Абу Ҳурайра ва Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳумо) лар ривоят қиладилар: “Кунлардан бир куни Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам) минбарга кўтарилдилар-да, “Омин”  дедилар. Кейин иккинчисига кўтарилдилар-да, “Омин” дедилар.  Сўнг тик турдилар-да, “Омин” дедилар. Ушбу ҳолатдан таажжубланган ул зотнинг саҳобалари “Нима учун “Омин” дедингиз “Эй Аллоҳнинг Расули?” – деб савол қилишди. Шунда Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Ҳозир менинг ҳузуримга Жаброил алайҳис салом келиб менга “Эй Муҳаммад! (соллаллоҳу алайҳи васаллам) Сизнинг исмингиз зикр қилинганда;

Кимки сизга саловат ва салом айтмаса, уни бурни ерга ишқалансин”– деди, мен “Омин” дедим.

Кимки ота-онаси ёки улардан бирини тириклик чоғида  хизматларини қилиб розилигини топа олмаса ва жаннатни қўлга кирита олмаса, уни ҳам бурни ерга ишқалансин”– деди, мен “Омин” дедим.

Кимки рамазон ойини топса-ю, бу ойда ўз гуноҳларидан мағфират қилинмаса, уни ҳам бурни ерга ишқалансин”– деб дуо қилди, мен “Омин”  – деб жавоб қилдим деган эканлар (Бухорий ва Термизий ривояти)

“Бурни ерга ишқалансин”, деган сўз араб тилида “хор бўлсин, юзтубан бўлсин деган маънода ишлатилади.

Демак, Рамазон ойидан унумли фойдалана олмаган ва унда гуноҳларидан фориғ бўла олмаган кишининг қиёмат кунида ҳолига вой экан.

Шарҳ.Ушбу ҳадиснинг шарҳига эътибор қаратадиган бўлсак, унда ҳар бир инсон бажариши лозим бўлган учта улуғ амал ҳақида сўз бормоқда.

Биринчиси, Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи васаллам) га саловат ва салом айтишликнинг фазилати ҳақида бўлиб, Аллоҳ таоло Қуръони каримнинг қуйидаги оятида шундай марҳамат қилади: ”Албатта Аллоҳ ва унинг фаришталари Пайғамбарга саловат айтурлар. Эй иймон келтирган бандалар! Сизлар ҳам унга саловат ва салом айтинглар” (Аҳзоб,56).   

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам): ”Кимки менга бир марта саловат айтса, Аллоҳ унга ўн марта саловат айтади”, дедилар (Бухорий ривояти)

Демак, ҳар бир инсон Пайғамбаримизнинг муборак Муҳаммад исмларини эшитганида “Соллаллоҳу алайҳи васаллам” деб ул зотнинг ҳақларига саловат ва салом айтишлиги шариатимиздаги лозим бўлган амаллардан бири ҳисобланади. 

Иккинчиси, ота-онага яхшилик қилиш ва уларнинг ризолигини топишлик борасида бўлиб, Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:

”Роббингиз унинг ўзигагина ибодат қилишга ва ота-онага яхшилик қилишликка буюрди”(Исро,23).

Ибн Аббос (розияллоҳу анҳу) ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам): ”Қайси бир мўъмин банданинг ота-онаси мусулмон ҳолатида барҳаёт бўлса, у банда учун Аллоҳ жаннатнинг икки эшигини очиб қўяди. Улардан бири ҳаёт бўлса, бир эшигини очиб қўяди. Агар отаси ёки онаси ўз фарзандидан ғазабланадиган бўлса, токи улар рози бўлмагунича Аллоҳ бу фарзанддан рози бўлмайди. Саҳобалар савол қилдилар: ”Агар ота-она зулм қилса-чи? Зулм қилган бўлса ҳам”,  деб жавоб қилдилар (Бухорийривояти)

Демак, қалбида иймони мустаҳкам бўлган ҳар бир банда учун ота-онасини ризолигини топишлик динимизда Аллоҳнинг ризолигини топиш билан баробар бўлар экан.    

