Биз ушбу мақолада Ислом оламидаги машҳур қорилардан, мисрлик Шайх Абдулбосит Абдуссамад раҳимаҳуллоҳ ҳақларида кўпчиликка маълум бўлмаган маълумотларни тақдим этишга ҳаракат қиламиз.

Қорилар устози, довудий овоз соҳиби Шайх Абдулбосит Муҳаммад Абдуссамад 1927 йилда Миср жанубидаги Қино вилоятига қарашли Армант туманидаги Муроъаза қишлоғида дунёга келди. Бобоси Абдуссамад ҳам, отаси Муҳаммад Абдуссамад ҳам Қуръон ҳофизи ва тажвид билимдони сифатида танилишган эди. Акалари Маҳмуд билан Абдулҳамид ҳам ҳофиз бўлишган.

Шайх Абдулбоситнинг кўзга кўринган ишларидан бири ўзи туғилиб ўсган Шарқий Муроъаза қишлоғида масжид қурдирганидир. Ушбу масжид Абдулбосит Абдуссамад номи билан аталиб, 1971 йилда очилган. Очилиш маросимига Миср вақф ишлари вазири, Азҳар Шайхи, Шайх Абдулбоситнинг ўзи ва бошқа кўплаб меҳмонлар ташриф буюришган, Жумъа намози тўғридан-тўғри эфирга узатилган.

Шайх Абдулбосит қори 1972 йилда ўз қишлоғида “Қуръони Каримни ёдлатиш жамияти” ташкил этилишида ҳам катта ҳисса қўшган. Ушбу жамият бугунги кунгача ўз фаолиятини давом эттириб келмоқда. Шайхнинг фарзандлари ушбу марказга тез-тез ташриф буюриб, ўз ҳадяларини ва ёрдамларини тақдим этиб туришади.

Шайх Абдулбосит қори доим ўз қишлоғида таълимни ривожлантиришга катта эътибор берарди. Чунки ўша пайтларда у ерда мударрислар кам эди. Шунинг учун ўз ҳисобидан икки минг бир юз квадрат метр жойни сотиб олиб, ўша ерга мадраса қурдирди.  

У киши масъул раҳбарлар эътиборини олдинги Қино, ҳозирги Луқсор вилоятини обод этиб, халқнинг яшаш шароитини яхшилашга қаратишга ундаган эди.

Гиза минтақасининг Доққи туманидаги Абдулазийм Рошид номли кўчада жойлашган Шайх Абдулбосит қорининг уйида ҳар хафта мажлис бўлиб, мажлисга ташриф буюрган турли вилоят мутасаддилари билан учрашувлар бўлар, мазкур вилоятлар аҳлининг манфаатларини кўзлаб фойдали келишувлар амалга ошириларди. Гизадаги кўчалардан бирига Абдулбосит Абдуссамаднинг номи берилган.

Ҳар йили 30 ноябр куни Ҳомидийя Шозалийя масжидида Абдулбосит қорини хотирлаб тадбир ўтказилади. Ушбу тадбирга Шайхнинг барча фарзандлари, ихлосмандлари ташриф буюришади. Шунингдек ушбу тадбирга мамлакатнинг кўзга кўринган шахслари, исломий давлатлардан ва бошқа мамлакатлардан меҳмонлар келишади. Азҳарнинг шайхлари, Вақф ишлари вазирлиги масъуллари ҳам бу тадбирнинг қадрли меҳмонлари бўлишади. Тадбирда турли ўлкалардан келган қорилар ўртасида Қуръон мусобақаси ҳам ташкил этилади. Шу билан бирга Шайх Абдулбосит қорининг нодир қироатлари ҳам йиғилган меҳмонларга қўйиб берилади. Бу мажлис радио ва телевидения орқали тўғридан тўғри узатилади.

Шайхнинг энг гўзал сафарларидан бири Покистонга бўлган сафардир. Ўшанда у киши учун махсус поезд қатнови йўлга қўйилиб, Қуръон тиловати учун Покистоннинг турли шаҳар ва қишлоқларига олиб бориб турган эди.

Шайх Абдулбосит Францияда ҳам Қуръон ўқидилар. Франциядаги келишилган протоколга кўра, Шайх Абдулбосит костюм кийишлари керак эди. Костюмни кийдилару бироз ўтиб, ўзларида ноқулайлик, сиқилишни ҳис қилдилар. Чидай олмай, ечиб ташладилар ва ўзларининг азҳарий тўнларини кийиб олдилар.

Шайх Абдулбосит Дамашққа бориб, Умавий жомеъ масжидида қироат қилганларидан сўнг “Сафийрул Қуръан” (“Қуръон элчиси”) лақабини олдилар. У киши шунингдек кўплаб исломий давлатларга ва Африка қитъасининг шимолидаги бир қатор мамлакатларга сафар қилдилар.

Шуларнинг орасида Жанубий Африка Республикасига қилинган сафар ўзига хос ўрин тутади. Сабаби ўша давлатда Шайх Абдулбосит қори билан бир воқеа содир бўлган. Ўша давлатнинг бир шаҳридан иккинчи шаҳрига бориш учун аэропортга борганида, меҳмонхонада паспорти қолиб кетгани эсига тушади. Аммо Шайх меҳмонхонанинг номини ҳам, манзилини ҳам эслолмади. Аллоҳ таолога ишини топширди, Ўзига таваккул қилди. Шу пайт аэропортга бир нотаниш машина келиб тўхтади. Ичидан бир йигит тушиб, Шайхнинг олдига югуриб кела бошлади. Қўлида Шайхнинг паспорти. Келиб, паспортни ўз эгасига узатар экан: “Марҳамат, олинг, эй Шайх” деди. Мана шу воқеа Жанубий Африка Республикасининг Йоханнесбург шаҳрида юз берган эди. Шайх у шаҳардан Дурбан шаҳрига кетаётган эди. Абдулбосит қори Дурбанга етиб борган илк қори ҳисобланади. Шундай қилиб у киши ўша давлатда бир ой давомида Қуръони карим тиловати билан машғул бўлди.

“Қуръони карим тиловати бўйича элчи” кўпгина подшоҳлар ва президентларнинг азиз меҳмони бўлди. Баъзи подшоҳлар эса у кишининг меҳмони бўлишди. Шайх Индонезия, Малайзия ва Ҳиндистонга уч марта, Покистонга олти марта ташриф буюрди. Шунингдек, Уганда, Сенегал, Испания, Буюк Британия ва Сингапур каби давлатларга ҳам сафар қилди. Ушбу мамлакатларнинг раҳбарлари, масъуллари ва халқи улуғ қорини катта эъзоз билан кутиб олдилар.

Шайх Абдулбосит Марокаш қироли Муҳаммад Бешинчи билан қалин дўст эди. Қирол Мисрга ташриф буюрганда, Шайх Абдулбосит билан Саййида Зайнаб жомеъ масжидида Бомдод намозидан сўнг кўришиб, унинг тиловатини ихлос билан тинглади. Тиловатдан сўнг қирол Шайхни ўз юрти – Марокашда доимий яшашга таклиф этиб, у учун барча шароитларни қилиб беришини айтди. Шайх Абдулбосит қиролнинг бу таклифини чиройли услубда, юмшоқлик билан рад этди ва имкон бўлганда Марокашни зиёрат қилишга ваъда берди.

Улуғ қорининг қўлларида кўплаб инсонлар Ислом динини қабул қилдилар. Шайх Абдулбосит қорининг сабабидан содир бўлган энг гўзал хотиралардан бири Уганда давлатида бўлган воқеадир. Мамлакат пойтахти Кампала шаҳрида Шайх Абдулбосит Қуръони каримни тиловат қилгандан сўнг, 92 киши Исломни қабул қилган.

Абдулбосит Абдуссамад катта эъзозга, икромга, подшоҳларнинг илтифотига сазовор бўлган кам сонли қорилардан бири ҳисобланади. У кўплаб орден ва медаллар билан тақдирланган. Жумладан, Сенегал, Марокаш ва кўпгина исломий ва араб давлатларининг мукофотлари билан тақдирланган.

