Азҳарий айтадилар: “Арабларнинг каломида фитна сўзи “синов, имтиҳон” деган маъноларни билдиради. Бу аслида “фатантул физзота ваз заҳаба” деган сўздан олинган бўлиб, олтин ва кумушни яхшисини ёмонидан ажратиш учун оловда эритдим, деганини билдиради. Аллоҳ таолонинг “Явма ҳум алан наари яфтанун” деган сўзи ҳам мана шу маънодадир”[1].

Ибнул Аробий фитнанинг маъноларини ўзларининг қуйидаги сўзлари билан хослайдилар: “Фитна бу – синов, фитна бу – машаққат, фитна бу – мол, фитна бу – фарзандлар, фитна бу – куфр, фитна бу – инсонларнинг фикрлари билан ихтилоф қилишлари, фитна бу – олов билан ёндириш”[2].

Ибнул Асир раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: “Фитна – имтиҳон, синов дегани. У қийинчиликлар пайтидаги синов маъноларида кўп ишлатиларди. Кейин кенг тарқалди, ҳатто гуноҳ, куфр, ўлдириш, ёндириш, йўлдан тойдириш, бирор-бир ишдан буриш маъноларида ҳам ишлатиладиган бўлди”. Ибн Ҳажар “Фатҳул Борий” китобида ҳам худди шунга ўхшаш гапларни айтганлар.

Фитна луғатда олтинни синовдан ўтказиш мақсадида оловга қўйишга айтилади. Олтин фитналанганда, яъни оловда ёндирилганда яхшиси ёмонидан ажралгандек, фитна ҳам ҳақиқий мўминни ёлғончидан ажратади, мўминлар қалбидан фасодни чиқаради ва фитнадан кейин соф қалблиларни чиқариб беради. Истилоҳда эса, ҳар бир ёмон нарса ёмонликка олиб борадиган нарсага фитна дейилади. Масалан, куфр, гуноҳ, маъсият, фожирлик, мусибат ва шунга ўхшаш ёмон нарсалар каби. Агар бу нарсалар Аллоҳ тарафидан бўладиган бўлса, бу бирор бир ҳикматга кўра бўлган бўлади. Агар Аллоҳнинг амрисиз банда тарафидан бўладиган бўлса, бу мазаммат қилингандир[3].

Фитна сўзи луғатда “имтиҳон ва синов” деган маъноларни билдиради. Аслида фитна бир нарсани яхшисини ёмонидан ажратиш учун ёндиришга айтилади. Истелоҳда эса, инсоннинг яхши ва ёмон ҳолати у билан намоён бўладиган нарсага фитна дейилади. Фитна мусибат бўлиб, у ботиний ишларни кўрсатиб берадиган муомуладир. Ўз навбатида фитнанинг ҳам турлари бор. Аллоҳ таолонинг розилиги ва охират диёридаги улуғ неъматларга эришишни ният қилиб йўлга чиққан киши учун ўз манзилига етиши учун унга икки хил куч-қувват керак бўлади. Биринчиси илмий қувват бўлса, иккинчиси амалий қувватдир. Илмий қувват билан у инсон йўлни кўриб боради. Бу қоронғи кечада йўлни ёритиш учун қўлида чироқ кўтариб юрганга ўхшайди. Амалий қувват билан эса ҳассасини қўлтиғига қўйиб, енг шимариб, ўз мақсади яъни, Аллоҳ таоло томонга юриб боради. Мана шундан келиб чиқиб, фитнани иккига бўлишимиз мумкин. Чунки ҳар икки турдаги фитналар мана шу икки қувватга бўғлиқдир. Демак, фитна икки хил бўлади:

