muslim.uz
Тожикистонда ўрта асрларга оид расадхона топилди
Археологлар Тожикистоннинг Дарваз туманида жойлашган Карон шаҳарчасидан расадхона топишди.
Унинг ичида топилган буюмлар ушбу топилмани расадхона эканини тасдиқлайди.
Топилма хусусида Тожикистон Фанлар Академияси академиги Юсуфшо Ёқубов бундай дейди: “Расадхонанинг вайроналари ичида турли геометрик шаклга эга бўлган тош буюмлар топилди”.
Карон шаҳарчаси 2012 йилда Юсуфшо Ёқубов томонидан топилган эди. У денгиз сатҳидан 2000 м. баландликда жойлашган бўлиб, 100 га. майдонга эга. Археологлар бу шаҳар ёшини 4000 йилдан ортиқ деб ҳисобламоқда.
Етти йилдирки олиб борилаётган қазишмалар натижасида олимлар бу ердан жуда кўп археологик ёдгорликларни топишди. Беш гумбазли ибодатхона қолдиқлари, сув ибодатхонаси ва иккита шамол ибодатхоналари шулар жумласидандир. Бу топилмалар шаҳар аҳолисини 10 асрга қадар зардуштийлик динида бўлган, деган хулоса чиқаришга имкон беради.
Юсуфшо Ёқубов бундай деди: “Карон – шоҳлар шаҳри бўлган. Бу ерда қирол, вазирлар ва подшо хизматкорлари яшаган. Оддий халқ эса, унинг атрофида, яқин қишлоқларда турмуш кечирган. Милоднинг 10 асригача бу ердагилар зардуштийлик динида бўлган. Бу ерда сўзимизни тасдиқлайдиган оташкада (олов уйи)дан ташқари дунёдаги энг қадимги муқаддас “Авесто” китоби қўйиладиган тошдан ишланган лавҳлар ҳам бор”.
Шунингдек, шаҳарчадан шамол тегирмоннинг қолдиқлари, маъмурий ва турар-жой бинолари ҳамда поло ўйини майдони ҳам топилган.
Шаҳар ва унда топилган обсерватория тарихига оид батафсил маълумотларни шаҳар ҳақида атрофлича ўрганишлардан кейингина бериш мумкин. Ушбу изланишларга тахминан 20 йилга яқин муддат талаб этилади. Шу нарса маълумки, аҳоли 15 аср бошларида ичимлик манбалари етишмовчилиги сабабли шаҳарни тарк этишган.
Интернет маълумотлари асосида Халқаро алоқалар бўлими ходими
Масайитов САЙИДЖАМОЛ
тайёрлади.
Зокир банданинг имтиёзлари
Аллоҳ азза ва жаллани ёдда тутувчи зокир ўзига неъмат етса, бу унинг Аллоҳга бўлган яқинлиги ва шукрини зиёда қилади. Чунки у ўзига бу марҳаматни кўрсатган Аллоҳ эканини ва бир оздан кейин ушбу неъмат кетиб қолишини билади. У ўзига офият ва куч-қувват берилса ҳам унинг Аллоҳ таолога бўлган қурбати зиёдалашиб боради. Ҳўп, шундай экан, ўзимизнинг ожизлигимизни билишимиздан бизларни неъматлар тўсиб қўймаслигининг йўли қандай? Бунинг йўли Аллоҳни зикр қилишингиздир.
Ғофил инсон ҳам неъматлар денгизига ғарқ бўлиб, бўғзигача тиқилиб яшайди. Лекин сен Роббинг субханаҳу ва таолони зикр қил ва Унга бўлган бандалигингни эсла! Шунда барча хатарлар тарқалиб йўқ бўлади. Шу тарзда Аллоҳни зикр қилишимиз биз учун қийин ишми? Йўқ, Аллоҳга қасамки, ундай эмас. Айтаётган ушбу сўзимнинг тасдиғига эътибор беринглар. Саййидимиз Умар розияллоҳу анҳу Расулуллоҳнинг барча саҳобаларини тимсоли бўлган. Аллоҳ у кишини кўпдан кўп неъматларга тўлдириб ташлаган. У кишига Форс давлатининг барча хазиналари келтирилган эди. Шундай эмасми?! Бу нарсалар Қорунни маст қилгани каби у кишини ҳам маст қилганмиди? Йўқ асло. Бу нарсалар у кишининг Аллоҳга бўлган қўрқинчини ва Унга мухтож эканлигини ҳис қилишни зиёда қилган эди.
Қодисия жангидан кейин у кишига Кисро хазиналари келтирилганида саййидимиз Умар йиғладилар ва айтдиларки: “Аллоҳим ўзинг биласан банданг ва Расулинг Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам мендан яхши бўлган. Ҳолбуки у кишига бу нарсаларни бермадинг. Ва яна ўзинг биласан Абу Бакр ҳам мендан яхши эди. Унга ҳам буларни бермаган эдинг. Аллоҳим мен сендан ушбу нарсаларнинг барчасини мен учун динимда синов қилмаслигингни сўрайман. Эй Роббим уларни мен учун динимда синов қилмагин!”
Муҳаммад Саъид Рамазон ал Бутий
Тошкент шаҳар “Кўкча оқтепа” масжиди имом-хатиби Абдуллоҳ Ғуломов таржимаси
Ўқувчи ёшлар билан ҳаётнинг бебаҳо неъмат эканлиги ҳақида сўҳбат бўлиб ўтди
Ҳаётнинг ўзига хос паст-баланд, эгри, мураккаб йўллари ҳам бор, яъни инсон ҳаёти давомида турли қийинчилик, машаққат ва синовларга дуч келиши мумкин. Баъзан имон-эътиқоди суст юртдошларимиз бундай мусибатлардан қутулишнинг йўли деб, ўз ширин жонларига қасд қилиб қўядилар. Таъкидлаш керакки, бундай мудҳиш ишга қўл уриш мусибатдан қутулишнинг нафақат нотўғри йўли, балки ўзини унданда каттароқ мусибатга мубтало қилиш демакдир.
Пастдарғом туманидаги “Бешнайман” жоме масжиди имом хатиби Аъзамхон Расулов тумандаги 72-мактабда бўлиб, ўқувчи ёшлар билан ана шу салбий иллат ҳақида суҳбатлашди. Имом-хатиб ўқувчи ёшларга муқаддас динимиз таълимотида инсоннинг ўз жонига қасд қилиши қаттиқ қораланиши ҳақида гапириб, ўз жонига қасд қилиш Аллоҳнинг берган неъматларига, чунончи берилган умрга, ҳаётга ношукурлик ҳамда Яратганнинг белгилаб қўйган тақдирига исён эканлиги, шу билан бир қаторда бу ишга қўл урган одам қариндош-уруғларини, ота-онасини оғир кулфатга солиб қўиши, болаларининг етим бўлиб қолиши, оиланинг пароканда бўлиб кетишига сабабчи бўлиб қолиши, қилган гуноҳларига тавба қилиш имконидан ва жаннатдан абадий маҳрум бўлиб қолишини айтди. Бу ҳақдаги муқаддас манбаларимиздан мисоллар келтирган А.Расулов Жундуб ибн Суфён розияллоҳу анҳунинг Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилган ушбу ҳадисларини эслаб ўтди: “Сизлардан олдинги умматдан бўлган бир кишининг баданига тошма тошган эди. Тошма унга озор беравергач камон ўқини қинидан олиб, ярани тирнай бошлади. Ундан чиққан қон тўхтамай оқибатда у киши ўлди. Шунда Аллоҳ таоло: “Бандам шошиб ўзини ўлдирди. Шунинг учун жаннатни унга ҳаром қилдим”, деди (Имом Бухроий ривояти).
Ҳар қандай қийинчиликни инсон деган номга муносиб сабр-тоқат ва ақл билан ҳал қилса бўлади. Аммо сабрсизлик, ношукурликнинг оқибати яхши бўлмайди.
ЎМИ Самарқанд вилоят вакиллиги
Кимлар фатво беришга ҳақли? (Жума тезисига илова)
ЎМИнинг 13 сентябр кунидаги “Ўз жонига қасд қилиш – оғир гуноҳ” жума тезисига ИЛОВА:
Кимлар фатво беришга ҳақли?
(Илмсиз ҳолда фатво беришнинг гуноҳи)
Исломда фатвонинг ўрни ва таъсири муҳим бўлиши билан бирга ўта масъулиятли вазифа ҳам ҳисобланади.Имом Шотибий фатво бериш масъулияти ҳақида тўхталиб қуйидагиларни таъкидлайди: “Муфтий – ҳукмларни етказишда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга ўринбосар ва У зотнинг меросхўри ҳисобланади. Шу боис у Расулуллоҳ номларидан гапиради”.
Ҳақиқатан, Абдуллоҳ ибн Жаъфардан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу борада огоҳ ва эътиборли бўлишга чақириб: “Фатвога журъатли бўлганларингиз дўзахга журъатли бўлганингиздир”, – деганлар. Яъни воқеъликни тўлиқ ўрганмай, етарли билим ва тажриба орттирмай туриб, қўрқмасдан журъат билан фатво беришдан қайтарган. Буни чуқур англаб етган мусулмонларнинг дастлабки авлодлари ўзларидан илмли шахс бўлган жойда сукут сақлашган.
Имом Молик раҳматуллоҳи алайҳдан гоҳо элликта масала сўралганда биттасига ҳам жавоб бермаган пайтлари бўлган экан. Бунинг сабаби сўралганда, у киши: “Жавоб берувчи ўзини аввал дўзахга солиб кўрсин, халос бўлишига кўзи етса, жавоб берсин”, – деганлар.
Абу Али азЗарирдан ривоят қилинади: “Мен Аҳмад ибн Ҳанбалга: “Кишига фатво бериши учун қанча ҳадис етарли, юз минг ҳадис етадими?” – дедим. У: “Йўқ”, – деди. Мен: “Икки юз мингчи?” – дедим. У: “Йўқ”, – деди. Мен: “Уч юз мингчи?”, – дедим. У: “Йўқ”, – деди. Мен: “Тўрт юз мингчи?” – дедим. У яна: “Йўқ”, деди. Шунда мен: “Беш юз минг бўлсачи?”, – деган эдим, у: “Умид қиламан”, – деб айтди”.
Юқоридагилардан келиб чиқиб шуни таъкидлаш лозимки, фатво бериш жуда масъулиятли бўлганлиги учун унга ҳамма ҳам журъат қилавермайди. Бунинг ортида жамият ва унда яшовчи шахслар учун ғоят хатарли зарарлар ва ихтилофлар келиб чиқиш мумкин. Шайх Рамазон Бутий айтади: “Ҳукм чиқариш илми тиббиёт илми кабидир. Мабодо бировнинг фарзанди оғир касалга чалиниб қолса, у тегишли ташхис қўйиш ва фарзандини даволаш учун тиббиётга оид китобларни титадими ёки малакали шифокорнинг олдига борадими? Тўғрисини айтганда, унинг эси жойида бўлса, кейинги йўлни танлайди. Динда ҳам худди шундай. Аслида бу тиббиётдан ҳам муҳимроқ, шунингдек қамрови жиҳатидан хавфлироқдир”.
Демак, чуқур илм, тажриба ва холислик каби фазилат бўлмай туриб, фатво беришнинг оқибати хайрли эмас. Шундай экан, ҳозирги кунда баъзи ўзини олим деб ҳисоблаган шахслар ёки гуруҳлар томонидан ислом ҳукмларига эътиборсиз ва масъулиятсизлик билан фатво беришлари ўзлари ва ўзгаларни ҳам адаштиришдир. Қандай қилиб шахсларни ва бутун бошли жамиятларни кофирга чиқариб, жамоат олдида уларга эргашишни ҳаром демоқдалар?!
Хулоса қилиб айтганда, фатвонинг мусулмонлар ҳаётида ўрни муҳимлигини ҳисобга олган ҳолда илм ва салоҳиятсиз фатво бериш ёки учраган кишидан фатво сўраш шунингдек, интернет орқали Аҳли сунна вал жамоа мазҳабига зид бўлган фатволарга эргашиб кетавериш адашувга олиб боради. Бу каби салбий оқибатларни келтириб чиқарувчи ихтилофларнинг олдини олиш биринчи навбатда ислом уламоларининг муҳим вазифаларидан ҳисобланади.
Мўминаларга ибрат мўминалар: Ҳазрати Умму Гулсум бинти Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам
“Муҳаммаднинг аёллари фақат қиз дунё келтиради”. Қурайш мушриклари орасида шундай миш-мишлар тарқалди. Уларнинг бундай гапиришларига чуқур маъно ва юксак ғоядан, илоҳий ҳикматдан бехабарликлари сабаб эди. Зеро, улар жоҳилият аҳли бўлиб, амаллари ҳам шунга яраша бўларди. Аллоҳ таоло Қурайш мушрикларининг қиз фарзандга нисбатан нафратини қоралаб Қуръони каримда шундай марҳамат қилади: “Қачон бировларига қиз (кўргани ҳақида) хушхабар берилса, ғазабга тўлиб, юзлари қорайиб кетар. Ва у (қизни) хўрлаган ҳолида олиб қолиш ёки (тириклай) тупроққа қориш (тўғрисида ўй суриб), ўзига хушхабар берилган нарсанинг (яъни, қиз кўршннинг) «ёлғон»лигидан (номус қилиб) одамлардан яшириниб олур. Огоҳ бўлингизким, улар энг ёмон ҳукм чиқарурлар” (Наҳл, 58— 59).
Мушриклар ботил сўзлар билан овора бўлиб юрган пайт, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг яна бир гўзал, ой юзли қизлари дунёга келди. Бундай сифатлари сабабли отаси чақалоққа Умму Гулсум (розияллоҳу анҳо) деб исм қўйди.
Қиз ўсиб-улғайгач, опаси Руқайя розияллоҳу анҳо билан бирга Абу Лаҳабнинг ўғилларидан бирига узатилди. Бироқ ҳар иккиси ҳам у хонадонда узоқ яшай олмадилар. Куръони каримда “Икки қўли ҳалок бўлсин, ҳалок!” дея ланънатланган Абу Лаҳабнинг хотини билан яшаш азобидан қутулдилар.
Синовлар ичра қолган опа-сингиллар.
Мусулмонлар, мушрикларининг озорлари кўпайгани сабаб Хабашистонга кўчиб ўтганларида Умму Гулсум ва Фотима розияллоҳу анҳолар ҳижрат қилмай, Маккада, оталари ёнида қолдилар. Опа-сингил оналари Ҳазрати Ҳадича розияллоҳу анҳонинг дардларига шерик бўлдилар, оталарига мушриклар томонидан бўлаётган азият ва ёмонликлар ғамини енгиллатишга ҳаракат қилдилар.
Умму Гулсум розияллоҳу анҳо, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга нисбатан қилинган зулм ва исканжаларнинг, одамларни ҳақ йўлга даъват этишдаги жуда оғир машаққатларнинг гувоҳи бўлди.
Курайш мушрикларининг зўравонлиги кундан-кунга ортиб борди. Ҳатто улар Бану Ҳошим уруғи ва мусулмонлар билан алоқаларни бутунлай узиш ҳақида қарор қабул қилиб, мазкур қарорни Каъбага осиб кўйдилар.
Умму Гулсум жуда оғир изтроб ичра қолди. Отаси Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам уммат дарди ила қайғуда... Опаси Зайнаб розияллоҳу анҳо эри Абул Ос билан Маккада бўлсаларда, ёрдамга муҳтож, қийин аҳволда. Яна бир опаси Руқайя розияллоҳу анҳо эса жуда олис манзилда, мусофир... Онаси уммул мўминин Ҳадича розияллоҳу анҳо оғир бетоб, синглиси Фотима розияллоҳу анҳо эса ҳали ёш, меҳрга, парваришга муҳтож...Бу ҳолатда Умму Гулсум розияллоҳу анҳо зиммасига жуда катта масъулият тушаётган эди. Барчасини тушунгани учун, сабр этди. У сабрининг мукофотини Аллоҳдан кутарди. Қўлидан келганича отасига ёрдам қилар, онасига ҳам:
— Хафа бўлманг, онажон! Ажабланадиган ҳеч нарса йўқ, - дея тасалли берар эди.
Ҳазрати Ҳадича розияллоҳу анҳо онамизнинг аҳволи жуда оғир эди. Азиз ва жалил Аллоҳга етадиган кунларини кута бошладилар. Орадан кўп вақт ўтмай, вафот этдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам қизларини бағриларига босиб, тасалли бердилар. Умму Гулсум розияллоҳу анҳонинг масъулияти янада ошди. Зеро, энди у оиланинг меҳр-шафкат улашувчиси эди!
Мусулмонлар Мадинага ҳижрат килдилар. Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам улар билан бирга эдилар. Бу ҳижрат инсоният тарихидаги Аллоҳ йўлида қилинган энг буюк ҳижрат бўлди. Хавфсизликни кўзлаб, Умму Гулсум ва Фотима розияллоҳу анҳумолар, вактинча Маккада қолдирилди.
Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинага келгач, уларни олиб келиш учун Зайд ибн Ҳориса розияллоҳу анҳуни Маккага юбордилар. Опа-сингил йўлга чиқишдан олдин Ҳожунга бориб, оналарниннг қабрини зиёрат этдилар.
Ҳижратдан сўнг жуда буюк воқеаларга бой икки йил ўтди. Бу давр мобайнида Умму Гулсум розияллоҳу анҳо отаси ва мусулмонларнинг Бадрда эришган зафарига, қадрли опаси Руқайя розияллоҳу анҳонинг вафотига ҳам шоҳид бўлди.
Бир қун Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу жаҳллари чиққан ҳолда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурларига шикояг қилиб келди. Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам бунинг сабабини сўраганларида, Ҳазрати Умар Абу Бакр ва Усмон розияллоҳу анҳуларга қизлари Ҳафса розияллоҳу анҳони никоҳларига олишни таклиф этганини, бироқ улар қабул этишмаганини айтди. Расули Акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам уни тинчлантириб, хушнуд этдилар.
- Ҳафса Усмондан хайрлироғи билан, Усмон ҳам Ҳафсадан хайрлироғи билан турмуш қуради, — деб кўнглини кўтардилар.
Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам Ҳафса розияллоҳу анҳога уйландилар. Табиийки, Расули Акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам Усмон розияллоҳу анҳудан хайрилироқ эдилар. Сўнг Ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳуга:
- Сени Руқайянинг синглиси Умму Гулсумга уйлантираман. Агар қизларимдан бири вафот этсаю яна қизим бўлса, албатта сенга берар эдим, — деб марҳамат қилдилар.
Умму Гулсум розияллоҳу анҳо Руқайя розияллоҳу анҳога берилган миқдордаги маҳр билан Ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳуга никоҳланди.
Манбалар асосида Саидаброр Умаров тайёрлади
Видеолавҳалар