Абдулбосит қорининг Қуръони Каримни тўлиқ ҳолда тартил билан қилган тиловати Миср, Саудия Арабистони ва Марокаш давлатлари радиоларида эфирга узатилган. Шунингдек, Мустафо Исмоил, Маҳмуд Халил Ҳусарий ва Маҳмуд Али Баннонинг тиловатлари билан биргаликда Абдулбосит қори томонидан Мусҳафнинг тажвид билан ўқилган тиловати ҳам Исломий ишлар олий мажлисида кассеталарга ёзилиши тасдиқланди.

1965 йилнинг 7 сентябрида Малайзия қироли томонидан Куала Лумпур шаҳрида Осиёдаги энг катта масжид очилди. Масжиднинг очилиш маросимида Шайх Абдулбосит қори тиловат қилдилар. Ушбу маросимда Малайзия ҳукумати раҳбарлари, аъзолари ва тўрт миллион малайзиялик аҳоли ташриф буюрди. Тиловатдан сўнг мамлакат қироли Шайх Абдулбоситга “Малайзия олтин ордени”ни топширди.

Абдулбосит Абдуссамад бундан ташқари яна кўп давлатларнинг орден ва медаллари билан ҳам тақдирланган. Жумладан, Покистонда “Уламолар” ордени билан, Марокашда “Фикрий тенглик” ордени билан, Индонезияда “Лойиқ бўлгани учун” ордени билан, Сурия ордени билан, Ироқ, Тунис, Ливан, Сомали, Сенегалнинг бир қанча медаллари билан тақдирланганлар. Шунингдек, Мисрнинг собиқ президенти Муҳаммад Ҳусний Муборак 1987 йилда “Даъватчилар куни” маносабати билан Шайх Абдулбосит қорига Қуръонга қилган хизматларини тақдирлаб мукофот топширган.

“Саъийд” маданий марказ мудири Абдулмунъим Абдулазийм Абдулбосит қорининг энг яқин дўстларидан бири эди. У дўсти ҳақидаги хотираларини бундай ҳикоя қилади: “Шайх Абдулбосит ўзининг қори дўстларини жуда ҳурмат қиларди. Бирор марта уларга нисбатан ёмонлик қилмаган. У ёқтириб тинглайдиган овозлар Шайх Мустафо Исмоил ва Шайх Муҳаммад Рифъатнинг тиловатлари эди. Ўз даврининг улуғ қорилари билан кўп давлатларга сафар қилган. Шайх Маҳмуд Халил Ҳусарийни жуда қадрлар эди. У янги овозларни тарбия қилиб, юзага олиб чиқар эди. Ана шундай овозлардан бири Шайх Аҳмад Рузайқийдир”.

Шайх Абдулбосит Абдуссамад қандли диабет хасталиги билан оғриган эди. Жигари ҳам рисоладагидай ишламас эди. Кўп йиллар бу икки жиддий хасталикка бардош беришига тўғри келди. Унинг касали зўрайганига қарамасдан тиловатни тўхтатмас эди. У шу ҳолида мухлисларнинг илтимосига кўра турли давлатларга бориб, Аллоҳнинг Каломини тиловат қилиб берарди. Касали зўрайиб, ниҳоят уни Гизадаги доктор Бадрон шифохонасига олиб боришди. У ердаги шифокорлар зудлик билан Лондонга бориб, муолажани ўша ерда давом эттириш кераклигини айтишди. Абдулбосит қорининг ўғиллари ҳам оталарини Лондонга олиб бориш тарафдори эдилар. Шайх Абдулбосит ўғли Ториқ билан бирга Лондонга етиб бориб, у ердаги шифохоналардан бирида бир хафта даволанди. Аммо умри поёнига етаётганини билгандек, ўғли Ториққа ўзини Мисрга қайтариб олиб кетишини айтди.

“Ислом оламининг булбули”, “Олтин томоқ” соҳиби, “Қуръони карим тиловати бўйича элчи” Шайх Абдулбосит Абдуссамад Мисрга қайтгандан сўнг 1988 йилнинг 30 ноябр куни 61 ёшида вафот этди. Унинг вафоти ҳақидаги хабар яшин тезлигида бутун дунёга тарқалиб, миллионлаб мусулмонларнинг қалбини ларзага келтирди. Унинг жанозаси мамлакат миқёсидаги жанозага айланиб кетди. Жанозага турли мамлакатларнинг Мисрдаги элчилари, кўплаб исломий ва араб давлатлари раҳбарлари, Миср ҳукумати вакиллари ҳамда Мисрнинг кўп сонли халқи ташриф буюрди.