1. Шубҳалар фитнаси. Бу иккинчисидан кўра каттароқ фитнадир. Бундай фитналар инсонда илмий қувватнинг камлиги ва қалб кўзининг заифлигидан келиб чиқади. Хусусан, фосид мақсадлар қилиш, ҳавойи нафсга эргашиш билан боғлиқ бўлади. Бу фитнанинг натижаси охир-оқибат эгасини куфр ва нифоққа олиб боради. Бу турдаги фитна гоҳида фосид тушунчадан, гоҳида ёлғон нақллардан, гоҳида фасод мақсадлардан, гоҳида эса ҳавойи нафсига эргашишдан пайдо бўлиши мумкин. Бу фитнадан фақат Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашиш ва дин ишларининг барчасида хоҳ у ботиний бўлсин, хоҳ зоҳирий бўлсин у зотнинг ҳукмларига эргашиш билангина нажот топиш мумкин.
2. Шаҳватлар фитнаси. Бу турдаги фитна инсондаги амалий қувватнинг фасодлиги ва азиматининг заифлиги натижасида келиб чиқади. Чунки бу нарсалар инсонга Аллоҳнинг амрларига итоат қилишига ёрдам беради. Булар заифлашган сари, инсон итоатдан чиқа бошлайди ва шаҳватларга эргашади.

Гоҳида ҳар икки турдаги фитна бир инсонда жамланган бўлади.  Гоҳида эса биттаси бўлади. Аслида ҳамма фитналар фикрни шариатдан устун қўйиш ва ҳавойи нафсни ақлдан устун қўйиш натижасида келиб чиқади. Биринчи кўринишда яъни фикрни шариатдан устун қўйишдан шубҳалар фитнаси келиб чиқса, иккинчи ҳолатдан яъни ҳавойи нафсини ақлидан устун қўйишдан шаҳватлар фитнаси келиб чиқади. Шубҳалар фитнаси яқин илм (аниқ ишонч) билан кетказилса, шаҳватлар фитнаси сабр билан кетказилади. Шунинг учун Аллоҳ таоло диндаги пешволикни бу икки ишга боғлиқ қилган: “Ва сабр қилган пайтларида улардан Бизнинг амримиз ила ҳидоятга бошлайдиган пешволар чиқардик. Улар Бизнинг оятларимизга аниқ ишонадилар”. Мана шу оят сабр ва яқин илм билан печволикка эришиш мумкинлигига, комил ақл ва сабр билан шаҳватлар фитнаси даф қилинишлигига, комил басира ва яқин илм билан эса шубҳалар фитнаси даф қилинишлигига далолат қилади.[4]

Бобохон Бобохонов,

ТИИ Модуль таълим шакли талабаси,

Самарқанд шаҳар Хўжа Нисбатдор жоме

масжиди имом-хатиби

[1]Абу  Мансур Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Азҳарий, “Таҳзибул луғат” Дорул мисрийя” – М. 1967

[2]Ибнул Мунзир. “Лисонул араб” Дору содр – М. 2003. 444-б.

[3] Аҳмад Иброҳим Аҳмад. “Ал-Фитнату ва асаруҳу ал-мудоммароту”. Даманҳур, Миср. Дорул лейна. 2004.20-б. .

[4]Аҳмад Иброҳим Аҳмад. “Ал-Фитнату ва асаруҳу ал-мудоммароту”. Макка Мукаррама,. Дорул лейна. 2004.40-б.

Шу йил 20 октябрь куни Шуша шаҳрида Туркий давлатлар ташкилоти мусулмон диний ташкилотларининг раҳбарлари кенгашининг Низоми тасдиқлангани тарихий воқеа бўлди. Ушбу муҳим ҳужжат икки юз миллионлик туркий халқларнинг маънавий ривожланиши, аҳил-иноқлиги ва икки дунё саодатига хизмат қилади, инша Аллоҳ.
Кавказ мусулмонлари идораси раиси, Шайхулислом Оллоҳшукур Пошозода: "Ўзбекистон иккинчи ватаним. Мен истардимки, тарихий кунда якуний дуони, биродарим Ўзбекистон муфтийси Нуриддин ҳазратлари қилишга энг ҳақлидир", дея ушбу тарихий кун ва муҳим ҳужжатнинг қут-баракаси учун дуо қилишни Ўзбекистон муфтийсидан илтимос қилди.

