Кейинги пайтларда республикамизда кўча-кўйда содир бўлаётган йўл-транспорт ҳодисалари ҳақидаги хабарларга кўп дуч келяпмиз. Йўлларда эътиборли ва сергак бўлиш ҳақида бош қотиряпмиз. Барча масалада бўлганидек йўлнинг ҳам одоби, тартиби бор. Йўл ҳаракати қоидаларидан ташқари одоби масаласига ҳам эътибор қаратсак, яхши бўлар эди. Автомобилга ўтириб, йўлга тушар эканмиз, ҳайдовчи машинани техник жиҳатдан йўлга лойиқлигидан хабардор бўлмоғи шарт. Аввало, ёнилғи кейинги шохобчагача етадими, тормоз ва бошқа қурилмалар созлиги муҳим аҳамиятга эга. Йўл бепарволикни ёқтирмайди. Балки ишлаб кетар, балки ёнилғи етиб қолар деган ўй билан ҳеч қачон йўловчи олиб кўчада юрмаслик лозим. Бу юк ташувчи, йўловчи ташувчи техника ҳайдовчиларига ҳам тегишли.

– Яқинда эски машинамни сотишга тўғри келди, – дейди бир таниш такси ҳайдовчиси. – Битта кичкина чироқчасининг сими тегмай қолган экан. Техник кўрикдан ўтмади, сота олмадик. Шунда бир ўртоғим вилоятлардан бирига бориб, бемалол сота олишимни, ҳамма эски машиналарни вилоятларга сотиб юборишини, техник кўрик қўл учида амалга оширилишини айтди. Мен виждним, имоним олдида бундай қила олмаслигимни тушунтириб, Қибрайга устага олиб бориб машинани тузатиб, кейин сотдим.

Бу мутлақо бир кишининг фикри бўлса ҳам ундаги техник кўрик масаласи диққатимни тортди. Мана шунақа камчиликлардан кўз юмушлар кейин баъзи инсонларнинг ҳаётдан кўз юмишига олиб келмайдими? Нега фақат пойтахт машина бозорларида машина олди-сотдисида техник кўрик талаб қилинади?

Яқинда вилоятлардан бирида газ баллон қўйилган янги машинанинг портлаб кетгани ҳақида хабарни эшитиб қолдим. Кейин шу соҳадан хабари борларнинг айтишларича, кўпчилик узоққа қатнайдиган таксичилар кўпроқ пул эвазига газ баллонига кўпроқ газ қуйдириб олишар экан. Натижада баллон босимни кўтара олмай портлаб кетади. Хайриятки, бу ҳолатда ҳеч ким жабрланмаган. Ўша ҳайдовчига балки мисқоллаб топган пулига олган машинаси-ю ўзининг жони ҳам азиз эмасдир. Бироқ қолган йўловчиларчи? Уларни кутиб турган оила аъзоларичи?

Кўпчилик магистрал йўллар ва умуман йўлларнинг сифатсизлиги аварияларга кўпроқ сабабчи бўлаётганини, айланиб ўтсанг, жарима белгиланишини таъкидламоқда. Тўғри, йўлларда муаммолар кўп. Лекин эътибор қилсак, содир бўлаётган йўл транспорт ҳодисалари текис йўлларда кўп учраяпти. Айниқса, чорраҳалар, магистрал йўллар. Бу жойда ҳайдовчилар тезроқ олдинга ўтиб, тезроқ манзилга етишни мақсад қилади. Оқибатда...

Машиналар карвони орасидан пилдираб, ўзига йўл топиб, учириб юрадиган ҳайдовчилардан қўрқаман. Менга хотиржам ҳайдовчилар керак. Ҳали бу чизиққа, ҳали бу чизиққа ўзини уриб, бор-йўғи икки дақиқа вақтдан ютиши мумкин. Лекин шу икки дақиқа учун ҳаётини, ўзгалар ҳаётини хавфга солиш мумкинми?

