари доирасида талаба-қизлар ўзлари таҳсил олаётган олийгоҳда яратилган имкониятлар, ўқиш жараёни ҳақида сўзлаб бердилар. Унинг доирасида 2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси тўғрисидаги тақдимот ҳам ўтказилди.

Шунингдек, мамлакатимиз делегацияси аъзолари Миср Ёшлар ва спорт вазирлиги томонидан ташкил этилган “Nasser Fellowship for International Lidership 2022” Ёшлар анжуманида ҳам қатнашдилар. Ушбу тадбир фаоли ва профессор-ўқитувчиларидан бири - доктор Магдий Заъбал раҳбарлигидаги ёшлар гуруҳи билан ўтказилган мулоқот чоғида талаба-қизлар Ўзбекистон ва Миср алоқалари, Ўзбекистон Халқаро ислом академияси, буюк алломаларимиз ва юртимизда диний-маърифий соҳада амалга оширилаётган ислоҳотлар ҳақида атрофлича фикр юритилди.

Ўз навбатида ушбу мисрлик профессор юртимиз ҳақида туркум китоблар ёзаётганини маълум қилар экан, Ўзбекистонни “Иккинчи Ватан” деб ҳисоблашини таъкидлади.

Қайд этиш жоизки, Ўзбекистон ва Миср ўртасида алоқалар барча йўналишларда, айниқса, таълим йўналишида тобора ривожланиб бормоқда. Хусусан, Ўзбекистон Халқаро ислом академияси, Тошкент Давлат шарқшунослик университети, Фарғона политехника институти ҳамда Миср Араб Республикасидаги Қоҳира университети, Ҳелван университети, “ал-Азҳар” мажмуаси, Порт-Саид университети, Миния университети, турли илмий-тадқиқот марказлари ўртасида ўзаро ҳамкорлик алоқалари ўрнатилган. Талабалар, илмий тадқиқотчилар, профессор-ўқитувчилар алмашуви, илмий ва ижодий сафарлар кўламлари тобора кенгайиб бормоқда.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло жуда ҳам меҳрибон ва ҳаким бўлган зотдир. У зот бутун оламларни яратди. Барча нарсани яратгандан сўнг инсонни халқ қилиб, уни ерда ўз халифаси этиб сайлади. Инсонга барча нарсаларнинг номларини ўргатди. Инсонни яратибгина қолмасдан, бу дунёда қандай яшашги ҳам таълимини берди. Уларга пайғамбарлар юбориб, қайси ишларни бажариш мумкин-у, қай ишларни бажариш мумкин эмас, қай нарсаларни тановул қилиш ҳалол-у, қайси нарсалрани ейиш ҳаромлигини билдирди. У зот ер юзидаги барча неъматларни инсонлар ва улрнинг манфаати учун яратиб, уларнинг хизматида қоим қилиб қўйгандир.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:

هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُمْ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ

“У (Аллоҳ) ер юзидаги барча нарсаларни сизлар учун яратди”  (Бақара сураси 29-оят).

Жумҳур муфассирлар бу оятни "ер ва ундаги нарсаларни инсонларнинг моддий ва маънавий манфаатлари учун яратилган" деб тафсир қилганлар. Бу ўринда энг эътиборли жиҳат бу барча мавжудотларнинг яратилганлигидир. Зеро, Ислом ақидасида Аллоҳ таолодан бошқа борлиқдаги барча мавжудотлар яратилганлиги қатъий белгилаб қўйилган. 