(2022 йил 20 октябрь, Шуша шаҳри)

Бирор хушхабар эшитсак, хурсанд бўлиб, шодланиб кетамиз. Чунки яхшиликлар, эзгу ишлар мингта бўлса ҳам кам туюлаверади. Айниқса, "масжид очилди, жоме фойдаланишга топширилди", деган қувончли хабар барчани мамнун этиши тайин. Бу имоннинг белгиси.
Бугун, 2022 йил 21 октябрь – муборак жума куни Тошкент вилояти Бўстонлиқ тумани Янгиовул қишлоғидаги "Тўғоной ота" жоме масжиди янги биносининг очилиш маросими бўлиб ўтди.
Қуръони карим тиловати билан бошланган тадбирда Тошкент вилояти бош имом-хатиби Жасурбек домла Раупов, имом-домлалар, нуроний отахонлар, маҳалла фаоллари, ҳомийлар ва саховатпеша инсонлар иштирок этди.
Намозхонлар сафи кенгайиши натижасида масжиднинг 1986–1987 йиллар ҳашар йўли билан қурилган эски биноси торлик қилиб қолган эди. Шуни инобатга олиб, раҳбарлар ва мутасаддиларнинг саъй-ҳаракатлари билан жоменинг янги биносини қуришга 2021 йилнинг июнь ойида киришилган эди.
Орадан бир йилдан зиёдроқ вақт ўтиб ҳудудда замонавий, хонақоҳи 475 метр квадрат бўлган, бир вақтнинг ўзида 1,3 минг киши ибодат қила оладиган шинам масжид қад ростлади. Бешта гумбаз ва 39 метрли минора жоменинг салобатини янада оширган.
Қувонарлиси, аёллар учун ҳам алоҳида намозхона ташкил этилгани айни муддао бўлган.
Шу билан бирга, имом-хатиб хонаси, бошқа зарурий хоналар ҳам қурилгани ходимлар учун қулайликлар яратган.
Замонавий жомега монанд тарзда таҳоратхона ҳам барпо этилди. Илиқ пол яқинлашиб келаётган қишда намозхонларнинг жонига оро киради, иншоаллоҳ.
Бир сўз билан айтганда, замонавий масжидда нималар бўлиши керак бўлса, барчаси муҳайё этилган.
Тадбир сўнгида Аллоҳнинг уйига ҳам моддий, ҳам маънавий, ҳам молиявий жиҳатдан ҳиссасини қўшган, хизмат қилган барча азизларимизнинг ҳақларига хайрли дуолар қилинди.

Тошкент вилояти вакиллиги Матбуот хизмати

21 октябрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари Ҳомиджон домла Ишматбеков Тошкент шаҳри Юнусобод туманидаги “Муҳаммад Носир ҳожи” жоме масжидига ташриф буюриб, йиғилганларга “Аллоҳ ва Расулининг муҳаббатига сазовор бўлган зот” мавзусида маъруза қилиб бердилар. Таъсирли мавъизадан сўнг жума намози адо этилиб, йиғилган жамоат ва элу юрт ҳақига хайрли дуолар қилинди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Шу йил 20 октябрь куни Озарбайжон давлатининг Шуша шаҳрида Туркий давлатлар ташкилоти мусулмон диний ташкилотларининг раҳбарлари кенгашининг низомини имзолаш маросими бўлиб ўтди. Унда Туркий давлатлар муфтийлари, исломшунос олимлар, эксперт ва диний соҳа ходимлари ҳамда ОАВ вакиллари иштирок этди. 

Тадбир Қуръони карим тиловати ила бошланди.

Дастлаб Туркий давлатлар муфтийлари томонидан мазкур Кенгаш низоми имзоланди.  

Шундан сўнг Туркий давлатлар ташкилоти Бош котиби Бағдод Aмриев сўзга чиқиб, туркий давлатлар ҳамкорлигининг тарихи ва бугунги куни, туркий халқларнинг Ислом дини ривожига қўшган ҳиссаси, қардош ва диндош давлатларнинг истиқболи ҳақида сўзлади. 

Маросимда сўзга чиққан Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин домла ҳазратлари ушбу Низом туркий халқлар тинчлиги ва фаровонлигини мустаҳкамлаш, муштарак қадриятларни кенг ёйиш, ўзаро тажриба алмашиш ва турли соҳалардаги алоқаларни янада равнақ топширишга хизмат қилишига урғу қаратдилар.

Маросим якунида оммавий ахборот воситалари билан матбуот анжумани бўлиб ўтди. Туркий давлатлар муфтийлари журналистлар томонидан берилган саволларга жавоб қайтардилар.

Тадбир иштирокчилари Озарбайжон давлатининг тарихий шаҳри Шушадаги табаррук қадамжоларни зиёрат қилдилар.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати