muslim.uz
Кимки ўз жонига бирор нарса билан қасд қилса, Қиёматга қадар шу тарзда азоб чекади
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Тазкия ва тарбия: Қаердан бошлаймиз? – 2 қисм
Аввало, нафсни ислоҳ қилишига эҳтиёж борлигини сеза билиш керак. Чунки киши одатда ўзи қилиб келаётган амаллар ва эски урф-одатлар билан қаноатланиб, уларни маъқуллаб қолади. Шу боис у нафс тазкияси йўлида катта қийинчиликка учрайди. Нафс тазкиясини ва амалларни тузатишни истаётган киши ташламоқчи бўлган биринчи қадам қайси эканини билиши лозим. Қуръони карим бизга аввало, хусусан, нафс масаласига эътибор қаратишимизни амр этган: “Эй мўминлар, ўзингизни билингиз! (Яъни, гуноҳлардан сақланингиз)” (Моида сураси, 105-оят).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаларни тарбиялашда тутган йўллари мана шудир. Зеро, у зот биринчи, нафс ишига эътибор беришдан, ундан ҳисоб сўрашдан ва унинг амалларини бошқаришдан бошлаганлар. Шу услуб манфаатли, ҳайратланарли ва ақлларни лол қолдирадиган натижа берди.
Бетоблигини ҳис қилган инсон шифокорга бориши табиий. Боргандан кейин тузалиши, қайтиб касал бўлмаслиги учун унинг айтганларини қилади. Аммо, хасталигига эътибор бермаган, у ҳақида уйламаган, шифокор тавсиясига амал қилмаган инсонда касаллик сабаблари илдиз отиб, ҳаётда қийналиб яшаб, вафот этиб кетади. Қалб касаллиги ҳам шундай. Имом Термизий Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу касалликка қарши тавсиянома берганлар: “Лаззатларни кесувчи – ўлимни кўп эслангалар”.
Афсус, бугун ҳаммаси бошқача, яъни ибратланиш биздан кетган. Жуда тез унутяпмиз, эътиборсиз қараяпмиз. Ўликларимизни кўмамиз-у, ўша заҳоти эсдан чиқарамиз. Бир кун келиб бизнинг ҳам ҳолимиз шу маййит каби бўлишини ўйламаймиз. Ҳа, бизга бундан ўзга йўл йўқ, бошқача бўлиши ҳам мумкин эмас.
Иккинчидан, нафс ислоҳига ҳаракат қилган инсон тўлиқ тавба қилиши керак. Бундай тавбанинг ҳақиқати билганингиздек, ҳар қандай гуноҳга надомат қилмоқдир. Зеро, тавба гуноҳкордан гуноҳни кетказиб, ўша инсон уни қилмагандек қилиб қўяди. Имом Ибн Можа Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар: “Гуноҳдан тавба қилувчи гуноҳи йўқ киши кабидир”.
Бу ҳадиснинг мазмунидан келиб чиққан ҳолда шайх Ашраф Али Таҳонавий раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: “Тавба енгил амал бўлса-да, унинг гумбурлаган овози улкан-улкан маъсият тоғларини парчалаб юборади”.
Мукаммал тавба намоз ва рўза каби бажарилмаган Аллоҳнинг ҳақларини ҳамда бандаларнинг зое қилинган ҳақларини адо этмоқ билан бўлади.
Тавба сабабли Аллоҳ сизни ўтган гуноҳлардан тамоман халос қилади. Шундай экан, сиз нафсни тузатиш йўлида қилинган тавба чоғида гуноҳим кечирилмаган дея хаёлга борманг. Шайтон сизни Аллоҳнинг раҳматидан ноумид қилишга шу фикрни васила қилишидан эҳтиёт бўлинг. Зеро, у сиз билан Аллоҳ таоло ўртасига бундай ўйларингизни тўсиқ қилишга уринади. Шайх Масиҳуллоҳ раҳматуллоҳи алайҳ айтганлар: “Ўтган вақт ва ундаги ишларни ўйлама. Чунки у ўтиб бўлди. Келажакни қўй, ундаги ишлар энди келади. Кеча мустақбалинг ҳисобланган ва эртага ўтмишинг бўладиган ҳозирингни тузатишга эътибор қарат”.
Навбатдаги босқич
Юқоридагилар бажарилгандан кейин нафсингиз ислоҳига киришишингиз мумкин. Энди сиз ва нафсингиз ўртасида қаттиқ жанг кетиб, унинг хоҳишларини йўққа чиқарасиз. Лекин яна бир ҳолат бор. Аллоҳ кўрсатмасин, унга енгилиб қолишдан эҳтиёт бўлинг. Дейлик, тавбадан кейин ҳавойи нафсга берилиб бирор гуноҳ қилиб қўйдингиз. Ўртада жанг кучаяди. Нафс сизни синдиришга ўтиб, умидсизликка туширишни бошлайди. Айтадики, сенинг йўлинг ислоҳ йўли эди, сен эса йўлдан чиқдинг, тавбангни буздинг, охиригача туролмадинг. Сени тавбангда бардавом қолишинг амри маҳол иш.