Йўл одобларининг яна бир томони бор. Машина бошқараётганда ҳайдовчилар ойнадан қўл чиқариб юриши, чекиши, телефонда гаплашиши мумкинми? Ҳозирги кунда кўчага чиқиб кўринг, бундай ҳолларга ўнлаб дуч келасиз. Баъзида бемалол машина ҳаракати жараёнида эшик очилиб, туфланади ва яна давом этилади. Бу йўл қоидасидан ташқари одобга, тарбияга тўғри келадими? Туфлашнинг ҳам ўз тартиби бор аслида. Бирор четга чиқиб, ҳеч ким кўрмайдиган жойга чап оёқ томонга тупуриш керак. Йўлнинг ўртасида бошқарилаётган машинадан бош чиқариш яна бошқа ҳодисаларни келтириб чиқармайди деб ким кафолат беради?

Кўчага чиққач, машина меники, йўл меники дейдиганлар эҳтиёт бўлсин. Кўза кунида синади. Аввало йўлларда барчани Аллоҳ асрасин. Лекин кундан кун ортиб бораётган авариялар сони, ҳалок бўлаётган одамлар юракни қайғуга тўлдиради. Ангрен шаҳрида бўлган йўл-транспорт ҳодисасида бир оиладан уч одам вафот этибди. Тўртинчиси касалхонага тушган. Энг ачинарлиси, бир оила бўлиб, ҳарбий хизматдаги ўғлининг қасамёд маросимига бориб қайтаётган бахтиёр оила бир лаҳзада... қолганини ёза олмайман. Кучим етмайди...

Вилоятларни бир-бирига улайдиган магистрал йўлларда ҳайдовчилар бир-бирларига телефон қилиб, қаерда радар бор, кузатув қаерга ўрнатилган айтиб кетишади. Бу кузатувдан ташқи жойларда тезликни ошириш дегани. Шунда йўловчилар ҳайдовчидан секин юришни талаб қилишлари лозим. Телеграм каналларида баъзилар қаерда "01" яъни спиртли ичимлик ичганини текшириш рейдлари бўлаётганини сўрашади. Унга кимдир "яхшилик" қилиб айтадиям. Бу ўйламай қилинган огоҳлантириш ортидан кимдир жароҳат олиши , ва ҳатто ҳаёт билан видолашиши ҳам мумкин. Муқаддас динимизда ичкилик ичиш қаттиқ қораланади. Ичкилик таъсиридаги одам ақлининг измида бўлмайди. Энди уни машина бошқаришини тасаввур қилаверинг! Шундай одамга қаерда рейд бўлаётганини айтгандан кўра, нафсингга рейд ўтказ, деб танбеҳ берган яхши эмасми?

Аслида ҳайдовчини тергашга йўловчиларнинг ҳам ҳақи бор. Бир-икки йил олдин оилавий Самарқанд вилоятига кетаётган эдик. Кечаси йўлга тушганимиз учун ҳайдовчидан секин юришни илтимос қилдик. Ҳайдовчи бир ерда тўхтади. Машина рақамига нимадир ёпиштираётганини пайқаб қолдик. Шунда турмуш ўртоғим ҳайдовчининг ёнига тушиб борди ва бу иши яхши эмаслигини огоҳлантирди. Ҳайдовчи норози қиёфада жойига ўтирди ва машинани ҳайдаб кетди. Камераларни, патрул хизматчиларини алдаш мумкиндир. Аллоҳни қандай алдайди, ўз виждониничи?

Туркияда яшаб келган жияним айтиб берган эди. Агар Туркияда икки машина тўқнашиб кетса, ҳайдовчилар бир-бирларига кечиринг, биздан ўтибди, деб узрхоҳлик қилишади, деб. Техника – темир. Инсон умри азиз. Тўғри, бизда машинага етишиш осон эмас. Йиллаб қилинган заҳматлар эвазига машина олиш мумкин. Мол аччиғи – жон аччиғи. Одам бу ҳолатда ўзини бошқариши қийин. Лекин ҳеч нарсани ортга қайтаришнинг иложи йўқ. Шунинг учун олдиндан сокинроқ машина бошқарган маъқул.

