Қашқадарё вилояти ўзининг бой тарихи, шонли анъаналари, ноёб маданий ва маънавий мероси билан сайёҳлар албатта бориб кўришлари, зиёрат қилишлари лозим бўлган гўшалардан бири ҳисобланади.

Ислом оламининг кўплаб буюк сиймолари ҳамда соҳибқирон Амир Темурни дунёга тақдим этган ўлка ўзининг кўҳна обидалари, муқаддас зиёратгоҳлари, буюк тамаддуни билан  ўзининг муаззам тарихидан ҳамон сўзлаб турибди.

Қарши шаҳридаги  “Хонақоҳ” жоме масжиди эътиборга сазовор қадимий ва албатта муқаддас ибодат уйларидан биридир. 

Тўққиз аср қаъридаги масжид.

Масжид ХII асрнинг охирида Абдурраҳмон Халифа исмли мўтабар зот томонидан қурилганлиги манбаларда келтирилган. Мўғуллар босқинидан кейинги даврдаги масжиднинг тақдири номаълум.

Ҳижрий 1248 йил, милодий 1826 йилда Самариддинхон (р.а) ташаббуси билан иккинчи маротаба қайта қурилиб, бугунги кўриниш ҳолатига келтирилган. Масжид ўзининг чиллахонаси, мезанаси, сув ҳавзаси ва тошқудуғи мавжудлиги жиҳатидан шаҳарда ягона масжид ҳисобланади. Бу эса қадимдан таҳорат учун масжидда шарт-шароит яратилганлигидан далолат беради.

Хонақоҳ қисмида шарқона нақш санъат безаклари ўз аксини топган. Айвон ёнидаги узунлиги 12 метрли минора ибодат уйига алоҳида кўрк бағишлайди.

Масжидда ибодатлар адо этилиши билан биргаликда толиби илмларга Қуръони карим қироати ва бошқа исломий билимлардан сабоқлар ҳам берилган.

Собиқ иттифоқ даврида масжид бир неча бор ёпиб ҳам қўйилган.

Истиқлол қуёшидан мунаввар бўлди.

Юртимиз мустақилликка эришиб, диний қадриятларимиз, аждодларимизнинг бой маданий-маънавий мероси тиклангач, 1993 йилда “Хонақоҳ” жоме масжиди ҳам қайтадан фаолият бошлади.

Маҳаллалардаги саховатпеша инсонларнинг ҳомийлигида масжид, минора, ҳовуз, тошқудуқк, масжид орқасида жойлашган қабристондаги азиз кишиларнинг қабр ва сағаналари таьмирланди.

2015-2016 йиллар давомида масжид хонақоҳи ва ташқи қисмлари ҳамда таҳоратхонаси капитал таъмирдан чиқарилди.

Масжидда хизмат қилган 11 мўътабар зот силсиласи.

Масжид ҳовлисида сағана мавжуд бўлиб, сағана устида катта оқ мармар тошга жоме масжид қурилишида бош бўлган ва фаолият кўрсатган зотларнинг шажараси қуйидаги кўринишда битилган:

1. Юсуфзеҳ раҳматуллоҳи алайҳи;
2. Ҳалифа Сиддиқ раҳматуллоҳи алайҳи;
3. Имоми Абдисомад раҳматуллоҳи алайҳи;
4. Имоми Шайх Муҳаммад раҳматуллоҳи алайҳи;
5. Имоми Ҳазрат Мусахон Даҳбедий раҳматуллоҳи алайҳи;
6. Имом Шайх Ҳалифа Абдураҳмон раҳматуллоҳи алайҳи;
7. Имом Шайх Абдулаҳад раҳматуллоҳи алайҳи;
8. Имоми Шайх Муҳаммад раҳматуллоҳи алайҳи;
9. Имоми Шайх Бурхониддин раҳматуллоҳи алайҳи;
10. Ғавс Ҳуқуқайни Бадриддин раҳматуллоҳи алайҳи;
11. Имом Шайх Абдусомад Бухорий раҳматуллоҳи алайҳи.

Қабр тошидаги ушбу шажара ҳижрий 1115 сананинг Зулҳижжа ойида, мелодий 1695 йилда битилган.

Мазкур раҳматуллоҳи алайҳумлар ислом оламида Маҳдуми Аъзам унвонига сазовор бўлган Нақшбандия тариқатини ривожлантиришда ва такомиллаштиришда хизмат қилган ахлоқшунос, фақиҳ ва илоҳиётчи олим Мавлоно Жалолиддин Косоний роҳматуллоҳи алайҳининг авлодларидан бўлиб, тариқатлари Нақшбандия таълимотига асосланган.