Аммо сиз огоҳ бўлинг, ҳазир туринг! Роббингизнинг мағфират эшиги доим очиқ. Тавба қилишингизни, Унга қайтишингизни кутиб туради. Шундай экан, адашиб маъсиятга қўл урдингизми, иккинчи бор тавбага юзланинг. Учинчи ва кейинги бор ҳам шундай ҳолат содир бўлса, яна ва яна тавбага қайтаверинг. Зеро, Имом Термизий ва Абу Довудлар Абу Бакр розияллоҳу анҳудан ривоят қилган марфуъ ҳадисда: “Истиғфор айтган киши (гуноҳда) давомли бўлмайди. Гарчи у (гуноҳга) етмиш марта қайтган бўлса ҳам”, деб келган.
Унитманг, тавбада бардавом бўлиш оз вақт ичида сизни сабот ила турадиган қилади. Шундан сўнг бу сабот сизни илиқлик билан кутиб оладиган бўлади. Аллоҳ таоло айтади: “Бизнинг (Йўлимизда) жиҳод қилган – курашган зотлар албатта Ўз йўлларимизга ҳидоят қилурмиз” (Анкабут сураси 69-оят).
Шайх Муҳаммад Тақий Усмоний ҳафизаҳуллоҳнинг асар ва мақолалари асосида Тошкент Ислом институти катта ўқитувчиси Абдулҳодий Ғиёс тайёрлади.
Экстремистик оқимлар динимиз кушандаси
Ҳозирги даврдаги жаҳолат уруғини сочаётган сохта экстремистик ғояларга маърифий жиҳатдан курашда ислом динимиз тарихий тараққиётида ҳам шаклан бошқачароқ кўринишда бўлса-да, лекин мазмунан айнан шундай экстремистик ғоялар олдин ҳам бўлганига гувоҳ бўламиз. Динимиз тарихига назар солар эканмиз, яна шунга амин бўламизки, соғлом идрок, соғлом ҳақиқат ва ғоялар сохта ғоялар устидан ҳамиша ғалаба қозониб келган. Ислом динимиз ривожига буюк ҳисса қўшган бобокалонимиз Абу Мансур Мотуридийнинг илмий меросида сохта ғояларга қарши иш олиб борган курашини кўриш мумкин. У кишининг «Китоб ат-тавҳид» асарида сохта таълимотларга эргашишни олдини олишда ишончли далиллардан келтириб, бу йўлдаги барча хатоликлар сабабини аниқ кўрсатиб берганига гувоҳ бўламиз: «Таассуб, бу кўр-кўрона тақлид бўлиб, у жуда кенг тарқалган иллатдир, яъни бунда жуда кўпчилик бирон-бир маънавий ёки диний йўлбошчига, унинг фикрлари мазму н-моҳиятини тушунмаган ҳолда қўшилишга енгиб бўлмас мойиллик билдиради. Мана шу сабаб натижаси ўларок, ҳар бир фирқа ва ҳар бир йўналиш шу пайтга қадар ўз тарафдорларига эга бўлиб келмоқда. Бу мухлислар қачондир қабул қилинган сохта таълимотга садоқатда қатъийлик намойиш этмоқдалар ва яна ўзларини ҳақиқатнинг ягона эгалари ҳисобламоқдалар», — деган фикрлари бугунги диний-экстремистик гуруҳларга айтилгандек сезилади. Мотуридий бобомиз ўша даврдаги ислом ичидаги сохта оқим ва фирқаларнинг ҳақиқий моҳиятини очиб берган. Бундай оқимлар ўша даврда ҳам кўп бўлган. Шунга қарамасдан эзгулик билан ёвузлик жамиятда ҳамиша ёнма-ён курашиб, бу курашда эзгулик ғалаба қилиб келган.