Бизга яхши маълумки, Ислом шариати кишиларнинг жони, моли, обрў-эътибори ва насл-насабини сақлашга катта эътибор қаратади. Шу манода кишиларнинг покиза ва ҳалол таомларни тановул қилиб, нопок ва завқи салим табиатли кишининг кўнгли тортмайдиган маҳсулотларни истеъмол қилишдан қайтариши уларнинг саломатликлари гарови экани ҳеч кимга сир эмас. Бу борада мусулмонларнинг дастурул амали бўлган Қуръони карим ва ҳадиси шарифларда ижмолий ва тафсилий кўрсатмалар талайгина. Мисол тариқасида қуйидагиларни зикр қилиш мумкин:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَاشْكُرُوا لِلَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ

“Эй имон келтирганлар! Аллоҳгагина ибодат қилувчи бўлсангиз, сизларга Биз ризқ қилиб берган покиза нарсалардан еб, Унга шукр қилингиз. У сизларга ўлимтик, қон, чўчқа гўшти ва Аллоҳдан ўзгага атаб сўйилган нарсаларни (истеъмол қилишни қатъий) ҳаром қилди. Аммо, зулмкор ва тажоввузкор бўлмаган ҳолда, заруратан, мажбур бўлса (очлик танглиги юзасидан тановул қилса) унга гуноҳ йўқдир. Дарҳақиқат, Аллоҳ кечиримли ва раҳмлидир” (Бақара сураси, 172-173-оятлар).

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَكُمْ بَهِيمَةُ الْأَنْعَامِ إِلَّا مَا يُتْلَى عَلَيْكُمْ غَيْرَ مُحِلِّي الصَّيْدِ وَأَنْتُمْ حُرُمٌ إِنَّ اللَّهَ يَحْكُمُ مَا يُرِيدُ

“Эй имон келтирганлар! Битимлар (аҳдлар)га вафо қилингиз! Сизлар учун чорва (хонаки) ҳайвонлар (гўшти) ҳалол қилинди. Сизларга (номлари) ўқилажак (ҳайвонлар) бундан мустасно. Эҳром (ҳаж ибодати)да бўлганларингизда ов қилишни ҳалол деб санамагайсиз. Албатта, Аллоҳ ирода қилган нарсага ҳукм қилур” (Моида сураси, 1-оят).

حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ

“Ўлимтик, қон, чўчқа гўшти, Аллоҳдан ўзганинг номи айтиб сўйилган, бўғиб ўлдирилган, уриб ўлдирилган, йиқилиб ўлган, сузишдан ўлган ва йиртқич ҳайвон (қисман) еган (ҳайвонлар) сизларга ҳаром қилинди, илло (шаръан) сўйганингиз (ҳалолдир)” (Моида сураси, 3-оят).

Жобир розияллоҳу анҳудан ривоат қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам Хайбар куни хонаки эшакларнинг гўштидан наҳй қилдилар, йилқига эса изн бердилар”.

Юқоридаги кўрсатмалар асосида уламолар озиқ-овқат маҳсулотларини, хусусан гўшт маҳсулотларини ҳалол бўлишининг асосий қоида ва мезонларини ишлаб чиққанлар. Бу борада ҳам тўрт мазҳаб имомлари аксар ҳайвонларнинг ҳалоллигида иттифоқ қилсаларда баъзи жониворларнинг ҳалол ёки макруҳлигида ихтилоф қилганлар.

Ҳайвонларнинг гўшти ҳалол бўлишидаги мезон.

Аллоҳ таоло:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَكُمْ بَهِيمَةُ الْأَنْعَامِ

“Эй имон келтирганлар! Битимлар (аҳдлар)га вафо қилингиз! Сизлар учун чорва (хонаки) ҳайвонлар (гўшти) ҳалол қилинди”, деган (Моида сураси, 1-оят).   

Ояти каримадаги “аҳдномалар” сўзидан икки томон ўзаро келишиб тузадиган ва имзолаб тасдиқлайдиган ҳозирги урфдаги аҳдномаларни тушунмаслик керак. Бу ерда кенг маънодаги аҳдномалар назарда тутилган.

Аввало, бу аҳдномалар инсоннинг банда сифатида Аллоҳ таоло ҳузуридаги аҳдномаларидир. Аллоҳга берилган имон аҳдида ҳалол ва ҳаромнинг ҳукмини фақат Аллоҳ таолонинг Ўзидан олиш шарти ҳам мавжуд. Ўша аҳдга мувофиқ, Аллоҳ таоло нима ҳалол-у нима ҳаромлигини Ўзи белгиламоқда:

أُحِلَّتْ لَكُمْ بَهِيمَةُ الْأَنْعَامِ إِلَّا مَا يُتْلَى عَلَيْكُمْ

“Сизга, кейин тиловат қилинадиганлардан бошқа, чорва ҳайвонлари ҳалол қилинди”.

“Чорва ҳайвонлари” деб таржима қилинаётган сўз Қуръони карим матнида “ал-Анъом” деб келган. Бу сўз араб тилида туя, қорамол ва қўй-эчкиларга нисбатан ишлатилади. Бунда хонакилари ҳам, ёввойилари ҳам баробардир.

Демак, мазкур ҳайвонлар аслида ҳалолдир. Аммо баъзи мустасно ҳолларда ҳаром бўлиши ҳам мумкин. Ундай ҳоллар оз бўлгани учун уларни алоҳида, бошқа оятларда кўрсатилади.

Моида сурасининг учинчи оятида аслида гўшти ҳалол жониворларнинг гўштлари ҳаромга айланиб қоладиган ўринлари баён қилинган. У оятдан қуйидагиларни ҳаром эканлигини билиб олсак бўлади:

- Ўлимтик;

- Қон; (Қоннинг жонлиқни бўғизлаган пайт отилиб чиққани ҳаром. Аммо жониворни шаръий қоидалар асосида сўйгандан кейин гўшт ичида қолган қоннинг зарари йўқ)

- Чўчқа гўшти;

- Аллоҳдан ўзганинг номи айтиб сўйилган ҳайвонлар гўшти;

- Бўғиб ўлдирилган ҳайвонлар гўшти;

- Уриб ўлдирилган ҳайвонлар гўшти;

- Баландликдан йиқилиб ўлган ҳайвонлар гўшти;

- Бошқа жониворларнинг сузишидан ўлган ҳайвонлар гўшти;

- Йиртқич ҳайвонлар қисман еган ҳайвонлар гўшти.

Ояти каримада зикр қилинган бу ҳолатдаги барча ҳайвонларнинг гўшти ҳаромлигига уламолар иттифоқ қилишган. Аммо юқоридаги ҳолларда жониворнинг ҳали жони чиқмаган бўлса-ю, уни шаръий йўл билан сўйганда ҳалол бўлиши шартлари борасида кичик ихтилоф мавжуд. Аллома Муҳаммад Али Собуний ўзларининг “Роваиул баян тафсиру аятил аҳкам минал Қуръан” номли тафсирларида мазкур ҳолатлар ҳақида уламоларнинг фикрларини қуйдагича баён қиладилар:

- Ҳанафий ва шофеъий мазҳабларига кўра жонивор (юқоридаги ҳолларда) тирик ҳолда топилса, яъни унинг думи ҳаракатланиб турган ёки депсиниб турса ва шу каби ҳаёт аломатлари бор ҳолатда уни сўйилса у ҳалолдир.

- Бази уламоларнинг фикрича (бу ҳолларда гўшти ҳалол бўлиши учун) чорва молларининг ҳаёти мустаҳкам бўлиши шарт. Ҳаёти мустаҳкамлиги эса уни сўйиб (бўғизлаб) бўлгач ҳаракатланиши лозим. Бўғилаётган пайтдаги ҳаракати аҳамиятсиздир.

Бу борада Имом Молик роҳимаҳуллоҳдан икки хил ривоат келтирилган бўлиб, улар:

- Агар сўювчининг гумонида жонивор ўлган деган фикр ғолиб келса, унинг гўшти ҳалол бўлмайди;

- Ҳанафий ва шофеъий мазҳабига кўра жониворда ҳаётнинг энг кичик аломатлари бор ҳолатда сўйилса ҳам ҳалол бўлади.

Аллома Собуний бу ихтилофларнинг сабабини қуйдагича изоҳлайдилар:

“Уламоларнинг ихтилофларининг сабаби оятдаги “илло сўйганингиз” иборасидаги истиснодир. Яъни бу истисно муттасил ёки мунқотеъ эканидир. Кимки бу истиснони муттасил деса, у истисно (мазкур ҳолда сўйилган жониворни) харомлик ҳукмидан чиқаради, деб ҳукм қилади. Шунда оятнинг маъноси: “Илло унда ҳаёт қолдиғи бор ҳолда топиб, уни сўйсангиз ана шуни ейиш сизларга ҳалол”, дегани бўлади.

Аммо кимки истиснони мунқотеъ деса, шаръий сўйиш бундай ҳолатдаги жонлиқни ҳаллол қилмаслигига ҳукм қилган. Чунки бу ўринда ҳаром қилинганлардан эмас, балки ҳаром қилишдан истисно бўляпти. Шунда оятнинг маъноси: “Сизларга номлари зикр қилинганлардан бошқа жониворлар ҳаром қилинди. Лекин Аллоҳ таоло сўйиш билан ҳалол қилган жониворлардан сўйганларингиз сизларга ҳалолдир”, дегани бўлади.

Юқорида зикр қилинган ҳолдаги жонлиқларнинг гўштлари ҳаромлик сабабларини шариат ва тиб уламолари қуйидагича изоҳлашади:

Ўлимтик. У Аллоҳ таоло ҳалол қилган жониворлардан ўзи ўлиб қолганидир. Соф инсоний табиат ўлимтикни хоҳламаслиги ҳаммага маълум. Ўлимтикни билиб туриб ейиш учун инсонлик табиатидан чиқиш керак. Бунинг устига ҳайвонга оғир касаллик етмаса, ўзидан-ўзи ўлиб қолмайди. Касаллик билан ўлган ҳайвондаги турли иллатлар ва микриоблар бутун гўштига тарқалиб кетади. Тиб илми бунга ўхшаш ҳикматларни кўплаб кашф этган. Биз билмаган яна қанча ҳикматлари бор.

Қон. Яъни ҳайвонни сўйганда оққан қонни тўплаб олиб истемол қилиш ҳам ҳаромдир. Сўйилган ҳайвоннинг томирларида қолган қон ҳаром эмас. Сўйилган ҳайвонларнинг бўғзидан оққан қонни ҳам соф инсоний табиат инкор этади. Тиббий нуқтаи назардан қараганда ҳам, ҳайвон сўйилганда ундаги мавжуд барча микроблар, касалликлар ва бошқа зарарли иллатлар қон билан чиқиб кетади, уларни тўплаб, тановул қилиш кони зиён. Аллоҳ таоло инсонларга зарар келтирадиган нарсаларнинг барчасини ҳаром қилади.

Чўчқа гўшти. Оятда фақатгина гўшти зикр қилинган бўлсада унинг барча аъзолари ҳаромдир. Ҳаттоки у мусулмонлар учун мол ҳисобланмайди. Уни сотиш ёки сотиб олиш мусулмон кишига мутлоқ жоиз эмас. Униг ҳаромлик ҳикматларига келсак, “Тафсирул мунир” ва “Роваиул баян фи тафси аятил аҳкам” асарларида қуйдаги иллатлар баён қилинади:

- Унинг гўшти зарарлидир. Соғлом табиат ундан нафратланади. Чунки у ифлос ҳайвон. Одатда чиқинди ва нажосатлар билан озуқаланади. Шу сабабли ўзи ҳам нажосатдир;

- У ўзида ўлимга сабаб бўлувчи кучли бактеря ва микробларни олиб юради. Шу сабабли унда катта зарарлар мавжуд;

 - Унда даюсликка ўхшаш кўплаб ифлос табиатлар мавжуд. Ҳеч қачон ўзининг урғочисини қизғонмайди. Унин гўшти билан озуқланган шахс булардан таъсирланади. Зеро инсон танаси барча озуқалардан шу озуқанинг таркибида мавжуд моддалардан тасирланади. Баъзи таомлар инсонни иссиғини оширса, баъзилари совуғини оширади;

- Уни гўштини истемол қилган кишига, қанчалик тоза жойда боқилса ҳам, чўчқанинг мушаклари орасида бўладиган сипиралсимон гижжа туҳумлари кўчиб ўтади.

Аллоҳ таолодан ўзганинг номи айтиб сўйилган жонлиқнинг гўшти. Унинг ҳаромлиги бирор-бир моддий нажосат ва зарарлар туфайли эмас, балки маънавий зарар туфайлидир. Инсонларни яратиб жон ато қилган Аллоҳ таоло ҳайвонларни ҳам яратиб, уларга ҳам жон ато этди. Инсонларга, хусусан мусулмонларга гўшт маҳсулотларидан бошқа озуқаларда уни тайёрлаётган кишининг этиқоди аҳамиятсиздир. Аммо юқорида айтилганидек жон ва руҳ эгаси бўлганлар бундан мустасно. Зеро уларнинг руҳи бўлганлиги туфайли аслида гўштларини танаввул қилишимиз жоиз эмас. Лекин Аллоҳ азза ва жалла бизларга уларни махсус шартларга риоя қилган ҳолда улардан озуқа сифатида фойдаланишимизга руҳсат берди. Агар Унинг кўрсатмаларига амал қилмасак жониворларнинг гўштидан тановвул қилишимиз дуруст эмас.У шартлардан бири руҳни чиқараётган пайтда шу руҳни яратган Зотни эслаб, зикр қилишдир.Агар бу шарт бажарилмай, қолган барча шартлар шаръий асосда амалга оширилса ҳам ҳайвоннинг гўшти ҳалол бўлмайди.

Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло барчамизга ҳаром нарсалардан сақланиб, ўзининг ҳалол қилиб қўйган неъматларидан тановул қилишимизни насиб ва муваффақ айласин!

Манбалар асосида 405-гуруҳ талабаси

Кобулов Оятиллоҳ тайёрлади

Ўзбекистон мусулмонлари идораси тасарруфидаги олий ва ўрта махсус диний таълим муассасаларига 2022 – 2023 ўқув йили учун абитуриентларнинг ҳужжатлар офлайн шаклда таълим муассасаси қабул ҳайъати томонидан қабул қилинади.

Ўрта махсус ислом таълим муассасаларида:

2022 йил 20 июндан 10 июлгача (шу куни ҳам соат 18:00 гача).

Талаб қилинадиган ҳужжатлар:

– таълим муассасаси раҳбари номига ариза;

– паспорт ёки ID карта нусхаси (асли кўрсатилади);

– маълумоти тўғрисида аттестат ёки диплом (асл нусхаси);

– 3,5 х 4,5 ҳажмдаги 6 дона рангли фотосурат (охирги уч ойда олинган ва орқа фони оқ рангда бўлиши керак);

– чет тили билиши тўғрисидаги сертификат (маълумоти тўғрисидаги ҳужжатда кўрсатилган чет тилидан бошқа хорижий тил бўйича тест топширувчилар учун) асл нусхаси.

 Олий диний таълим муассасаларида:

Тошкент ислом институти ва Мир Араб олий мадрасаси бўйича:

2022 йил 20 июндан 20 июлгача (шу куни ҳам соат 18:00 гача).

Ҳадис илми мактабида:

2022 йил 20 июндан 10 июлгача (шу куни ҳам соат 18:00 гача).

Талаб қилинадиган ҳужжатлар:

– таълим муассасаси ректори номига ариза;

– паспорт ёки ID карта нусхаси (асли кўрсатилади);

– ўрта махсус ислом таълим муассасасини тамомлагани тўғрисидаги ҳужжат (диплом) асл нусхаси;

– 3,5 х 4,5 ҳажмдаги 6 дона рангли фотосурат (сўнгги уч ойда олинган ҳамда орқа фони оқ рангда бўлиши талаб этилади);

– “Ягона олимпиада” танлови дипломи (танловда 1-, 2- ва 3-ўринни эгаллаган иштирокчилар учун).

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Таълим ва илмий-тадқиқот бўлими