Бугун муборак жума - ҳажжул масокин. Ана шундай фазилатли куннинг оқшомида таровеҳ намозини ўқиб бошлаймиз, иншоаллоҳ.

Юртимизда турли фирқалар, диний оқимлар илдиз отиб кетишига йўл қўйилмасдан уларнинг фаолиятига вақтида чек қўйилгани туфайли диний масалаларда ихтилофлар йўқ - Аллоҳга шукр. Аммо шу, ҳар йили Рамазон кирган ва чиққан вақтда айрим кишилар иккилангандек бўлиб қолади: "фалон давлатда рўза бошланибди, писмадон жойда ҳайит байрами бўлибди..." Бу масалада ҳам юртдошларимиз анча тушунчага эга бўлиб, олдинга шубҳа-гумонлар иккиланишларга жой бўшатди, иккиланишлар ҳам деярли барҳам топиб қолди. Шундай бўлса-да, иймонлашишни ният қилиб рўзанинг кунини аниқлаш борасида севикли Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам, саҳобаи киромлар, салафи солиҳлар ва улуғларимиз қандай йўл тутгани ҳақида сўз юритишни ният қилдик.

Оиша онамиз айтадиларки: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Шаъбон ойининг кунларини ҳисоблагани қадар бошқа бирорта ойнинг кунларини ҳисобламас эдилар. Рамазон ҳилоли кўринганидан бошлаб рўза тутардилар. Агар булут чиқиб ойнинг юзини тўсиб қолса, Шаъбоннинг кунларини ўттизга етказардилар ва рўзани бошлардилар” (Имом Абу Довуд ривояти).

Ҳадиси шарифдан Рамазоннинг бошланишига ва охирига етишига ишорат қилувчи асосий ҳолат ҳилолнинг кўриниши эмас, ойнинг кун ҳисобига  тўлиши экани аён бўлмоқда. Демак, Пайғамбар алайҳиссалом ҳилолни кўрмасалар ҳам вақт киргани учун рўзани бошлаган эканлар.

Бугунги кунда ҳилолнинг қайси вақтда тўлиши астрономик кузатувлар  туфайли олдиндан билинмоқда. Кўз билан кўрмоқ эса ҳилол тўлганидан 8-10 соат сўнгра юз бериши ҳам мумкин бўлади.

Ҳозирги вақтда баъзи ислом ўлкаларида рўзани бошлаш учун астрономик кузатувлар, баъзиларида эса  эса кўз билан кўрмоқ асос қилиб олинмоқда. 

Астрономик жиҳатдан ҳилолга етишмоқ даврининг ҳисобланиши аниқ ҳисобда қатъий бир вақтни ифода этади. Фиқҳ олимлари иккаласининг ҳам жоизлигини, кишининг ўзи турган жойга кўра ҳаракат этиши кераклигини айтганлар. Саодат асрида юз берган ҳодиса бу фикрни тасдиқлайди.

Курайб розияллоҳу анҳудан ривоят: 

"Умму Фазл бинти ал-Ҳорис уни Шомга, Муовиянинг олдига юборган эди. У айтадики: 

"Бас, Шомга келиб у (Умму Фазл)нинг ҳожатини бажардим. Мен Шомдалигимда Рамазон кириб қолди, ҳилолни жума кечаси кўрдим. Сўнгра ойнинг охирида Мадинага келдим. Ибн Аббос мендан:     "Ҳилолни қачон кўрдингиз?" деб сўради.

"Уни жума кечаси кўрдик", дедим.

"Сен ўзинг кўрдингми?" деди.

"Ҳа, одамлар ҳам кўрдилар. Рўза тутдилар. Муовия ҳам рўза тутди", дедим.

"Лекин биз шанба кечаси кўрдик. То ўттиз кунни мукаммал қилгунимизча ёки уни кўргунимизча тутаверамиз", деди.

"Муовиянинг кўргани ва рўза тутгани билан кифояланмайсанми?" дедим.

"Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга шундоқ амр қилганлар", деди" (Имом Муслим, Имом Абу Довуд, Имом Термизий, Имом Насоий ривояти).

Шарҳ:
Бир иш билан Шомга борган Қурайб розияллоҳу анҳу у ерда жума куни ҳилолни кўрган ва шомликлар билан бирга рўзани тутишни бошлаган. Мадинага келганида ҳам Рамазон давом этаётган эди ва бу ердагилар рўзани бир кун сўнг бошлаганлар.

Шомда бир кун олдин бошланган рўза масаласини Ибн Аббос розияллоҳу анҳу Шомга эргашишни маъқул топмай, “ҳилолни кўришга қадар”, ҳилол кўрилмаган тақдирда “кун ҳисобида ўттиз кун тўлишига қадар” рўзада давом этмоққа қарор қилмоқда. “Нега Шомга эргашмайсиз?” деган саволга: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам (бундай  ҳолатларда) турган маконимиздаги вақтга риоя этмоғимизни амр этдилар”, дедилар. 