Биз фарзандларимизга тарбия бераётганда йўл одоблари, машина бошқариш одобларини ҳам ўргатиб борайлик. Токи, йўлларда битта бўлса ҳам авариянинг олди олинсин. Биров озроқ қувиб ўтса, етиб олиб кимлигимизни кўрсатиб қўйишдан тийилайлик. Озгина хато қилган одамни кечирайлик. Йўлдан одамларга зарар етказадиган арзимас нарсани олиб ташлашнинг савоби улуғлиги ҳақида жуда кўп эшитганмиз. Йўлларда одамлар ҳаётига хавф туғдирадиган зарарлардан эҳтиёт бўлиш билан ҳам савоб олайлик.

Манзура Шамс

Мусулмонларнинг асосий зиёратгоҳи – Маккадаги муаззам Каъба бўлажак ҳажга тайёрланди. Икки Муқаддас масжид Бош бошқармаси ихтисослашган гуруҳ Каъба юзасини ювиш учун энг сўнгги замонавий тозалаш технологияларидан фойдаланди.
Islam.ru хабарига кўра, жамоа дастлаб Каъба юзасининг барча қисмларини чангдан тозалади. Сўнгра нам мато билан артиб чиқди. Кейин сирт сув билан ювилган ва қуриганидан кейин яна атиргул суви билан ювилган.
Расмий ходимнинг сўзларига кўра, янги усул ва технологиялардан фойдаланиш тозалаш ишларини тезлаштириш ва харажатларни камайтиришга ёрдам берди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

— Қурбонлик қиладиган одам 10 кун олдин сочини, соқолини, тирноғини олиши мумкин эмас, деган гаплар бор. Шу ростми?

— Ўша қисқартирмай туриш шариат тарафидан мустаҳаб қилинган. Яъни қилган одам савоб олади, қилмаганга эса гуноҳ йўқ. Ва бу амал Зулҳижжа ойининг ҳурмати ва одоби юзасидандир.

— Биз томонларда қурбонлик учун сўйиладиган қўй далага қўйиб юборилганда адашиб кетмаслик учун қулоғи қайчида озроқ қирқилиб, белги қилинади. Лекин эшитишимча, бундай қилиш шариатимизда мумкин эмасмиш ва бу қўйлар қурбонликка ўтмасмиш... Шунга ойдинлик киритиб берсангиз?

— Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизларни кўз ва қулоғини яхшилаб кўриб олишимизга, ғилайни, муқобалани, мудобарани, харқони ва шарқони қурбонлик қилмаслигимизга амр қилдилар. Мен: “Муқобала нима?” дедим. “Қулоғининг бир томони кесилган”, дедилар. “Мудобара нима?” дедим. “Қулоғининг учи кесилган”, дедилар. “Шарқо нима?” дедим. “Қулоғи ёрилган”, дедилар. “Харқо нима?” дедим. “Қулоғи белги учун йиртилган”, дедилар (Сунан эгалари ривоят қилган).

Сўйиладиган жониворнинг соғлом бўлишидан қуйидаги ҳикматлар кўзда тутилган:

Мусулмонларнинг Аллоҳга нисбатан юксак одоблари. Қурбонлик Аллоҳ таолога атаб қилингани учун уни соғ-саломат, ҳеч бир нуқсонсиз бўлишига уриниш Аллоҳ таолога нисбатан юксак одобни кўрсатади. Қурбонликнинг гўшти ҳам, қони ҳам Аллоҳ таолога керак эмаслиги ва етмаслиги аниқ. У зотга фақат тақво етади, холос. Гўшти ва қони етмаса ҳам, қурбонлик қилинадиган ҳайвоннинг айбу нуқсонсизини топиш эса тақвонинг баркамоллиги учун уринишдир.

Камбағалларнинг кўнгилларини кўтариш. Уларга яроқсиз бўлиб қолган, нуқсонли ҳайвонлар гўштини эмас, энг афзал ҳайвонлар гўштини совға қилиш яхши иш. Бунда камбағалларнинг кўнгиллари кўтарилади. Ўзларини муҳтарам кишилар сифатида ҳис этадилар.

— Менинг бир бош қўзичоғимни чўпон боқиб юрганида, бир кўзига тош тегиб, оқиб тушди. Шу қўзичоқ соғ қолса, сўйиб эҳсон қилса бўлади-ми?

— Савоб умидида гўштини тарқатиш, у билан бева бечораларни ҳолидан хабар олиш учун, албатта бўлади. Аммо ибодат ҳисобланган қурбонлик каби амаллар учун жоиз бўлмайди. Қурбонлик ҳайвонини барча аъзолари саломат бўлиши шарт қилинган.

 Муҳаммад Айюб домла Ҳомидов

Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказида таниқли хаттот Ҳабибулла Солиҳ томонидан «Усмон Мусҳафи»нинг айнан кўчирилган нусхаси марказга тақдим этилди. Бу ҳақда марказ матбуот хизмати хабар берди.

Маълум қилинишича, ушбу ноёб ва қимматли туҳфа марказ директори Шоазим Миноваров ҳамда марказ директорининг илмий ишлар бўйича директор ўринбосари шайх Абдулазиз Мансур томонидан қабул қилиб олинган.

Тадбирда Ўзбекистондаги диний уламолар, зиёлилар, соҳа мутахассислари ва тадқиқотчилар ҳамда оммавий ахборот воситалари вакиллари иштирок этган. Жараёнда бевосита қатнашган, Қуръони Карим тафсири муаллифларидан бири бўлган уламо Шайх Абдулазиз Мансур бу қилинган иш нафақат Ўзбекистон, балки жаҳон хаттотлиги санъати ва бутун ислом олами учун катта ва қувончли воқеа эканини таъкидлаган.

Таъкидланишича, «Усмон Мусҳафи»нинг навбатдаги ноёб нусхаси Ислом цивилизацияси марказининг энг қимматбаҳо экспонатларидан бири сифатида сақланади.

Эслатиб ўтамиз, 2019 йилда самарқандлик тажрибали хаттот Жамил Эргашев «Садақаи жория»га қўл урган эди. У Қуръони Каримни Самарқанд қоғозига ёзишга киришган эди. Ўша вақтда ушбу муқаддас китобнинг 25 беш пораси битиб бўлингани айтилганди.

дарё.уз

Аллоҳ таолога ҳамду санолар. Пайғамбаримизга салоту саломларимиз бўлсин.
Ҳаммамизга маълум, динимизда мутаассиблик деган тушунча мавжуд. Баъзи инсонлар бир мазҳабни маҳкам ушлаб, ундаги масаларгагина эргашишни мутаассиблик тушунчаси билан аралаштириб юборадилар. Ваҳоланки, иккисини ўртасида катта фарқ мавжуд. Бир мазҳабни маҳкум ушлаш, ундан чиқиб кетмаслик мазҳаб пайдо бўлибдики то бугунги кунимизгача мусулмонлар ўртасида амалда жорий бўлиб, шаръий одатга айланган, мақталган иш ҳисобланади. Бунга уламолар томонидан ижмо боғланган. Мутаассиблик эса аксинча, динимиз томонидан қораланган иш ҳисобланади. Бу ишларнинг бири мақталган ва бири қораланар экан уларни ўртасини фақрлаб олишимиз лозим бўлади. Тоинки мақталган ишни қиламан деб ёмони қилиб қўймаслик, қораланганидан қайтараман деб, мақталганидан қайтариб қўймаслик, ёмонлаб қўймаслик учун.

Аввало, «Мутаассиблик» тушунчасининг луғавий ва истелоҳий маъноларига тўхталиб ўтсак. Мутаассиблик араб тилидаги “التعصب“ сўзидан олинган бўлиб, «Йиғилмоқ», «Иттифоқ бўлмоқ» тушунчаларини англатади. Бу жамланиш гоҳида ҳақ учун бўлиши, гоҳида эса ботил учун бўлиши мумкин. Бу сўз ҳар икки маънода ҳам кенг ишлатилади. Истеълоҳда эса, «далил топилган пайтда ҳақ ва тўғрини қабул қилмаслик» деб таъриф берилади. Шайхул ислом Тафтазоний айтадилар: «Мутаассиблик – бир томонга мойил бўлгани учун далил зоҳир бўлганда ҳақ ва тўғрини қабул қилмасликдир». Демак биз бир инсонни ўзи эргашган гапнинг зиддининг тўғри эканлигига далил чиққан пайтда ҳам уни қабул қилмай, аввалги сўзга эргашганини кўрган пайтимизда уни мутаассиблик қиляпти деб айта оламиз. Лекин бунинг учун бир мазҳабдаги аввал эргашилаётган масаланинг зиддининг тўғри ва ҳақ эканлигига далолат қилувчи далил керак. Бир инсон бир далилни топиб, ўзининг наздида топган далили нариги томонни тўғрилигига далолат қилса, ўзи ва бошқаларнинг ҳам ўша далилга эргашишлари, олдин амал қилиниб келинаётган сўз тарк қилишлари, агар ундай қилинмаса, далил бўлса ҳам унга эргашмай мутаассиблик қиляпти дейиладими? Албатта йўқ! маълумки, барча буюк уламолар наздида, оми (аҳли назар-ижтиҳод аҳли бўлмаган ҳар қандай инсон назарда тутилмоқда) инсонга далил зоҳир бўлмайди. Фақатгина аҳли назар-ижтиҳод эгасигагина зоҳир бўлиши мумкин. Фақат у гина далил топилган ёки топилмаганлигини билиши мумкин. Чунки бу иш ҳам ижтиҳоднинг бир тури ҳисобланади. Усул китобларида эса мужтаҳидда топилиши лозим бўлган шартлар ва сифатлар тўла тўкис баён қилинган. Аллома Али Ҳайдар шундай деганлар, «Усули фиқҳ китобларида мужтаҳиднинг шартлари ва муайян сифатлари мавжуддир. Ана ўша сифатларни то ўзида жамламас экан олим кишини мужтаҳид дейилмайди.»

Шунинг учун ҳам, модомики муфтий назар-ижтиҳод аҳлидан бўлмас экан ўз имомининг (мазҳаббошисининг) сўзини бир далилнинг зоҳирига хилоф бўлгани учун тарк қилиши мумкин эмаслиги уламолар иттифоқ қилганлар.

Назар-Ижтиҳод аҳлидан бўлмаган кишининг бир мазҳабни маҳкам тутиб, унинг барча масалаларига эргашиши мутлақо, қораланган иш эмас. Аксинча мақталган ва бу иш қилган киши учун фазилатдир. Юқорида зикр қилинган уламоларимизнинг гаплари шунга далолат қилади. Аммо ижтиҳод аҳлидан бўлса, далилларни текшириб кўришга ва уларни ажрата олишга салоҳияти етадиган даражада илмли бўлса, ўзи рожиҳ деб билганига эргашиши мумкин бўлади. Шундагина, ўзининг назарида далил зоҳир бўлганда ҳам уни қабул қилмаса, у инсонни мутаассиб дейилади.

Мана шундай даражадаги илмга эга бўлган киши далил зоҳир бўлиб, нариги томонни тўғрилигини ифодалаганда бир икки марта қабул қилмаса уни мутаассиб дея олмаймиз. Фақатгина ундан кўп бор такрорланса ва одатига айлансагина шундай деб айтишимиз мумкин бўлади. Бир икки ўринда таассублик қилган одамни мутаассиб дейиш мумкин эмас. Чунки бундан ҳоли кимсалар жуда оздир. Бу ҳудуди кўп маротаба мункар ҳадисни ривоят қилган ровийгагина “ منكر الحديث“ дейилганига ўхшайди. Мутаассиб кибрли ва ўта қайсар, ўжар бўлиб, унинг ақидаси далил бор ўринда ҳам ҳақни қабул қилишидан ман қилади.

Юқоридаги маълумотлардан маълум бўладики, ижтиҳод аҳлидан бўлмаган одамни ҳар қандай ҳолатда ҳам ўз мазҳабига эргашиши ва унгагина амал қилиши мутаассиблик номи ила қораланган тушунчадан йироқдаги иш экан. Аксича бу мақталган ва амал қилиш вожиб бўлган. Мазҳабдан ташқаридаги сўзга эргашишнинг эса маълум бир шартлари мавжуд бўлиб, фақат ўша шартлар топилгандагина мумкин бўлади.
 

Ҳадис илми олий мактаби ўқитувчиси Ғаниев Акмалжон