Шундан бери ҳар йили 30 ноябр куни Шайх Абдулбосит қорини эслаш, хотирлаш кунига айланди.

Аллоҳ таоло бу қори бандасини раҳматига олган бўлсин! Исломга, Қуръони Каримга ва мўмин-мусулмонларга қилган хизматларини Ўзи муносиб тақдирласин! Зурриёдларимиздан у кишига ўхшаган Қуръон ходимларини кўплаб чиқарсин, омин!  

Интернет маълумотлари асосида

Нозимжон Иминжонов тайёрлади

Салоҳиддин домла Шарипив 

ЎМИ Матбуот хизмати

Ўзбекистонда дунёда сайёҳларни оҳанграбодек ўзига ром этадиган муҳим жиҳатлар бор, буни алоҳида қайд этиш зарур.

Туризмни ривожлантириш давлат қўмитаси раисининг биринчи ўринбосари вазифасини бажарувчи Улуғбек Қосимхўжаевнинг ЎзАга айтишича "Биз сайёҳлар келишини ҳам, улар ўз пулларини бизнинг ватанимизда сарфлашини ҳам истаймиз. Давлатимиз ҳам сайёҳлик оқимини кенгайтиришдан манфаатдор, чунки бу соҳанинг тараққиёти нафақат халқаро маданий ва гуманитар жабҳалардаги уйғунлик белгиси, балки миллий иқтисодиётимизнинг муҳим тармоқларининг янада ривожланиш омили ҳамдир. Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг «Ўзбекистон Республикаси сайёҳлик индустриясини жадал ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида» ги фармони туфайли мамлакатимиз тобора очиқ мамлакатга айланиб бораётганини кўпчилик эътироф этмоқда.

Президентимиз халқаро ҳамкорлик, қўшни мамлакатлар билан дўстлик алоқаларини кенгайтиришга алоҳида эътибор қаратмоқда. Кўплаб мамлакатларга бориб келдилар. Натижада дунё мамлакатларини Ўзбекистонга бўлган қизиқиши ортиб бормоқда. Агарда рақамларга эътибор қаратадиган бўлсак, жорий йилнинг 10 ойи мобайнида юртимизга ташриф буюрган хорижий сайёҳлар сони 4,4 миллион нафарни ташкил этди, бу эса 2017 йилга нисбатан 2,2 миллионга кўп дегани. Йил охирига қадар ушбу кўрсаткич 5 миллиондан ошиши кутилмоқда.

Албатта, бунда виза тизимига киритилган ўзгаришлар ҳам муҳим. Ваҳоланки, жорий йилнинг февралидан бошлаб, еттита мамлакат фуқароларига визасиз кириш, 50 та мамлакат фуқароларига кириш визаларини олиш учун соддалаштирилган тартиб, 101 та мамлакат учун транзит визалари жорий этилди.

Ўзбекистон ҳақида билмайдиган давлатлар аҳолиси борлигини ҳам инобатга олиб, тарғиботни кенгайтиришга ҳаракат қилаяпмиз. Шу боис жорий йилда турли давлатларда ўтказилган 40 дан ортиқ ярмаркада иштирок этдик. Хориждаги 500 ортиқ оммавий ахборот воситаларида туризм салоҳиятимиз ҳақида чиқиш қилдик. Кўрсатувлар уюштирдик. Интернет тармоқларидан фойдаланишга ҳаракат қилаяпмиз.

Куни кеча Жакартада индонез тилида веб-сайт очилди. Нафақат индонез тилида балки хитой, ҳинд ва инглиз тилларида ҳам Ўзбекистон порталини қиламиз. Ҳар бир мамлакат аҳолисини ўз тилида, ўзининг тушунчаси, дизайни, услубига хос веб-саҳифалар қилмоқчимиз. Унда Ўзбекистоннинг гўзал шаҳарлари, маданияти, тарихи ҳамда дунё мамлакатлари билан ҳамкорликда ўтказилаётган тадбирларни кенг ёритиш ниятимиз бор.

Шунингдек, бу порталлар орқали сайёҳларнинг меҳмонхона топиши, таксилар йўналишини билиши, магазинлар хизматидан фойдаланиш каби эҳтиёжларини юз фоиз қамраб оламиз. Улар онлайн буюртма беришлари мумкин бўлади.

Туризм соҳасини янада ривожлантириш мақсадида халқаро ҳамкорликни кенгайтириш, соҳада етук ва тажрибали мутахассислар тайёрлашдаги ҳамкорликни ривожлантириш, қолаверса юртимизнинг туризм салоҳиятини чет элда кенг тарғиб этиш мақсадида янгича ёндашув асосида хорижий мамлакатлардаги Ўзбекистон туризмини ривожлантириш бўйича сайёҳлик элчиси лавозими жорий қилинди. Ҳозирга қадар Япония, Жанубий Корея, Исроил, Қозоғистон, Индонезия каби мамлакатларда Ўзбекистон туризмини ривожлантириш бўйича хорижий мамлакатлардаги сайёҳлик элчилари тайинланган.

Бунда ўз мамлакатида ҳурматга лойиқ инсонлар бўлиб, маданият, санъат каби соҳаларда юқори даражага эришган инсонлар танлаб олинади. Улар давлатлар ва халқларни бир-бирига яқинлаштиради ва юртимиз салоҳиятини кенг тарғибот қилади. Қолаверса, биз учун муҳим давлатларда улар бир нечта бўлиши мумкин. Россия, Ҳиндистон, Индонезия каби давлатларда Ўзбекистонни тарғиб қилишга битта одам камдек назаримизда. Шунинг учун келгусида гастрономик, зиёрат ва агротуризм элчиларини ҳам таъсис этамиз. Яқинда Россияда гастрономик туризм элчисини тайинламоқчимиз".

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Саудия Арабистони ҳукумати ҳижрий йил ҳисобига кўра, ўтган уч ойи давомида Умра зиёратини адо этиш учун 1,3 миллиондан ортиқ хорижлик ташриф буюрганини маълум қилди. Бу ҳақда alarabiya.net нашри хабар берди.

Ҳижрий ҳисоб бўйича 1440 йилнинг уч ойида Саудия Ҳаж ва Умра вазирлиги хабарига кўра 1,318,605 нафар кишига виза тақдим этилган. Виза берилганларнинг 362 минг нафари мамлакатда экани, 677 минг нафари эса аллақачон зиёратни якунлаб ўз юртларига қайтиб кетишган.

Уларга 7,941 саудиялик ишчилар хизмат кўрсатишган.

1,3 миллион нафар умрачиларда 359 минг нафари покистонлик, 204 минг нафари индонезиялик, 179 минг нафари ҳиндистонлик экани айтилган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Ҳозирда Туркияда истиқомат қилувчи суриялик хаттот Муҳаммад Моҳир Ҳозирий Қуръони Каримни тўлиқ игна ва тилла ранг ип билан тикиб чиқишга муваффақ бўлди ва уни жаҳондаги бир қанча давлатларда кўргазма қилди. Ҳозирий Қуръони карим оятларини матоҳга 2000 йилда тикиб ёзишни бошлаб, 12 йил ичида якунига етказди. Мазкур Қуръони карим 12 мужалладдан иборат бўлиб, узунлиги 80 см, эни 60 см ва оғирлиги эса 200 кг ни ташкил этади. Суриялик хаттот Муҳаммад Ҳозирий Қуръони карим китобидан ташқари бир қанча тикув меҳнати билан яратган илк исломий санъат асарлари ва лавҳлари намуналари учун Эрон, Сурия, Кувайт, Бирлашган Араб Амирликлари ва Қатар давлатларида кўргазма ташкил этганини таъкидлади.

Ҳозирий Қуръони Каримни тўлиқ игна ва тилла ранг ип билан тикиб битказганидан сўнг суриялик уламолар текширувидан ўтказган. У мазкур Қуръони каримнинг исломий ютуқлар намунаси сифатида Туркиянинг барча вилоятларидаги музейларда кўргазма қилиниши учун Туркияда қолдиришини маълум қилди.

ЎМИ Халқаро алоқалар бўлими