Шу маънода бугунги жаҳолат йўлига кирган, динни ниқоб қилиб олган ҳалқаро терроризмга қарши курашдаги маърифий йўлларидан бири ўзбек халқининг миллий ва ислом диний қадриятлари, уларга таяниб, ёш авлодни Ватанга муҳаббат, аждодларга садоқат, зўравонликка нафрат руҳида тарбияловчи, уларни эзгулик ва бунёдкорликка даъват этувчи битмас-туганмас куч-қудрат манбаи сифатида қаралиши лозим. Улар нафақат мафкуравий бўшлиқнинг юзага келишига, балки минг йиллардан бери ҳалол меҳнати ва оламшумул кашфиётлари билан жаҳон тараққиётига салмоқли ҳисса қўшиб келаётган ўзбек халқининг ҳарактерли хусусияти (менталитети) га тамомила зид бўлган террорчилик ғояларининг кириб келиши ва ёшлар онгини заҳарлашга қарши қаратилган мустаҳкам қалқон бўлиб ҳизмат қилиши мумкин. Миллий – диний қадриятларимизни ҳар қандай сохта ёвуз ғоялардан сақлаш ва ҳимоя қилишда Ислом дини ўз таълимотларидан Қуръони карим ва ҳадислардан маърифий жиҳатдан фойдаланиб, ҳар қандай шароитда ҳам террористик ҳаракатларни қоралаб, ноҳақ тўкилган қон кимнинг қони бўлишдан қатъий назар энг оғир гуноҳ ҳисоблайди. Қуръонни Каримнинг «Моида» сурасида 33-оятда бу фикрнинг исботи ўз аксини топган: «Бирор жонни ўлдирмаган, бузғунчилик, қароқчилик каби фасод ишларни қилмаган инсонни ўлдирган одам ҳудди ҳамма одамларни ўлдирган кабидир. Унга ҳаёт баҳш этган одам эса барча одамларни тирилтирган кабидир».
Пайғамбаримиз (с.а.в): «Ёв билан ҳарбий тўқнашувни орзу қилмангиз, балки Аллоҳдан хотиржамлик ва осудалик тилангиз», деб марҳамат қилганлар (Имом Бухорий ривояти).
Бугунги кунда ислом динининг қанчалик инсонпарвар, меҳр-шафқатга чақирадиган, тараққийпарвар ва маърифатпарвар динлигини ёшларимиз англаб етгандагина турли ислом ниқобидаги экстремистик жаҳолат йўлига кирган ғоявий кучларга нафрат билан қарайди, шунингдек, биз имом-хатиблар ҳам ватандошларимизга ва ёшларимизга асл исломнинг моҳияти ва мазмунини асл ҳолатда англата олгандагина тўла мақсадимизга эришамиз.
Ҳ.Темиров ЎМИ - Самарқанд вилоят вакиллиги ходими
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам вафот этганларида, У зот ювилган сув қаерга кетган?
Бугун улуғ олим, шайх Муҳаммад Мутаваллий Шаъровий ҳақидаги ибратли бир қиссани эътиборингизга ҳавола қиламиз.
Кунлардан бир куни дин шайхлари ва уламоларидан бири бошчилигида бир ҳафталик исломий анжуман уюштирилди.
Бу конференцияга шайх Шаъровий ҳам таклиф қилиндилар. Шайх Шаъровий таклифга биноан анжуманга ташриф буюриб, унинг биринчи мажлисига ҳозир бўлдилар. Анжуман бошланди. Шайх Шаъровий мажлис ҳайъатидан жой олдилар. Анжуманга раислик қилаётган киши ўзини илму маърифатда барчадан устун даражада дея мағрурланар ва бу билан ҳузурланар эди.
Мажлис асносида бунга гувоҳ бўлган имом Шаъровий изн сўраб, минбарга чиқдилар ва «Сизларга бир савол бераман:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам вафот этганларида У зот ювилган сув қаерга кетган?» дедилар.
Мажлис аҳли кутилмаган саволдан ҳангу манг бўлиб қолди. Ҳеч кимдан садо чиқмади. Барча жим, ҳеч ким гапирмайди.
Анжуман раиси ҳижолат ва саросимада қолди. «Наҳотки мен бу саволнинг жавобини билмайман?» ўйларди у. Ниҳоят, раис шайх Шаъровийга: «Бизга фурсат беринг, инша Аллоҳ, эртанги мажлисгача саволингизга жавоб топармиз» деб, бу ҳолатдан чиқди.
Мажлисга раислик қилган киши тўғри уйига борди-ю, кутубхонасига кириб, бу мушкул саволга жавоб қидира кетди. Бироқ, ҳарчанд қидирмасин, китоб титмасин, ҳеч нарса топа олмади. Ҳамма китобларини бирма-бир варақлаб чиқди, лекин бу саволга жавоб топа олмади. Ниҳоят чарчаб, варақлаб ўтирган китобининг устида ухлаб қолди.
Бир пайт тушида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унинг олдига келдилар. У зотнинг ёнларида фонус кўтарган бир киши бор эди.
Раис дарҳол Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига бориб: «Эй Аллоҳнинг Расули, сиз ювилган сув қаерга кетган?» деб сўради. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам ёнларида фонус кўтариб турган кишига ишора қилдилар. Фонус кўтарган киши шундай деди: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ювилган сув буғланиб, осмонга кўтарилган. Сўнг ёмғир бўлиб ерга ёққан. Бу ёмғирнинг ҳар бир қатраси ўрнида масжид бино қилинган». Маълум бўлишича, ер юзининг қаерида бўлмасин, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ювилган сувнинг ҳар бир қатраси тушган жойда бир масжид бино қилинган экан.
Анжуман раиси уйқусидан бахтиёр ҳолда уйғонди. Энди у анжуманга ёруғ юз билан бора оладиган жавобни топган эди. У шоша-пиша анжуманга етиб бориб, шайх Шаъровийнинг оғзига термулиб, кечаги саволнинг жавобини сўрашларини кутди.
Лекин шайх ҳеч нарса бўлмагандек, мажлис ҳайъатида виқор билан ўтирардилар. Раиснинг ичи пишиб, бир амаллаб мажлиснинг охиригача чидади. Ниҳоят, тоқати тоқ бўлиб, имомга деди:
– Кеча бир савол сўраган эдингиз, жавобиини айтайми?
– Жавобини билдингми? – сўрадилар имом Шаъровий.
– Ҳа, – деди раис.
– Хўш, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ювилган сув қаерга кетган экан?
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ювилган сув буғланиб, осмонга кўтарилган экан. Сўнг ерга ёмғир бўлиб ёққан экан. Ўша ёмғирнинг ҳар қатраси ўрнида бир масжид бино бўлган экан, – деди раис.
– Жавобни қандай қилиб билдинг? – сўрадилар имом.
– Тушимда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам олдимга келдилар, У зотдан сўрадим.
– Лекин жавобни сенга фонус кўтарган киши айтди-ку? – дедилар кулимсираб имом Шаъровий.
Раис саросима ва ҳайратдан бир зум ҳайкалдек қотиб қолди. Сўнг ўзига келиб, беихтиёр «Буни қандай билдингиз?» деди. Шунда Шаъровий ҳаммани чексиз ҳайратда қолдириб, «Фонус кўтарган мен эдим!» дедилар…
Бу қиссани ўша анжуман раисининг ўзи ҳикоя қилиб берган.
Роббим, гуноҳларим ҳар қанча улуғ бўлса ҳам, афвинг улуғроқ эканлигини билдим.
Одинахон Муҳаммад Содиқ
Бухоро вазири номлаган масжид (Масжиди Баланд)
Бухоро шаҳрида жойлашган “Масжиди Баланд” қадим кентнинг тарихий масжидларидан бири бўлиб, XVI асрнинг иккинчи ярмида Бухоро амирининг вазири Қулбобо Кўкалдош томонидан қурилиб, халқ орасида шу ном билан машҳур бўлган.
Бухоро вазири Қулбобо Кўкалдош бу масжидга “Масжиди Баланд” деб ном берган. Бундай номланишига сабаб – масжид ер сиртидан анча баландликда бўлган. Қолаверса, масжиднинг ўзига хос бўлган жиҳатларидан яна бири бу ўша даврдаги, яъни XVI асрдаги Каъбанинг ўлчамида қурилганидадир. Яъни, энига 11 метр, узунасига 13 метр ва баландлиги 15 метр.
Шу билан бирга, бу жоменинг яна бир ўзига хос томони: масжид ичида устун йўқ. Том қисми занжирга тортилган бўлиб, ёғоч устунлардан фойдаланилмаган. Бу каби ўта ғаройиб бўлган масжидни, ўша даврнинг энг машҳур устаси Мирдўстим исмли меъмор қурган. Қурилишда моддий таъминот Қулбобо Кўкалдош томонидан амалга оширилган.
Кейинчалик XIX асрда масжиднинг ўнг ва орқа томонида очиқ айвон барпо этилади. Собиқ иттифоқ даврида қаровсиз ҳолатда қолган масжид мустақиллик шарофати билан мўмин-мусулмонларга фойдаланишга топширилади. Истиқлол йилларида масжидда бир неча марта енгил таъмирлаш ва ободонлаштириш ишлари олиб борилди.
2020 йилга келиб, аҳоли эҳтиёжларидан келиб чиққан ҳолда, намозхонларга қулайлик яратиш мақсадида ушбу тарихий масжиднинг қибла томонида замонавий қўшимча бино қад ростлади.
Аллоҳ таоло ушбу масжидни узоқ йиллар ибодат билан обод бўлишини муяссар айласин.
ЎМИ Масжидлар билан ишлаш бўлими
Мақолалар