Ҳозирги кунда “Хонақоҳ” жоме масжиди ҳар жиҳатдан обод этилиб, масжид асосчиларининг мунаввар эътиқоди силсиласини давом эттирмоқда. Масжид Қарши шаҳридаги “Қўрғонча” маҳалласида жойлашган. 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Масжидлар бўлими                                       

ЎЗ ЖОНИГА ҚАСД ҚИЛИШ – ОҒИР ГУНОҲ

 اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَ الْإِنْسَانَ وَكرَّمَهُ، وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى رَسُولِهِ مُحَمَّدٍ الَّذِي سنَّ الدِّينَ وَعَظَّمَهُ

 وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ أَجْمَعِيْنَ اَمَّا بَعْدُ

Ҳурматли жамоат! Аллоҳ таоло одам боласига жуда кўп неъматлар берган, уларни санаб адоғига ета олмаймиз. Шубҳасиз, улар ичида энг қимматли ва муҳимларидан бири – ҳаёт, тириклик неъматидир. Чунки бу неъмат инсон қолган неъматларни қабул қилиб олишига сабабчи бўлади. Қуръони каримнинг 200 дан ортиқ ояти карималарида араб тилидаги “халқ”, яъни “яратиш” маъносидаги ўзакдан ясалган сўзлар келади. Бу эса бизга инсон бўлиб яралиш Аллоҳ таоло томонидан берилган катта неъмат эканини билдиради. Аллоҳ таоло бандаларига ато қилган неъматлари ҳақида шундай дейди:

أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُنِيرٍ

яъни: “(Эй, инсонлар!) Аллоҳ осмонлар ва Ердаги барча нарсаларни сизларга бўйин сундириб қўйганини ва сизларга барча зоҳирий ва ботиний (моддий ва маънавий) неъматларини комил берганини кўрмадингизми?! Одамлар орасида шундай кимсалар ҳам борки, улар ўзлари билмаган, ҳидоят топмаган ва аниқ китоб (ҳужжат)га эга бўлмаган ҳолларида Аллоҳ хусусида (Пайғамбар билан) мунозара қилурлар” (Луқмон сураси, 20-оят).

Шуниси ҳам аниқки, инсон ҳаёти доим бир хил неъматлар ичида кечмайди – гоҳида енгил, гоҳида оғир, баъзида хурсандчилик, баъзида мусибат. Қуръони каримда бу ҳақда шундай дейилади:

لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي كَبَدٍ

яъни: “Ҳақиқатан, инсонни (дин ва дунё ишларида меҳнат ва) машаққатда (бўлиш учун) яратдик” (Балад сураси, 4-оят).

Машҳур бобомиз Алишер Навоий ўз ҳикматларида: “Саксон йил яшаш учун саксон йиллик сабр керак”, – деганлар. Демак, инсон бало ва мусибатларга қарши сабрни қалқон қилиб олиши керак. Чунки динимизнинг таълимоти бўйича дунёда юз берадиган барча ишлар Аллоҳ таолонинг хоҳиш иродаси билан бўлади. Мўмин-мусулмон киши ҳаёт қийинчиликларини дунёнинг синови экани, ҳар бир мусибат, ҳатто тиканнинг кириши ҳам ажрсиз қолмаслигини билади. У қийинчиликларга сабр-бардошли бўлади ва савоб умид қилади. Мусибат етганда биз Аллоҳнинг бандаси ва унга қайтиб боришимизни эслашимиз даркор. Аллоҳ таоло марҳамат қилади:

وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ أُولَئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ

яъни: “Сизларни бироз хавф-хатар, очлик (азоби) билан, молу жон ва мевалар (ҳосили)ни камайтириш йўли билан синагаймиз. (Шундай ҳолатларда) сабр қилувчиларга хушхабар беринг (эй, Муҳаммад)! Уларга мусибат етганда: «Албатта, биз Аллоҳнинг ихтиёридамиз ва албатта, биз Унинг ҳузурига қайтувчилармиз», – дейдилар. Айнан ўшаларга Парвардигорлари томонидан салавот (мағфират) ва раҳмат бордир ва айнан улар, ҳидоят топувчилардир” (Бақара сураси, 155-оят).

Демак, имонли кишилар ҳаётда ҳеч қачон тушкунликка тушмаслиги керак, балки яхшиликдан умидвор бўлиб, доим ҳаракатда бўлиши лозим. Афсуски, аҳён-аҳёнда ўз жонига қасд қилган кишилар ҳақидаги сўзлар қулоғимизга чалинади. Айниқса бу каби фожеалар аёллар ичида кўп учраб туриши ачинарли ҳолатдир. Бу гуноҳни оқлаб бўлмайди, лекин маълум бир қисм аёллар ўзларига бўлган зулм-зўравонлик сабабли бу ишга қўл ураётгани сир эмас. Жорий йилнинг 3 сентябрдан “Хотин-қизларни тазйиқ ва зўравонликдан ҳимоя қилиш тўғрисида” Ўзбекистон Республикаси Қонуни кучга кирди. Бу қонун динимиздаги аёлларга нисбатан тазйиқ ва зўравонлик ман қилиниши ҳақидаги кўрсатмаларни қўллаб-қувватлайди.