Учинчиси, рамазон ойининг фазилати ва рўза тутишнинг ажру-савоби нақадар улуғ эканлиги ҳақидадир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай  марҳамат қилади: “Эй иймон келтирганлар, сиздан аввалгиларга фарз қилинганидек, сизларга ҳам рўза фарз қилинди, шоядки, тақво қилсангиз” (Бақара,183). Ушбу оятдан маълум бўладики рўза тутмоқлик Одам (алайҳи салом) дан то Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи васаллам) даврларигача яшаб ўтган барча Пайғамбар ва улар орқали жамиики башарият аҳлига фарз қилинган.

Дарҳақиқат, рамазон ойи мўъминлар учун раҳмат ва мағфират ойи бўлиб, ушбу ойни ғанимат билиш ва ундан самарали фойдалана олишлик биз бандалар учун лозим амаллардан бири саналади.   

Зеро, рамазон чексиз фазилатларга эга бўлган улуғ бир ой бўлиб, уларнинг баъзи-бирларини қуйида зикр қилиб ўтамиз:

1. Рамазон ойида Аллоҳнинг амри билан осмон эшиклари очилади. Бу эшиклардан ер юзига Аллоҳнинг раҳмати ва хайр-баракоти ёғилади. Аллоҳнинг фаришталари ерга тушади ва ҳар бир банданинг тутган рўзалари ҳамда қилган солиҳ амалларининг савобини кўпайтирган ҳолатда ўзи билан бирга осмонга олиб чиқиб кетади.
2. Рамазон ойида жаҳаннам эшиклари ёпилади. Муборак рамазон ойининг ҳурматидан жаҳаннам эшиклари ёпилиб, Аллоҳ таоло унга киришни вақтинча кечиктиради. Инсонларга Аллоҳнинг чексиз раҳмати ёғилиб, уларга яхши имкониятлар яратиб берилади. Ушбу имкониятлардан оқилона фойдаланиб, рамазон ойини ибодатда ўтказган ҳар бир банда жаҳаннамдан озод қилинади.
3. Рамазон ойида шайтонлар занжирбанд қилинади. Рамазон ойининг улуғлигидан инсонларни ҳидоятдан залолатга бошлагувчи барча шайтонлар занжирбанд қилинади. Натижада улар рўза тутган мўъминларни ҳаргиз васваса қила олмайди. Рўзадорлар эса хайрли ишларини ва ибодатларини тўла-тўкис адо этадилар.

Аллоҳ таоло кириб келаётган рамазон ойини барчамизга муборакбод этсин. Бу ойда қиладиган барча солиҳ амалларимизни ўз даргоҳида ҳусни қабул айлаб, рамазон ойининг барокоти, ҳамда дуоларимизни шарофатидан элу-юртимизни ва барча мусулмон аҳлини ҳар хил касаллик ва фитналардан ўз паноҳида асрасин.     

Аброр АЛИМОВ,

Тошкент шаҳар “Ҳувайдо”

жоме масжиди имом-хатиби

Аллоҳ таоло Ўз каломи Қуръони каримнинг Қалам сураси 4- оятида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни мақтаб шундай марҳамат қилади:

“Албатта, сен буюк хулқ узрасан”.

Уламоларнинг таъкидлашларича инсон ҳаёти давомида кўплаб муаммолар ва одамлар билан ўзаро низоларга боришининг энг катта сабаби бу – ахлоқида кўплаб нуқсонлар борлигидадир.

Бугунги замонавий илм-фан тадқиқотлари ҳам бу фикрни қўллаб қувватламоқда.

Яқинда АҚШнинг Шимолий Каролина Дюк университети тиббиёт маркази профессори Свитен Бойл ўзининг кўп йиллик илмий изланишлари натижасини эълон қилди: “Биз феъл-атвор (ахлоқ) соғлиққа таъсир кўрсатишини илмий жиҳатдан асосладик ва бу таъсирнинг даражасини ҳам тўлалигича англадик” – дейди профессор.

Унга кўра, узоқ яшаш учун одам салбий иллатлардан воз кечмоғи, атрофидагиларга кўпроқ яхшилик қилмоғи лозим экан. Профессор бугун узоқ йиллик тадқиқотлар натижасида аниқлаган маълумотлар динимизда бундан бир ярим минг йил аввал таъкидлаб ўтилган.

Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Ким умрининг узайишини, ризқининг зиёда бўлишини истаса, ота-онасига яхшилик ва қариндошларига силаи раҳм қилсин”, дедилар”

Хўш, қандай сабаблар инсонни аста-секинлик билан таназзулга олиб келади?

1-САБАБ. Салбий муносабат. Ҳаётга ва атрофдагиларга салбий муносабатда бўлиш – яширин душманлик ҳисси билан яшаш, дегани. Бундай  одамлар бошқаларни ёқтирмайди. Доимо яқинлари уларга нотўғри муносабатда бўлаётганидан нолийди. Аслида бундай одамларнинг ўзи атрофдагиларга нисбатан янглиш муносабатда яшайди! Натижада юрак, қон-томир, қандли диабет касалликларига чалиниш мумкин. Асабийлашиш оқибатида иммун тизимида салбий ўзгаришлар юз беради.

Аввало, қандай вазият бўлишидан қатъий назар бу дунёда барча нарса ўткинчи эканлигини АНГЛАБ яшаш лозим. Имом Ғаззолий таъкидлаганларидек: “Биз билан нима рўй бермасин у албатта ўтиб кетади”.

2-САБАБ. Мақсадсизлик. Яшашдан мақсад бўлмаса, умр қисқа бўлади. Яшашдан маъни йўқ, деб ўйлаган одамлардан кўра, мақсад сари интилувчанларнинг иммун тизими ва юраги бақувват бўлади. Уларнинг саломатлигига даромадининг миқдори ҳам, одамларнинг салбий муносабати ҳам таъсир қилмайди. “Ҳаётдан мақсад сари фойдаланиш лозим” – дейди Бойл. “Акс ҳолда, қисқа умр кўриш эҳтимоли кучаяди. Аввалига интеллектуал, кейин эса жисмоний ўлим юз беради. Мақсадсиз яшаш – ақлнинг заифлашувига олиб келади. Руҳий касалликларнинг ривожланиш эҳтимоли 50 %га ошади. Демак, нима учун яшаётганингизни дарҳол аниқланг!

Фазилатли Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари, инсоннинг бу дунёда яшашдан мақсади нима деган саволга қуйидагича жавоб қилган эканлар: “Яшашдан мақсад, Аллоҳ таолога бўлган иймоннинг ер юзида қарор топишига ҳисса қўшиш. Аллоҳ таолонинг айтганини қилиб, қайтарганидан қайтиш. Ушбу ҳар бир инсон учун шараф бўлган ишларни амалга ошириб икки дунёнинг саодатига эришиш”. 

3-САБАБ. Жиззакилик. Жиззаки, айниқса арзимаган сабаб туфайли кўп асабийлашадиганлар, доимо жазавага тушадиганлар ўзларини “еб битиришади”. Шунинг учун тинчланиш даркор! Унутманг асабларнинг тикланиши учун 10 йил керак бўлар экан.

Бир киши Пайғамбар алайҳиссаломдан насиҳат сўради: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам унга насиҳат қилиб ушбу оятни ўқидилар: “Авф-марҳаматли бўлинг, яхшиликка буюринг ва жоҳиллардан юз ўгиринг”. (Аъроф, 199). 

Жиззакилик ҳам жоҳилликнинг бир тури.

4-САБАБ. Тартибсизлик. Иш столингиз, автомобиль салонингиз, хонангиз доимо бетартибми? Кўп кеч қоласизми? 9000 киши иштирокида ўтказилган 20 дан ортиқ илмий тадқиқотлар натижаси тартибсизлик – умрни қисқартиради, деган хулосани берди.

Тартиб динимиз биздан талаб этадиган асосий омиллардан биридир. Биз барча нарсани тартиб вва интизом билан бажаришга чақирилганмиз. Ҳатто, намозни ҳам тартиб билан адо этамиз.

Зеро, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Аллоҳ бирортангиз бирор ишни қилганда уни пухта қилишини яхши кўради”, деганлар (Абу Яъло ривояти, “Мажмаъу-з-завоид”; Суютий, “Ал-жомеъ ас-сағир”).

Қолаверса тартиб бор жойда поклик бўлади, поклик эса ИСЛОМнинг устунларидандир.

5-САБАБ. Тушкунлик. Узоқ давом этган стресс, қаттиқ ҳаяжон умрни қисқартиради. Қон босимининг кўтарилиши, юракнинг тез-тез безовта бўлиши, сурункали шамоллаш – тушкунлик аломатлари. Бирор мусибат етганда ёки яқинингиз ўлганидан кейин тақдирга тан бермасдан, тушкун ҳолатда асабийлашиш саломатлик учун жиддий зарар. Ғам-қайғуларни унутиш керак!

Одатда ғам-қайғу ва тушкунлик Аллоҳнинг қадарига рози бўлмасликдан, ношукрликдан келиб чиқади. Агар биз Аллоҳнинг неъматларига шукр қилсак, Қуроъни каримда “Қасамки, агар (берган неъматларимга) шукр қилсангиз, албатта, (уларни янада) зиёда қилурман” дея вада қилинганидек, яна ҳам зиёда бўлади. Аксинча, ношукрлик қилиб, итоатсизлик ила, қайтариқларидан қайтмасак, оятнинг давомида марҳамат қиладики: “Борди-ю, ношукрлик қилсангиз, албатта, азобим (ҳам) жуда қаттиқдир” (Иброҳим, 7).

Тиб илмининг улуғ устозларидан бўлган ватандошимиз Абу Али ибн Сино ҳазратлари ҳам ушбу оятдан шундай хулоса қилган: “Инсондаги кўплаб дардлар руҳий мувозанатнинг бузилишидан келиб чиқади. Руҳий мувозанат эса аксарият ҳолда ношукрлик туфайли бузилади”. 

6-САБАБ. Дам олмаслик. Дам олмаслик, шу жумладан, таътилга чиқмасдан ишлаш, тинимсиз равишда компьютер қаршисида ўтириш зиён! Шунинг учун, ҳафтада биир кун, йилда бир бор берилган таътилда бир ой тўлиқ дам олинг! Табиат қўйнида кўпроқ вақт ўтказинг.

Аллоҳ таоло Бақара сурасида бундай деб марҳамат қилади:

“Аллоҳ ҳеч бир жонга имкониятидан ташқари нарса юкламас” (286-оят). 

Аллоҳ таоло биз бандаларига раҳм-шафқат ва меҳр билан вазифа юклаганда, биз ҳам танамизга раҳм қилайлик. Уни то тугаб, яроқсиз ҳолатга келгунга қадар қийнаб ишлатмайлик. Базан жамиятда кимларгадир ёқиш мақсадида тинимсиз “меҳнат” қилиб, қолганларни ҳам шунга тарғиб этаётган, “озгина дам олинг” десангиз “қабрда дам оламиз” дейдиганлар ҳам учраб туради. Бундайларга ҳам уламолар дам олишни маслаҳат бериб: қабрда дам олинмаслигини, у ерда Аллоҳ таоло берган неъматларнинг жавобини бериб, маҳлум ҳолатда ётишини шунингдек, тана ҳам инсонга омонат берилганлигини таъкидлашган.

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

“Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам у кишининг олдиларига кирганларида, ҳузурларида бир аёл бор эди. У зот:

“Бу аёл ким?” – дедилар. 

“Фалона”, дея унинг намози ҳақида гапира кетдилар. 

“Бас! Сизлар тоқатингиз етадиган нарсани лозим тутинглар. Аллоҳга қасамки, сиз малол олмагунингизча Аллоҳга малол келмайди. Диннинг Аллоҳга маҳбуби, соҳиби унда бардавом бўлганидир”, – дедилар”. 

7-САБАБ.  Ёлғон ва хиёнат. Кўп ёлғон гапирадиганларнинг ошқозон ости бези ва юрак қон томир тизимида жиддий муаммолар вужудга келар экан. Шунингдек хиёнат қиладиганларда сурункали касалликлар ва хавфли дардлар ривожланиш эҳтимоли кўпроқ бўлар экан.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қилиб: “Мўмин киши табиатида ҳар бир хислат бўлса ҳам, лекин хиёнат ва ёлғончилик бўлмайди”.

Манбалар асосида Саидаброр Умаров тайёрлади