Шуни билиш керакки, бирор қийинчиликдан қутилиш ёки кимдандир норози бўлиб ўз жонига қасд қилиш – масаланинг ечими эмас. Масалан, қарз ёки молиявий қийинчилик сабабли ўз жонига қасд қилган одам қарзидан қутилиб қолмайди. Балки янада қийинроқ бўлган охиратда қарздор одамга айланади. Қайтанга бу ҳаётда қолиб, мақсади учун курашиб, икки дунёда юзи ёруғ бўлиши – ҳақиқий бандалик мақомидир. Кимдир ўз жонига қасд қилиб гуноҳкор бўлади, орқасида ота-онаси ва яқинларини қаттиқ қайғуда қолдиради. Аслида фарзанд уларни хизматларини қилиб, рози ва хурсанд қилиши керак эди.

Ўз жонига қасд қилишнинг охиратдаги оқибатлари яна ҳам ёмонроқдир. Динимиз таълимотида инсоннинг ўз жонига қасд қилиши катта гуноҳ ҳисобланади. Бу ҳақда Аллоҳ таоло шундай дейди:

"لَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا"

яъни: “...Ўзларингизни ўлдирмангиз! Албатта, Аллоҳ сизларга раҳм-шафқатлидир” (Нисо сураси, 29-оят).

Аллоҳ таоло бандасига омонат ўлароқ ато қилган жон-тирикликни фақат Ўзи хоҳлаган пайтда қайтариб олади. Жонни банданинг ўзи олишга ҳаракат қилиши – шошилиш ва Аллоҳ таолонинг тақдирига норозиликдир. Токи ажал вақти келгунича банда жонни тўғри йўлда асраб-авайлаб ишлатиши керак. Бу мавзуда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

الَّذِي يَخْنُقُ نَفْسَهُ يَخْنُقُها فيِ النَّارِ وَالَّذِي يَطْعَنُ نَفْسَهُ يَطْعَنُها فيِ النَّارِ (ﺭَﻭﺍﻩ الامَامُ ﺍﻟﺒُﺨَﺎﺭِﻱ عن ابي هريرة رضي الله عنه)

яъни: “Ким ўзини-ўзи бўғиб ўлдирса, дўзахда ҳам шу хил азобга қолади ва ким ўзини тиғ билан ўлдирса, дўзах оловида ҳам худди шундай азобга қолади” (Имом Бухорий ривояти).

Бу гуноҳнинг ёмонлигини билдириш учун Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам ўтган қавмлар ҳаётидан ҳам мисол келтирдилар:

"كَانَ مِمَّنْ كَانَ قَبْلَكُمْ رَجُلٌ بِهِ جُرْحٌ فَجَزَعَ، فَأَخَذَ سِكِّيْنًا فَحَزَّ بِهَا يَدَهُ، فَمَا رَقَأَ الدَّمُ حَتَّى مَاتَ، قَالَ اللهُ تَعَالَى: "بادَرَني ابْنُ آدَمَ بنَفْسِهِ فَقَتَلَها، فَقَدْ حَرَّمْتُ عَلَيْهِ الجَنَّةَ"

مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ عَنْ جُنْدَبُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ رضي الله عنه

яъни: “Сизлардан олдин ўтган қавм орасида бир яраланган кимса бор эди. У оғриққа чидай олмасдан, қўлига пичоқ олиб, яраланган қўлини кесди. Натижада у қон йўқотиш туфайли вафот этди. Шунда Аллоҳ таоло: “Бандам ўзини-ўзи ўлдириб, менинг унга берган умримга шукр қилмай, шошилди. Шунинг учун унга жаннатни ҳаром қилдим”, – деди” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).

Аслини олганда динимиз ўз жонига қасд қилишга олиб борадиган йўлларни ҳам беркитган. Масалан, мусулмон киши ўзига ўлим тилаши мумкин эмас. Чунки амаллар солиҳ бўлиб, умрнинг узун бўлиши биз учун катта мукофот ҳисобланади.

Бу мавзуда энг катта муаммо – руҳий изтиробнинг мавжудлиги,  қалб хотиржамлиги ва имонга суянадиган ироданинг йўқлиги, деб ҳисоблаймиз. Бунинг устига ўсмирлик даврида йигит-қизларнинг қаровсиз қолиши, турли нобоп йўлларга кириши, ёмонлар билан дўст тутиниши, маст қилувчи ичимликлар ва гиёҳванд моддаларга берилиб қолиши ҳам ўз жонига қасд қилишнинг кўпайишига сабаб бўлади. Албатта, ёшлар тарбиясига уйда ота-она, ўқув муассасаларида эса устозлар масъулдир. Вақти-вақти билан интернетда ўз жонига қасд қилишни ўргатувчи видеолар, қизиқтирувчи ўйинлар тарқалиб туради. Афсуски, бекорчилик ва ота-оналарнинг эътиборсизлиги сабабли баъзи ёшларимиз бу “тўр”ларга тушиб қолмоқдалар.

 Юқоридаги муаммоларнинг ечими – Аллоҳ таолонинг раҳматидан умидворлик, қалб хотиржамлиги ва сабр тоқатдир. Аллоҳ таоло Зумар сурасида шундай марҳамат қилади:

قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ

яъни: “(Эй, Муҳаммад!) Ўз жонларига (гуноҳ билан) зулм қилган бандаларимга айтинг: «Аллоҳнинг раҳматидан ноумид бўлмангиз! Албатта, Аллоҳ барча гуноҳларни мағфират қилур. Албатта, Унинг ўзи Мағфиратли ва Раҳмлидир” (Зумар сураси, 53-оят).

Яна бир ояти каримада шундай дейилади:

الَّذِينَ آَمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ

яъни: “Улар имон келтирган ва қалблари Аллоҳнинг зикри билан ором оладиган зотлардир. Огоҳ бўлингизки, Аллоҳни зикр этиш билан қалблар ором олур (ва таскин топур)” (Раъд сураси, 28-оят).

Банда Аллоҳ таолонинг неъматларини тафаккур қилса, ўзиданда ёмон аҳволда бўлган минглаб одамлар борлиги ва уларнинг аксарияти шукр қилиб яшаётганини тушиниб етса, тилига беихтиёр “шукр” келади, камчиликлари учун истиғфор айтади.       Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай марҳамат қиладилар:

انْظُرُوا إِلَى مَنْ هُوَ أسْفَلَ مِنْكُمْ وَلاَ تَنْظُرُوا إِلَى مَنْ هُوَ فَوْقَكُمْ فَهُوَ أجْدَرُ أنْ لاَ تَزْدَرُوا نِعْمَةَ الله عَلَيْكُمْ

رواه الامام مسلم عن أَبي هريرة رضي الله عنه

яъни: “Ўзингиздан устун кишиларга эмас, ўзингиздан паст одамларга қаранг. Мана шу (иш) Аллоҳнинг неъматларини паст санамаслигингиз учун яхшироқ бўлади” (Имом Муслим ривояти).

Бу ҳадисга амал қилган киши Аллоҳ унга жуда кўп неъматлар берганини мулоҳаза қилади. Шукрли инсон бу дунё қийинчиликларини осон енгади. Мўмин кишининг иши ажойиб, у ҳеч қачон ютқазмайди. Яхшилик келса – шукр қилади, савоб олади. Бошига синов келса – сабр қилади, яна савоб олади. Банда Аллоҳ таолонинг зикридан ва шукридан ғофил қолса, шайтон унинг қалбига васваса қила бошлайди. Қачон Аллоҳнинг зикрини қилса, ортга чекинади. Аллоҳ таоло бизга бу дунё қийинчиликларини қандай енгиб ўтиш йўлини кўрсатди:

وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ

яъни: “(Аллоҳдан) сабр ва намоз ила ёрдам сўрангиз. Дарҳақиқат, у (намоз) оғир ишдир. Илло, итоатли (хокисор) кишиларга (оғир) эмас” (Бақара сураси, 45-оят).

Қийинчиликларга дуч келинганда Қуръони каримда ва ҳадиси шарифларда келган дуоларни лозим тутиш керак. Дуо ҳақида Қуръони каримда шундай дейилади:

وَذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادَى فِي الظُّلُمَاتِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ

яъни: “Зуннун (Юнус)нинг (ўз қавмидан) ғазабланган ҳолда (қишлоғидан чиқиб) кетиб, Бизни унга қарши чиқа олмайди, деб ўйлаган пайтини, сўнг (Биз уни балиқ қорнига ташлаганимиздан кейин) қоронғи зулматлар ичра: «Сендан ўзга илоҳ йўқдир. Сен (барча) нуқсонлардан покдирсан. Дарҳақиқат, мен (ўзимга) зулм қилувчилардан бўлдим», – деб нидо қилган (пайтини эсланг!)” (Анбиё сураси, 87-оят).

Кейинги ояти каримада эса юқоридаги дуони қабул қилгани айтилади:

فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَكَذَلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ

яъни: “Бас, Биз унинг (дуосини) ижобат қилдик ва уни ғамдан қутқардик. Биз мўминларга мана шундай нажот берурмиз” (Анбиё сураси, 88-оят).

Уламоларимиз мана шу оятга мувофиқ кимнинг бошига иш тушса, «Сендан ўзга илоҳ йўқдир. Сен (барча) нуқсонлардан покдирсан. Дарҳақиқат, мен (ўзимга) зулм қилувчилардан бўлдим» (Анбиё сураси, 87-оят) дуосини кўп айтсин, дейишади. Яна истиғфор (“астағфируллоҳ” калимаси)ни кўп айтиш ҳам камбағаллик, бефарзандлик ва қурғоқчилик каби муаммоларни кетказишига Қуръони каримда ишоралар бор.

Албатта, бу масалада диний тарбиянинг ўрни муҳим. Фарзандларга динимиз асослари, ибодатнинг маъноси, гуноҳ-савоб, ҳалол-ҳаромни оиладан ўргатиб боришимиз керак. Уларнинг олдига юксак марралар ва мақсадлар қўйиб, ўша томонга етаклашимиз, керакли ёрдамни беришимиз керак. Яна уларни турли зарарли одатлардан сақласак, бўш вақтларини билим ўрганиш, спорт билан шуғулланишга сарфласак, натижа яхши бўлади.

Хулоса шуки, мўмин-мусулмон киши доимо Аллоҳнинг раҳматидан умидвор бўлиб, азобидан қўрқиши керак. Ана шунда унинг имони саломат бўлади, шайтон васвасаларидан омонда бўлади. Яна бир муҳим жиҳати – доимо олим кишилардан панд-насиҳатлар эшитиш ва солиҳ кишилар, соғлом табиатли одамлар билан дўстлашиш, улар билан бирга бўлишдир.  Бу ишлар кишининг руҳиятини тетик ва яшовчан қилади.

Муҳтарам жамоат! Мавъизамизнинг фиқҳий масалалар қисмида саждада оёқнинг ердан узилиши ҳақида баён қиламиз. Саждада икки оёқ бармоқларини ерга теккизиб туришни кўпчилик ҳанафий уламоларимиз вожиб амал дейдилар. Бунга Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламнинг қуйидаги сўзлари далил бўлади:

"أُمِرْتُ أَنْ أَسْجُدَ عَلَى سَبْعَةِ أَعْظُمٍ: الْجَبْهَةِ - وَأَشَارَ بِيَدِهِ عَلَى أَنْفِهِ - وَالْيَدَيْنِ وَالرِّجْلَيْنِ وَأَطْرَافِ الْقَدَمَيْنِ"

رواه الإمام البخاري والإمام مسلم عن عبدالله بن عباس رضي الله عنهما

яъни: “Етти аъзо билан сажда қилишга  буюрилдим. Улар: пешона (дея қўллари билан бурунга ишора қилдилар), икки қўл, икки тизза ва икки оёқнинг бармоқлари” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).

Бошқа ривоятда эса Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам:

"إِذَا سَجَدَ الْعَبْدُ سَجَدَ مَعَهُ سَبْعَةُ أَطْرَافٍ: وَجْهُهُ وَكَفّاهُ وَرُكْبَتَاهُ وَقَدَمَاهُ"

رواه الإمام مسلم عن عباس ابن عبد المطلب رضي الله عنهما

яъни: “Банда сажда қилганда у билан еттита аъзо сажда қилади: юзи, икки кафти, икки тиззаси ва икки қадами”, – деганлар (Имом Муслим ривояти).

Уламоларимиздан Имом Қудурий ва Имом Фахриддин Қозихон: “Саждада оёқларни ерга қўйиш фарз амал саналади. Агар сажда асносида ҳар икки оёқ ердан узилса, намоз бузилади”, – дейишган. Мўътабар фатво китобларимиздан яна бири “Фатавои ҳиндийя”да ҳам ушбу маъно қуйидагича таъкидланган:

وَلَوْ سَجَدَ وَلَمْ يَضَعْ قَدَمَيْهِ عَلَى الْأَرْضِ لَا يَجُوزُ وَلَوْ وَضَعَ إحْدَاهُمَا جَازَ مَعَ الْكَرَاهَةِ إنْ كَانَ بِغَيْرِ عُذْرٍ

яъни: “Намозхон сажда қилсаю, оёқларини ерга қўймаса, жоиз бўлмайди. Агар сабабсиз икки оёғидан бирини қўйса, макруҳлик билан намози дуруст бўлади”.

Сажда қилганда оёқ бармоқлари Қибла тарафга имкон қадар йўналтирилиши – суннат. Чунки Пайғамбар алайҳиссалом сажда қилганларида муборак оёқларининг муборак бармоқлари Қиблага қаратилган бўлар эди. Бу ҳақида Абу Ҳумайд разияллоҳу анҳу шундай деганлар:

أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا سَجَدَ وَضَعَ يَدَيْهِ غَيْرَ مُفْتَرِشٍ وَلاَ قَابِضِهُمَا وَاسْتَقْبَل بِأَطْرَافِ أَصَابِعِ رِجْلَيْهِ الْقِبْلَةَ

رواه الإمام البخاري

яъни: “Набий алайҳиссалом сажда қилганларида икки қўлларини ёймасдан ва йиғмасдан (ўз ҳолича) ерга қўярдилар. Оёқ бармоқларини Қибла томонга қаратардилар” (Имом Бухорий ривояти).

Демак, намозхон сажда қилганда оёларини ердан узмасликка эътиборли бўлиши лозим. Акс ҳолда намозига путур етиши мумкин.

Аллоҳ таоло барчамизни тўғри йўлида собитқадам қилсин ва хайрли ишларга йўлласин! Омин!

Муҳтарам имом-домла! Келгуси жума маърузаси “МУСУЛМОННИНГ МУСУЛМОН УСТИДАГИ ҲАҚЛАРИ” мавзусида бўлади.

Давоми 

Муҳожирлар кўп икромларга ноил бўлиб, Нажоший ҳимоясида яшадилар. Уларга истаганларидай ҳаракат ва ибодат эркинлиги берилган эди. Кунларнинг бирида Макка мушрикларининг мусулмон бўлгани ҳақида ёлғон хабар келди. Буни эшитиб, ҳасрат чекаётган баъзи муҳожирлар, оилаларига қовушиш орзуси билан орқага қайтмоқчи бўлдилар. Бир қисми эса Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам қайтишга рухсат бергунларига қадар шу ерда қолишга қарор қилдилар. Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳу ва Руқайя розияллоҳу анҳо ҳам Маккага кайтганлар билан бирга эдилар. Ватан тупроқларига қадамлари етар-етмас, болалик ва ёшлик йиллари ўтган ерларни кўриб, уларнинг кўзлари севинч ёшларига тўлди. Руқайя розияллоҳу анҳо узоқ айрилиқдан сўнг онасини зиёрат қилиш учун ота уйига ташриф буюрди. Бироқ онасини кўролмади. Ҳамма жим эди, ҳеч ким жавоб бермасди. Аммо кўз ёшларини тутиб туролмадилар. Оқаётган кўзёшлар унга энг тўғри жавобни берган эди. Руқайя розияллоҳу анҳо ҳам йиғлади. Бу мусибат ҳам Аллоҳ таолонинг қазо ва қадари эди. Бу аламга ҳам бир мўмина каби сабр этди. Руқайя розияллоҳу анҳонинг Маккада қолиши узоққа чўзилмади. Мушрикларнинг тазйиқи кундан-кун ортиб борарди. Мусулмонлар Мадинага ҳижрат этдилар. Ҳазрати Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам улар билан бирга эдилар. Руқайя розияллоҳу анҳога олам-олам қувонч келтирган ўғли Абдуллоҳ Мадинада туғилди. Руқайя бу фарзандни ўтган кунлардаги мусибат, озор ва исканжалар бадалига берилган мукофот дея қабул этди. Лекин мўмин киши доимо имтиҳон қилинади, унга балолар юборилиб, синалади.

«У сизларнипг қайсиларингиз чиройлироқ — яхшироқ амал қилгувчи эканингизни имтиҳон қилиш учун ўлим ва ҳаётни яратган Зотдир. У қудратли ва мағфиратлидир» (Мулк, 2).

Гўдак беланчакда ухлаётганида бир хўроз юзини чўқиб олди. Яраси оғирлиги учун бир неча кундан сўнг ўлди. Руқайя розияллоҳу анҳо бу мусибатнинг оғирлигига чидай олмади, ҳушидан кетди. Иситмаси кўтарилиб, безгакка чалинди. Суюкли эри Усмон розияллоҳу анҳу унинг ёнидан ҳеч айрилмади. Ғам-қайғуни енгиллатиши учун Аллоҳ таолога тинмай дуолар қилди. Мадинада ансор ва муҳожирлар Шомдан қайтаётан қурайшийларга қарши ҳужумга тайёрланаётган эдилар. Усмон розияллоҳу анҳу ҳам жангга чиқмоқчи бўлди. Лекин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам унга хаста завжаси Руқайя розияллоҳу анҳонинг ёнида қолишни буюрдилар.

Руқайя розияллоҳу анҳонинг аҳволи оғирлашиб борарди. Касаллик кучайди. Ниҳоят, дудоқлар орасидан чиқаётган нафас узилиб қолди. Руҳ танни тарк этган эди.

Севимли ёридан айрилиб қолган Усмон розияллоҳу анҳу унинг пешона ва қўлларидан ўпиб, аста юзини ёпар экан, Бадрдан келган чопар мусулмонларнинг зафарини эълон қилди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Усмон розияллоҳу анҳунинг уйига кирдилар. Руқайя розияллоҳу анҳонинг ўлими ҳақидаги хабар қаттиқ таъсир этган эди. Руқайя розияллоҳу анҳонинг хонасида йиғлаб ўтирган неваралари Фотимани шафқат ила охиста ўрнидан турғазиб, енглари билан кўз ёшларини артдилар.

Ҳозир бўлган аёллар ўзларини тутолмай, йиғлаб юбордилар. Умар розияллоҳу анҳу қамчиси билан уларни урмоқчи бўлди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам унинг қўлидан ушлаб: «Кўздан ва қалбдан нима келса, Аллоҳдан, Унинг марҳаматидандир. Қўл ва тилдан бўлса, шайтондандир», деб уни қайтардилар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Бақиъ қабристонига бориб қизлари Руқайя розияллоҳу анҳонинг ҳаққига дуо қилдилар. Қабр устига ўз қўллари билан тоза тупроқ ташладилар. Сўнг яна ортга қайтдилар. Расулуллоҳнинг соллаллоҳу алайҳи ва саллам икки ҳижрат соҳиби бўлган қизлари Руқайя розияллоҳу анҳодан Аллоҳ таоло рози бўлсин. Иймони, ҳижрати ва ҳаёти давомида кўрган мусибатлари учун энг гўзал шаклда ажр-мукофотлар берсин. Муслима опа-сингиллармиз эса Руқайя розияллоҳу анҳо каби оналаримиздан ибрат олиб яшасин!

Саидаброр Умаров

Муқаддас динимиз бўлмиш “Ислом” дининиг луғавий маъноси “Тинчлик, Омонлик” деган мазмунда. Ислом дини одамларнинг тинчлик ва омонликда яшашларига, бошқаларга ҳамда ғайри дин вакили бўлса ҳам зулм қилмасликка буюрган. Динимиз кўрсатмаларида меҳр–оқибат, раҳм–шафқатга, инсонпарварлик, биродарлик, ўзгаларни ҳурмат қилиш, ёмонлик қилган инсон учун ҳам яхшилик қилишга, кечиримли бўлиш каби олий хислатларни қамраб олган.

Босқинчилик, таъқиб, қўпорувчилик терроризмнинг ҳар қандай шунга ўхшаш хусусиятларидан бири бўлиб, буларнинг ҳаммаси инсонийлик ғоялари, демократия, адолат унсурларига қарши ҳисобланади. Ҳар қандай ёвузликни амалга оширилмасин, очиқчасига инсониятга, тараққиётга, эзгуликка қарши қаратилган буюк жиноятдир. Уларнинг барчаси муайян бир гуруҳни мумкин бўлмаган ҳолда онгли равишда куч ишлатадилар. Бунда террорчилар аниқ мақсадни амалга оширишда ижтимоий – сиёсий мухит билан бевосита алоқада бўлишади.

Терроризм тушунчаси ҳар вақт террористик ҳаракатларнинг тез суръатда амалга оширилишини билдиради. Энг хавфлиси шундаки, ядровий, биологак, бактериологик қуролларнинг террорчилар қўлига тушиб қолиш эҳтимоли энг катта ҳавфдир. Ҳозирги замондаги инсонлар бошига мислсиз кулфат солаётган, уларнинг ҳаёти ҳазон бўлишига, қанчадан – қанча фарзандларнинг етим қолишига сабаб бўлаётган турроризм кўплаб давлатларни ташвишга солмоқда. Бу  эса жаҳон ҳамжамияти олдида катта хатар келтирмоқда. Болаларга мўлжалланган сафсата бемани бузғунчи ўйинлар, ҳуддики терроризимнинг кичик кўринишига ўхшайди. Бугунги кунда ҳам мустақил ривожланиш йўлидан олға қадам босаётган юртимизга нисбатан ғараз ва бузуқ ниятли кишилар, ёвуз кучлар терроризим йўли билан гуллаб яшнаётган юртимизни ҳамда ўсиб келаётган соф табиатли ёшларимизни чалғитишга уринмоқда, бизни яна қарамликка солишга уринмоқда.

Бундай кучларга, жаҳолатга қарши маърифат билан, миллий ғоя билан курашмоғимиз жуда ҳам муҳимдир.  

А.СОЛИЖОНОВ,

Чуст туманидаги “Каттабоғ” жоме

масжиди имом-ноиби

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳар бир айтган сўзлари буюк ҳақиқат бўлиб, Аллоҳ таолонинг Ўзи “У ҳаводан нутқ қилмас” дея у зотни васф этган.

Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:  

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: 

«Эй аёллар жамоаси, садақа қилинглар, истиғфорни кўпроқ айтинглар. Албатта, мен сизнинг дўзах аҳлининг кўпи эканингизни кўрдим», дедилар. Улардан бир гапга уста аёл: 

«Эй Аллоҳнинг Расули, бизга не бўлдики, дўзах аҳлининг кўпи эканмиз?» деди.

«Лаънатни кўпайтирасиз, эрга куфр келтирасиз. Сизга ўхшаган ақли ва дини ноқисларнинг ақл эгаси устидан ғолиб бўлишини кўрмадим», дедилар. 

«Эй Аллоҳнинг Расули, ақл ва диннинг нуқсони нимадир?» деди. 

«Ақлнинг нуқсони – икки аёлнинг гувоҳлиги бир эркакнинг гувоҳлигига тўғри келади. Бу ақлнинг нуқсонидир. Аёл бир неча кунларни намоз ўқимай ўтказади ва Рамазонда рўза тутмайди. Бу диннинг нуқсонидир», дедилар».

Бухорийнинг иборасида: 

«Ҳайз кўрган пайтида намоз ўқимай, рўза тутмай қўядими?» дедилар. 

«Худди шундай», дейишди.

«Бу диннинг нуқсонидир», дедилар» шаклида келган.

Бешовлари ривоят қилганлар.

Ушбу ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам аёлларни “ақли ва дини ноқислар” дея васф қилганлар. Хўш, нима учун шундай деганлар? Бу ноқислик қандай маънони англатади ва биз буни қандай тушунишимиз керак? “Ақли ноқислик” деган гапни тушунишга уриниб кўрайлик!

Ҳақиқат шуки, аёлнинг ақлидаги ноқислик маънавий эмас, моддийдир. Яъни эркак миясининг вазни 1360 грамм бўлиб, аёл миясининг вазни бундан 100 грамм кам экан, яъни 1260 грамм.

Олимлар эркак ва аёлнинг мияси устида кўп изланиш ва тадқиқот олиб борганларидан сўнг аёл миясининг ҳажми эркак мияси ҳажмидан 10-15 фоизга кичик эканини аниқладилар. Мия кичик бўлгач, ундаги ҳужайралар сони ҳам кам бўлади.

Шунингдек, ўрганишлар натижасида аёлнинг мияси таркиби эркак мияси таркибидан фарқ қилар экан. Аёл киши ҳис-туйғуларга берилувчан, тез таъсирланувчан бўлади.

Аёллардаги бу ноқислик сабаб шариатимизда гувоҳлик пайтида иккита аёл бўлиши талаб этилади. Чунки, уларнинг бири унутса, дугонаси унга эслатади.

Ҳар бир инсон кўп яхшиликларга эга бўлишни орзу қилади. Қуръони Каримда “кўп яхшилик” жумласи иштирок этган икки оят бор. Бири Бақара сурасида, кейингиси Нисо сурасида келган.

Аллоҳ таоло Бақара сурасида шундай марҳамат қилган:

يُؤتِي الْحِكْمَةَ مَن يَشَاءُ وَمَن يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْراً كَثِيراً وَمَا يَذَّكَّرُ إِلاَّ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ

“У зот кимни хоҳласа, ўшанга ҳикматни беради. Кимга ҳикмат берилса, унга кўп яхшилик берилган бўлади. Фақат ақл эгаларигина эсларлар”. (Ҳикмат билан тасарруф қилган инсон ҳар бир нарсани ўз ўрнига қўйиб. қоиллатиб қилади. Садақада ҳам ҳаддидан ошмай, адолат билан иш юритади. Умуман, ҳикматли бўлишлик унга жуда кўп яхшилик келтиради. Бу ҳақиқатни ақл эгаларигина эслайдилар, тушуниб етадилар.) (269-оят).

Аллоҳ таоло Нисо сурасида шундай марҳамат қилган:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ يَحِلُّ لَكُمْ أَن تَرِثُواْ النِّسَاء كَرْهاً وَلاَ تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُواْ بِبَعْضِ مَا آتَيْتُمُوهُنَّ إِلاَّ أَن يَأْتِينَ بِفَاحِشَةٍ مُّبَيِّنَةٍ وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِن كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَن تَكْرَهُواْ شَيْئاً وَيَجْعَلَ اللّهُ فِيهِ خَيْراً كَثِيراً

“Эй иймон келтирганлар! Сизларга аёлларни зулм-ла меросга олиш ҳалол эмас. Очиқ фоҳиша иш қилмасалар, берган нарсаларнингизнинг баъзисини олиш учун уларни зўрлик-ла ушлаб турманг ва улар ила яхшиликда яшанг. Агар уларни ёқтирмасангиз, шоядки, Аллоҳ сиз ёқтирмаган нарсада кўпгина яхшиликларни қилса” (19-оят).

Эътибор берсак, биринчи оятдаги “кўпгина яхшилик” ҳикмат, кейинги оятдаги “кўпгина яхшилик” аёл экан. Демак, Аллоҳ таоло аёл кишида кўплаб яхшиликлар пайдо қилар экан. Мана шунинг ўзиёқ Ислом дини аёлни улуғлаганига далолат қилмайдими?

Аёл кишининг “дини ноқислиги” эса ҳайз, нифос кўрган пайтларида намоз ўқий олмаслиги, рўза тута олмаслиги, Каъбани тавоф қила олмаслиги, Қуръонни ушлай олмаслиги, тиловат қила олмаслиги деган маънодадир.

Ҳисоб-китоблардан кейин маълум бўлдики, агар аёл кишининг қиладиган ибодатларини бутун умрига тақсимлаб чиқсак, юқоридаги ҳайз, нифос каби узрлар сабаб у эркакдан 10-15 фоиз кам ибодат қилар экан.  

Демак, аёл миясининг эркак миясидан кичиклиги 10-15 фоиз, ибодатларининг эркак ибодатларидан камлиги ҳам 10-15 фоиз экан. Илм-фан бугунга келиб аниқлаган ушбу ҳақиқатни Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бундан ўн тўрт аср олдин юқоридаги муборак ҳадисларида айтиб қўйганлар.

Биласизми, Қуръони Каримда (رجل) “эркак” сўзи 24 марта, (امرأة) “аёл” сўзи ҳам 24 марта келган. Инсонийлик жиҳатидан эркак ва аёлнинг тенглиги шунинг ўзидан ҳам маълум.

Аммо (رجال) “эркаклар” сўзи 27 марта, (نساء) “аёллар” сўзи 46 марта зикр қилинган. Бу эса Исломнинг аёлга бўлган эътиборидир.

Қуръони Каримдаги узун суралардан бирининг номи “Нисо” (Аёллар)дир. Аммо Қуръони Каримда “Эркаклар” деган сура йўқ. Бу ҳам Ислом дини аёлни эъзозлаганининг ёрқин кўринишларидан биридир.   

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Ҳажжатул Вадоъдаги энг сўнгги васиятларида ҳам “Аёлларга яхши муносабатда бўлинглар!” деб амр қилганлар. Бу ҳам Ислом динида аёлларнинг ўрни қандайлигини кўрсатади.

Мана шу далиллардан кейин ким “Ислом аёлларни икром қилмаган” деб айта олади?!

Аллоҳ таоло барчамизга Динимизни янада чуқур ўрганиб, иймонимиз нури бундан-да ошиб, ихлосимиз зиёда бўлишини насиб этсин!

Абдуддоим Каҳелнинг мақоласи асосида

Нозимжон Иминжонов тайёрлади