Қуръони Каримда:

 "Қуёш ҳам, Ой ҳам (аниқ) ҳисоб билан (сайр қилур)" (Ар-Раҳмон сурасининг 5-ояти);

"(У) тонг оттирувчидир. Тунни оромгоҳ, Қуёш ва Ойни эса ҳисоб белгилари қилиб қўйди. Бу қудратли ва Доно зотнинг ўлчовидир" (Анъом сурасининг 96-ояти);

"У Қуёшни зиё (таратувчи) ва Ойни нур (сочувчи) этган ҳамда йилларнинг ададини ва (вақт ва замонга доир) ҳисобини билишларингиз учун уни (Ойни) манзилларга (бўлиб) ўлчаб қўйган зотдир..." (Юнус сурасининг 5-ояти);

"Албатта, Аллоҳнинг наздида ойларнинг адади – Аллоҳнинг осмонлар ва Ерни яратган кунидаги битигига мувофиқ - ўн икки ойдир..." (Тавба сурасининг 36-ояти);

"Сиздан (Эй Муҳаммад!) ҳилоллар (янги ойлар) ҳақида сўрайдилар. "Улар одамларга (йил ҳисоби) ва ҳаж учун вақт ўлчовларидир", - деб айтинг" (Ар-Раҳмон сурасининг 189-ояти), деб ой ва йиллар алмашишининг аниқ вақт бўйича ҳарактланиши баён қилинган.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ана шу ояти карималарга суянган ҳолда Рамазон бошланиши ва ниҳоясини аниқлашни буюрганлар.  “Ҳилолни кўргандан сўнг рўзани бошланг, уни такрор кўрганда байрам қилинг. Ҳаво булутли бўлиб ҳилол кўринмай қолса, ичида бўлганингиз ойни ўттизга етказинг” (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти), маъносидаги ҳадислардан исломда ибодат ҳаётига ва бошқа бир қатор ҳукмларга алоқадор вақтларнинг аниқланиши ҳар бир кишининг  қулайлик билан англаб амалга жорий эта оладиган даражада содда кўринишдадир.

Ер шарининг  тухумсимон ёки юмалоқ шаклда экани боис ҳилол ҳар юртда ҳар хил вақтда кўриниши мумкин. Бунга ой туғадиган ернинг фарқлилиги дейилади. Рўзани бошларкан ойнинг қачон кўриниши ёки кўринмаслигига эътибор берилиши ёки берилмаслиги ҳақида олимлар турли фикрларни илгари сурганлар. Ҳанафий мазҳабига кўра, дунёнинг бир жойида кўринган ҳилол бошқа ерга узоқ бўлса, улар ойнинг кўрилишини кутиши кераклиги айтилади.

Илмимиз бойишига ҳисса бўлсин деган ниятда муҳтарам шайхимиз Абдулазиз Мансур ҳазратларининг фатволари ва ҳурматли Муҳаммад Шариф Жуман домла тайёрлаган материални ҳам муштарийларимизга илиндик. 

Ибодат масаласида эҳтиёт бўлайлик

Динимиз бизларга буюрган ибодатларнинг ҳаммаси муайян вақтларда адо этилади. Беш маҳал намознинг вақтларини ҳамма яхши билади. Ҳожатидан ортиқ моли (пули, қўй-эчкиси, қорамоли ва тижорат моллари) нисобга етган кундан бир қамарий йил тўлиши билан кишига закот фарз бўлади. Шунинг учун, ҳар бир киши молининг закотини адо этиш вақтини ўзи учун белгилаб олади.

Аммо қачон рамазон рўзасининг бошланиши ва тугашининг, ҳаж тайин этилишининг шартлари бор. Рамазон рўзасининг бошланишини аниқлаш рамазондан бир ой олдин бошланади. Чунки олдин шаъбон ойининг биринчи куни аниқланиши лозим. Шаъбоннинг йигирма тўққизинчи куни шомдан олдин рамазон ҳилолини кўришга чиқиш вожиб бўлади. Агар шу куни ҳамма ҳилолни кўрса, эртаси куни рамазон рўзаси тутилади.

Рамазон ҳилолини ҳамма кўриши жуда кам бўладиган ҳолат. Ҳаво булутли ё чанг бўлганидан ҳеч ким рамазон ҳилолини кўрмаса, муфтий шаъбонни ўттиз кунга тўлдирилишини ва ке­йинги кун рамазон рўзаси бошланишини эълон қилади. Яъни, бу ҳолда рамазон рўзаси бошланишини фақат муфтий эълон қилади.

Ҳаво булутли ё чанг бўлганида бир киши, шаввол ҳилолини кўрдим деб, эртанги куни оғзини очмаслиги лозим. Агар оғзини очса, бир кун қазо тутиб бериши вожиб бўлади. Агар бир қанча кишилар фалон юртда бугун рўзанинг ўттизинчи куни, эртага ҳайит, улар биздан бир кун олдин ойни кўриб, рўза тутишган экан, десалар, эртанги куни оғиз очилмайди, таровеҳ намози ҳам қолдирилмайди. Чунки улар, ўзлари ё бошқаларнинг шаввол ойи ҳилолини кўришгани ҳақида гувоҳлик беришмаган.

Ибодат масалаларида эҳтиёт бўлиш керак. Фалон юртда бугун ҳайит экан, деб оғизни очиб юбориш мумкин эмас. Зеро, рамазон рўзасининг бошланиши ҳам, тугаши ҳам муфтий эълон қилиши билан аниқ бўлади.

“Ҳидоя”, “Оламгирия”

китоблари асосида

Муҳаммад Шариф ЖУМАН тайёрлади. 

Бизнинг асримизда ҳилолни кўриб, рўза тутиш ва ҳилолни кўриб, ҳайитни белгилаш масаласида бутун ислом оламининг уламолари иттифоқда эмаслар. Зеро, кейинги вақтларда пайдо бўлган замонавий астрономик жиҳозлар, қуёш, ой ҳисобларини тақвимлар билан юритишнинг кенг жорий бўлгани кўпчилик уламоларда замонавий тақвимларга мойиллик пайдо қилган. Масалан, Саудия мамлакатида «руъяти ҳилол»га оид ҳадиси шарифга қаттиқ амал қилиниши натижасида ҳар йили Рамазон ойининг биринчи куни, тақвимда қандай ёзилганидан қатъи назар, янги ой ҳилолини кўрган гувоҳлар сўзига биноан эълон қилинади. Натижада бизнинг минтақамизга ўхшаган кўплаб тақвимга биноан ойни белгиловчи мусулмонлар диёрларида баъзан Саудия билан бир хил эмас, балки бошқа-бошқа кунларда рўзани бошлаш ёки ҳайитни эълон қилиш ҳоллари давом этмоқда. Ваҳоланки, ҳар бир мамлакат ўзининг иқлимига қараб ҳилол кўринишини белгилаб, ўзининг ҳисоб-китоби бўйича рўза ва ҳайит кунларини белгилаши жоиз экани «Бадое ас-саное» китобида келтирилган.

Шайх Абдулазиз Мансур,

«Минг бир фатво», 2-китоб, 37-бет.

Дамин ЖУМАҚУЛ тайёрлади.

Рамазон ойи қадимдан диёримизда халқимизга хос поклик, меҳр-мурувват, бағрикенглик ва сахийликни ўзида мужассам этган муборак ой сифатида  намоён бўлиб келган. Шунингдек, бу ой мусулмонларни янада эзгу амалларга чорлайдиган, хайру саховатли бўлишга, бир-бирларига меҳр-мурувват кўрсатишга ундайдиган ойдир.

Муборак ойда Республикамиздаги барча масжидларда мўмин-мусулмонларимиз хатми Қуръон ва таровиҳ намозларини имон-ихлос, эмин-эркинлик ва осойишталик билан адо этадилар. Бир қанча масжидларда хатми Қуръон ўқилиб, юртимиз тинчлиги, эл-юртимиз фаровонлигини Аллоҳдан сўраб дуолар қилинади.

Ушбу фазилатли ой мобайнида Ўзбекистон мусулмонлари идораси тизимидаги Қорақалпоғистон Республикаси, Тошкент шаҳри ва вилоятлардаги масжидларнинг 1000 га яқинида хатми Қуръон тадбирлари ўтказилиб, унда 1400 дан зиёд қориларимиз Аллоҳнинг Каломини тиловат қилишади. Юртимиздаги барча масжидларда ободонлаштириш, тозалик ишлари юқори савияда ташкил этилиб, намозхонлар учун янада қулай шароитлар ҳозирланди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Масжидлар бўлими

Аллоҳ таоло бизларга рамазони шариф ойида рўза тўтишни фарз айлади.  Шу сабаб бизлар фарзни қандай шаклда адо этишни илмлари ва тақволари ила безалиб бутун дунёга дарс берган олимларимиздан ўргансак мақсадга муофиқ бўлади.

Парвардигор жамолини кўриш ва Раййон эшигидан кириб, абадий жаннатга мушарраф бўлиш ҳар бир банданинг орзусидир. Бунинг учун буюрилган нарсаларни бажариб, қайтарилган нарсаларни тарк қилмоғимиз керак.

Аллоҳ фарз қилган ҳар бир амалнинг вазифалари ва хусусиятлари бор. Унинг фазилатига етиш учун унга зарар етказадиган унинг фақат(рўза деган) исмини қолдирадиган амаллардан сақланишимиз керак бўлади. Бунинг учун биз Суннатга биноан рўза тутишимиз керак бўлади. Буни исмини эса олимларимиз “Суннат рўза” деб номлашган. Аллоҳ таоло ҳар бир амални Ўзи айтгандай қилмасангиз зинҳор қабул қилмаслигини қатъий айтган. Расулуллоҳ ўзлари ўрнак бўлиб қайси бир умматида Аллоҳ белгилаган амрлари бўзилса, тезлик билан у ҳақда ўзларининг муборак ҳадислари орқали қайтариқларини берганлар. Сиз рози бўлмаган амалга Аллоҳ таоло ҳам рози бўлмаслигини жуда яхши билиб олишимиз керак. Оддий илмсиз одам ҳам сиздаги қабиҳликларга рози бўлмаса, сиз яна қандай қилиб ўзингиз амалингизга буюк ажрлар олишни истайсиз?  Буюк ажрларни олиш учун Аллоҳ ва унинг Расули ва Набийси бўлган Муҳаммад Мустофо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг амалий тарзда намуна бўлган рўзаларига эътибор билан, фикр доирангизни кенгайтириб ўта масъулиятли ишга ёндашгандай ўқиб, уни қалбга сингдириб, унинг амалини бутун вужудингизда сингдириб гўё Аллоҳ уни кўзатиб турганлигини ҳис қилиб, тутмоқликдир. Бу масала юзасидан қўйидаги маълумотларга кўз юритиб чиқсак фойдадан ҳоли бўлмайди, деган умидда ушбу муъжазгина маълумотларни келтирдек.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан марфуъ ҳолатдаги ҳадис “Ҳар бир амалнинг каффороти бор рўзадан ташқари. (яъни бошқа амаллар каффорот сабабли гуноҳлар ювилиб амали қабул бўлади, лекин рўзада Аллоҳ ва унинг севикли Расули қайтарган амалларни қилиб қўйса, унинг тутган рўзаси қабул қилинмайди). Рўза мен учундир ва унинг мукофотини мен ўзим бераман дейди Аллоҳ таоло”. Худди шунга ўхшаш ривоятни Абу Довуд Таёлисий ўз муснадларида келтириб ўтган.

    Шуъбадан, Шуъба эса Муҳаммад ибни Зайёддан ривоят қилади. “Аллоҳ таоло айтади: “Ҳар бир амалнинг каффороти бор рўзадан ташқари”. Қосим ибн Асбиғ Шуъбадан бошқача йўл билан ривоят қилади: “Одам боласи қилган ҳар бир амал учун каффорот бордир, фақатгина рўза бундан мустаснодир.

  Хузайфа санади саҳиҳ ҳадисни ривоят қилади. “Кишининг ўз аҳли, моли ва болалари ичидаги фитналарнинг каффороти намоз, рўза, садақалардир”.

Ибн Аърабий баъзи зоҳидлардан нақл қилдики. Албатта рўза тўрт қисмга бўлинади:

1. Авомларнинг рўзаси унда ейиш ва ичиш ва жимодан сақланишлигидир.
2. Авомларнинг хосларининг рўзаси, харом қилинган амал ва харом қилинган сўзлардан сақланишликдир.
3. Ва хосларнинг рўзаси у рўза Аллоҳнинг зикри ва ибодатидан ташқарига чиқмайди.
4. Хосларнинг хосининг рўзаси у шундай рўзаки улар учун қиёмат кунигача рўза доимий бўлади.

Рўза банда ва Аллоҳнинг ўртасидаги сирдир уни Аллоҳ учун холис қилишлиги ва унинг буюрган амалларида унинг розилигини талаб қилиб амалда доимий бўлишликдир. Чунки Аллоҳ таоло рўзанинг мукофотини ўзи беришлигини ваъда қилди. Рўза ўз ичига нафсни синдиришликни, баданни эса нуқсонли нарсалардан сақлашликни, емоқ- ичмоқ аччиқлигига сабр қилишлик ва шаҳватни тарк қилишни ўз ичига олади.  Ва энг асосийси рўзадан тақволи бўлиб чиқишликни мақсад қилинган.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ривоят қилади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар: “Ким ёлғончилигини ва ёлғон сўзга амал қилишни ташламаса, унинг таом ва ичимликдан ўзини тийишига Аллоҳ таоло муҳтож эмас” (Имом Бухорий ривояти). Шарҳ: Ушбу ҳадис рўза ҳикматларидан бири ахлоқий иллатлардан халос бўлиш эканини билдиради. Рўза ёлғон, ғазаб, ғийбат, чақимчилик, гина сақлаш каби ёмонликлардан қутулиш учун муносиб фурсатдир. Инсон табиий муҳтож бўлган еб- ичишдан ўзини тийиш ила асло эҳтиёжи бўлмаган ёлғон сўз, ғазабланиш ва чақимчилик каби ишлар билан машғул бўлса, хато қилган бўлади. Чунки рўза нафснинг истагини синдириб, уни имон тақозосига бўйсундиришга ўргатади. Ҳадисда ёлғон сўз ва ёмонликда унга тенг бўлган ғийбат, чақимчилик, ҳасад, ҳиёнат ва зулм каби иллатлар тарк қилинмас экан, Аллоҳ таоло ундай кимсанинг оч, ташна бўлишига мухтож эмаслиги таъкидланган. Рамазон ойида савобли ишлар қилган ва гуноҳ ишлардан тийилган кишига Аллоҳ таолонинг раҳмати бўлади. Ибни Ҳажар Асқалоний айтади: “Киши ёлғон гапириш, ғазаб қилиш ва сўкиниш каби ёмон иллатларни тарк қилмас экан, унинг рўзасида савоб йўқ. Ёлғон сўз ва у каби иллатлардан сақланган кишигина мукофотга эришади”.

Ибн Муънир: “Таом ва ичимликдан тийилишига Аллоҳ таоло муҳтож эмас” дегани ўшандай банданинг амаллари қабул бўлмаслигига ишорадир...”, дейди.

Рўза гўё бадандир. Унинг либоси солиҳ амаллардир. Шу боис рўзадор одам бутун вужудини рўзага қаратиши бошқалардан тазйиқ етганида ҳам “мен рўзадорман”, дея ғазабини жиловлай олиши керак.

Байзовий айтади: Рўзани Аллоҳ таоло шариъатга киритишдан мақсади нафсни еб – ичишдан тийиб қўйишмас. Балки, нафси чақирадиган ёмон иллатлардан шаҳватини синдириш ва нафси амморани нафси мутмаъиннага буйсиндиришдир. Агар сиз шу нарсани хосил қилмас экансиз, Аллоҳ таоло қилган амалингизга қабул назари билан қарамайди. Рўзадор киши ҳеч бўлмаса бир ой қилган амалларини қабулини ўйлаб катта ва кичик гуноҳларни куни бўйи қилишдан сақланиб юрса ва сабр қилса, унинг бу амалидан Аллоҳ рози бўлади. Ва ким шу ойда савоб амалларни қилиш ва гуноҳлардан сақланишни ўзига одат қилса, у киши кейинги рамазонгача яхши амалларни ўзига одат қилган ва гуноҳлардан сақланишни ўзига дастурил амал қилган бўлади.

   Рўза банда ва Аллоҳнинг ўртасидаги сир бўлиб, унинг мукофотини Ўзи беришини ваъда қилди. Емаслик, ичмаслик, ҳар нарсага сабр қилиш ва  шаҳватни тарк этиш билан нафсни синдириш рўзадаги тақво бўлади.

  Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ривоят қилади: Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васаллам: ...Рўза қалқондир (Аби Заннад: жаҳаннамдан қалқондир деган). Энди сизлардан ким Рамазонда рўза тутса,

فلا يرفث  - Фаҳш сўзларни сўзламасин,  ولا يصخب – баланд авозда бақирмасин.

Агар уни бирор киши сўкса ёки у билан урушмоқчи бўлса, икки марта мен рўзадорман, деб айтсин”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).

  Ибн Ҳузайма розияллоҳу анҳу ривоят қилади: Набий соллолоҳу алайҳи васаллам: “Агар сен рўзадор бўлсанг бирор кишини сўкма, агар сени бирор киши сўкса, мен рўзадорман, деб айт. Агар турган бўлсанг, ўтириб ол, ғазабинг кетади. Бошқа ривоятда ўтирганингда ҳам кетмаса таҳорат қил ва икки ракат намоз ўқи деганлар.

Рамазон рўзасининг савобини олиш усули: Ўтган олимларимиз рўзанинг савобини олиш мақсадида бир нечта Расулуллоҳнинг тавсияларини бажаришган. Улардан бири Рўзанинг савоби баланд унинг мукофоти эса беҳисоб шу сабабдан рўзадан олдин Ражаб ва Шаъбон ойи рўзаларини Рамазонга тайёргарлик сифатида ўз умматига намуна сифатида бизларга кўрсатиб берганлар. Агар олдинги икки ойда рўза тутилса Рамазондаги тўлиқ савобни беками кўст олиб чиқилади. Чунки у икки ой мобайнида нафсини ибодат амали билан чиниқтирди. Шу сабаб унинг руҳи ва жасади ибодатга тайёр бўлди. У мартлар майдонига чиқиб бемалол рўзанинг савобини тўлиқ олиб чиқиб кетишга тайёр бўлади. Расулуллоҳдай зоти шариф ўзларининг нафсларини икки ой рўзага тайёрлаганда биз ҳам бу ойга тайргарлигимиз худди шундай бўлишини назорат қилишимиз керак. Чунки тилдаги 20 хил офатдан сақланиш Аллоҳнинг валийларининг қўлидан келади халос. Бу фурсат шундай фурсатки унда фойдаланган одам бир йилга етадиган гуноҳдан сақланиш заҳирасини қўлга киритади. Қаранг! Рамазон ўзидан олдинги барча гуноҳларни йўқ қилиши билан биргаликда келаси йилгача бирор бир гуноҳ қилмаслигингизга кафил бўлади. Рўза тутилганда инсон нафсига қаттиқ қийинчилик ва оғир машаққатлар синови юкланади. Шу пайтда инсоннинг тили ишга киришади. Тил эса барча савобларни вайрон қилиб ташлайди. Айниқса бу ҳолат кишининг қўл остидаги кишиларда очиқ намоён бўлади. Очлик пайтида фарзандига бақириши ва аёлига ҳар хил нарсаларни айтиши ва озор бериши кўзатилаяпди. Бу дегани самарасиз ҳаракат деганидир. Фазилат соҳиблари бўлмиш олимлар рўзанинг қабул бўлган бўлмаганлигини олдинги ва кейинги вақт оралиғи билан улчаб кўрганлар. Агар яхшилик тарафга қараб ўзгармаган бўлса у рўзадан қўриқ чиқибди. Яъни: рўзадан насибасини олиб чиқмабди деган эканлар. Рўзанинг ичида шундай савоблар жамлаб қўйилганки хатто ўтган Пайғамбар алайҳиссаломлар ҳам буни орзусида бўлганлар. Аллоҳ таоло ҳар бир кунига бир пайғамбарининг умри давомида топган савоб амалини ҳар бир рўза тўтган уммати Муҳаммадийага беришини ваъда қилган. Қаранг! 30 кунда 30 та улуғ пайғамбарларнинг савобларини бермоқда, бу эса Аллоҳдан бизга энг катта фазлдир. Рўзадан кўзланган бир неча мақсадлар бор. Улар қўйидагилардир:

• Қалбингиз аскарларини бўйсиндиришни ўрганасиз;
• Тақво малакангиз ошади;
• Ибодатга қизиқишингиз ортади;
• Данкасаликдан асар ҳам қолмайди;
• Сабрингиз кўчаяди;
• Меҳрингиз ошади;
• Очларни тўйдиришга ошиқасиз;
• Бутун вужудингиз яхшилик қилишга одатланади.
• Тунда ибодат қилишга одатланасиз; тундаги ибодатни аслида хос кишилар бажаради. Сизни Аллоҳ хос бандалари қаторига қўшишни хоҳлаяпди. Шуни эсдан чиқармангки тунги нафл ибодатлар Аллоҳнинг назарида бўлади ва нима сўралса шак шубҳасиз қабул бўлади. Сулоймон алайҳиссалом 70 кун таҳажжуд намоз ўқиб кейин Аллоҳдан дунёда ҳеч бир кишига берилмаган мулкни сўрадилар. Аллоҳ улуғ пайғамбарига сўраган нарсасини берди. Шунга кўра бутун уламолар иттифоқ қилишган 70 кун мобайнида астойдил мақсадини сўраса, унга етади, деганлар. Бу тажрибада синалган амалдир.
• Қуръон ўқишга одатланасиз; шуни билингки! Ўтган барча муҳаддислар ҳам хаттоки рамазон ойида ҳадис ёзишни тўхтатиб шу ойни фақат қуръон тиловатига бағишлаганлар. Хатто Расули Акрам саллоллоҳу алайҳи васаллам бошқа ойларга қараганда бу ойда Қуръони каримни Жаброил алайҳиссаломга икки марта ёддан топширар эканлар. Қарангда! Расулуллоҳнинг ўзлари бизларга бу ойда Қуръони карим масаласида чиройли ибрат бўлмоқда. Маънавий покланишда бирор бир амал Қуръони каримга етмайди. Уни иложи борича шу ойда тафаккур ила ўқиб унинг амалий тарзининг ўзимизнинг қабул бўладиган амалларимизда ишлатишликни насиб қилсин.
• Эътикоф лаззатини тортасиз; Уламолар рамазоннинг охирги 10 куни эътикофда ўтирилса, лайлатул қодр кунидан бенасиб қолмайди деганлар. 10 кунлик эътикофда суннатга биноан ўтирилса у янаги шу кунгача бирор бир суннатга хилоф иш қилмаслик фазилатига эга бўлади. Рўза сизнинг жасадингизни тўзатса эътикоф сизнинг рўҳингизни тўзатади. Шайҳ Ашроф Али Таҳонавий ҳазратлари Жомиъул- илм мадрасасини тарк этиб Ҳонақайи имдодийада чилла ўтиришни лозим тўтган. Ва мингдан ортиқ китобни шу жойнинг ўзида ёзиб ташлаган. Абдулҳай Лакнавий Ҳазратлари ҳам 110 дан ортиқ китобни одатга кўра ёзганлар. Демак, бизлар ҳам бундай фазилатли амални қилишдан бенасиб бўлмайлик. Рамазондаги шу фазилат уларга шу баҳтийор амални қисқа вақт ичида амалга оширишга сабаб бўлган.
• Кам таом истимол қилишга одатланасиз. Кўп истимол қилиш инсонга олтита офатни келтиради.

         Айниқса рамазондан сўнг семириб чиқилса ундаги мақсад хосил бўлмаган бўлади. Уламолар икки нарса инсонни тез қаритади деганлар. Кўп таом истимол қилиш ва кўп аёли билан шаръий суҳбат қилиш деганлар. Бунга мисол Ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳунинг хуш сурат бўлганлари ҳаммамизга маълум. У саҳобаи шариф бир ҳафтада бир марта аёллари билан пайшанба куни шом билан ҳуфтон оралиғида қўшилишлари маълумотлари келтирилган. Суннатга биноан таомланишда тўймасдан тухтатиш керак. Яна кам ейишнинг фазилати тиббий тарафдан ҳам исботланган. Инсонда учрайдиган кўп касалликларнинг бошида кўп таом истемоли ётади, дейилади. Бир йилда бир ой рўза тутишдан мақсад ҳам ошқозон бечорага дам беришдир. У кўп таомни ҳазм қиламан деб чарчаб кетади. Шунинг натижасида бутун танада зуриқиш оқибатида турли ҳил бедаво касалликлар келиб чиқади. Айниқса, тўқ ҳолатда ётилганда бутун тана ва бош мия ишлагани боис чарчаган ҳолда тўрилади.

         Шуни айтиб ўтиш лозимки уламолар ижмосида инсон жасадини 3 кун давомида бирор бир яхшиликка қийинчиликка сабр қилган ҳолда қалбан одатлантирса, инсон жасади ҳеч қандай хато камчиликка йўл қўймасдан тўтинчи куни жасад  3 кунлик ишнинг амалининг реакцияси билан одатий равишда жасад ишга тушиб кетади. Гўё бу телефоннинг зарядига қиёс қилинади. Заряд олгандан сўнг бемалол ишлагани каби инсон жасади ҳам у тарзда ишлашда давом этади. Аслида бутун заряд оладиган мосламалар шакли инсон танаси сабабидан ўйлаб чиқилган. Демак, инсон мажбурий холатда Аллоҳнинг фарзларини Расулуллоҳнинг суннатларини ва уламолар тавсияларига 30 кунлик муддатда амал қилиб борса. Унинг маънавий заряди янаги йил шу рамазон кунигача етишини уламолар эътироф этишган. Рамазондан сўнг бу ҳолат кўзатилмаса. Демак, Аллоҳ таоло биздан истаган нарса амалга ошмаган бўлади. У эса бекорга рамазон ойида ўз нафсини қийнаб рўза тўтган киши мисоли бўлади. Олдинги забардаст олимлар Бургут мисоли илгир бўлишган. Қаерда катта ўлжа бўлса ўшани ахтариб юришган. Яъни: савоби паст амалга қарамаганлар ва унга назар ҳам қилишмаган. Аллоҳ таоло бизга шунча беҳисоб савобларни бераётган экан, биз ҳам у савобларни қандай қилиб қўлга киритишни ўйлашимиз ва амалий тарзда унга муносиблигимизни намоён қилишимиз керак бўлади.

Таом ортидан келадиган зарарлар:

Абу Сулаймон Дароний айтади, ҳар нарсанинг боши бор. Кўнгилнинг боши кўп емакдир. Ва ҳар ким кўп емак одат қилса беш нарсага мубтало бўлгай.

Биринчи, ибодат завқини топмагай;

Иккинчи, хотираси кесилади. Нима эшитса, дарҳол унутади;

Учинчи, шавқатсиз бўлади! Чунки, ўзи тўқдир, барча халқни тўқ деб билади;

Тўртинчи, тоат қилишга эринадиган бўлади;

Бешшинчи, шаҳвати ғолиб бўлади.

“Ҳар ким валийлар мартабасига восил бўлмоқ истаса, дунё ва охиратга рағбат қилмай, фақат Аллоҳ таолога қалбини бериб, ҳалол луқма есин”.

Абу Сулаймон Дароний айтади:

• Очлик охират эшигини, тўқлик дунё эшигини очар.
• Агар сенинг бирор ҳожатинг бўлса, ул ҳожатинг чиқмагунча ҳеч нарса емагин. Чунки, кўп емак ақлни ишлашдан тўсади. Шайтон васвасасига солади. Юкинг қанча енгил бўлса! Ўзоқ машаққатли манзилингга етиш шунча осон бўлади.
• Рўза сенинг ўзингга очлик, нафсингга қаҳрдир, руҳингга озиқа бўлади.
• Очлик кўнгилни мунаввар этар, тўқлик кўнгилни қорайтирар.
• Аллоҳни топмас, то нафсини ўлдирмагунча ва дунёдан юз ўгирмагунча
• Гуноҳларнинг боши дунёни севмоқдир ва тоат- ибодат кўрки очликдир.

Абу Сулаймон Дароний айтади, менинг кунлик одатим нонни туз билан ер эдим. Бир куни кўза ичида ёғ бор экан, унга қўшиб егандим. Бир йилча унинг таъсирининг зараридан тоат завқини топмадим. Энди мен ажабландимки, ҳамиша нафс орзуларини берурсан, сенинг ҳолинг қандай бўлади?

Шубҳалик таомдан қўлни тортиш:

Авлиёлар саййиди, атқиёлар пешвоси Ҳорис Муҳосибий қачонки, бир шубҳалик таомга қўл узатадиган бўлса, қўлининг томирлари чиқар ва шундан билар эдиким, ул таом шубҳаликдир.     Этлари устихонга айланса-да, вужудини шижоат ва завқ-шавқ тарк этмаган кишиларга ҳавасланиб боқишимиз керакмасмикин? Бутун китоблари ва хикматлари билан бутун дунёни тўлдирган устозларнинг ҳаммалари шу сифатларни ўзларида жам айлаган. Ҳамма фазилат очлик ортидан рух озиқаси орқали келиб чиқади. Катта олимлар ҳам хатто биздан андоза олманглар, гоҳо ожиз банда билиб-билмай нафснинг алдовига кўнади, деб, нафснинг ёмонлигидан огоҳ қилиб кетганлар. Ҳолбуки, Сахл Тустарийдек буюк зот нафсини ҳамиша хумда қама-гандай сақлаган, лекин унинг ҳар хил рангда тусланувчи алдовига юрмаган, дод-фарёдига қулоқ солмаган эди.

Ҳазрати Сахл Тустарий бир ҳикматларида айтади:

 – Тавба муяссар бўлмас ул кишигаким, токи тилсиз бўлмагунича; тилсиз бўла олмас, токи хилватга кирмагунича, хилватга кира олмас, токи ҳалол емагунича; ҳалол емоқ ҳосил бўлмас, токи ҳақнинг ҳаққини адо этмагунча. У ҳам ҳосил бўлмас, то вужудини пок сақламагунича, у ҳам ҳосил бўлмагай, ҳақдан иноят етмагунича! – деб ёзган эканлар. Баданда нам ва озиқа қолмасдан туриб рухий озиқа ҳисобланган илм тингланса! Қалб кири бошдан тир бўлиб чиқиб кетади. Ҳасанул Басрий раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: Саҳоба Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳу бойлар атрофида ўралашиб юрмасди. Фарзандлари унга “Сиздан улуғлар ҳам уларнинг ҳузурига боряпти, сиз ҳам қатордан қолманг” дейишди. Ул зот: “Эй фарзандларим! Қавм бир ўликни ўраб олган бўлса, унга мен ҳам борайми?! Аллоҳга қасамки, кучим етгунича улардан қочаман”, дедилар. Фарзандлари: “Эй отажон! Унда биз очликдан ўлиб кетамиз- ку?” – дейишди. Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳу уларга шундай жавоб берди:

– Эй болаларим! Семиз мунофиқ ҳолда ўлишдан кўра, оч мўминлигимча рихлатга чекинишим мен учун суюклироқдир. Туфроқ, имонни эмас, гўшт ва ёғни ейишини унутдингларми!..

   Аллоҳим ўзинг бизлардан қандай тарзда рўза тўтмоқлигимизни эстаган бўлсанг, Ўзинг бизларга у амалларни Ўзинг эстагандай амалга оширишимизни насиб айлагин. Ва рамазондан сўнг гўноҳлардан гўдак мисоли пок чиқишлигимизни ва муттақий бўлиб, келаси йилгача яхши амалларни мусобақа қилувчи бўлишни насиб айлагин. Ва саллоллоҳу ала Муҳаммад ва ала олиҳи ва асҳабиҳи ажмаъийн.

“Фатҳул Борий”нинг шарҳи “Саҳиҳил Бухорий” асосида

Тошкент ислом институти

“Ижтимоий фанлар” кафедраси кабинет мудири

Урол Назар Мустофо тайёрлади.

Бугун Президентимиз Шайхонтоҳур туманидаги «Сузук ота» мақбараси ва жомеъ масжидида бўлди.

Масжиднинг номи нега "Сузук ота?" У зотнинг асл исми ким? 

Сузук отанинг асл исми Мустафоқул бўлган. У зот 1140 йилда таваллуд топган. У Аҳмад Яссавий ҳазратларининг қизи Гавҳари Ҳуштожнинг кенжа ўғли бўлган. Болалик чоғида бобоси уни эркалаб «Менинг сузигим (суюклигим), хуш келдингиз!», дегани боис атрофдагилар ҳам уни шу исм билан чақира бошлаган. Сузук ота юзлаб шогирдларга илм бериб, ҳунарга, ҳалол меҳнатга ўргатган. 1363-1364 йилларда Амир Темур Сузук ота қабри устида мақбара ва масжид бунёд эттирган.

Шўро даврида қаровсиз қолган муқаддас қадамжо истиқлол йилларида қайта тикланиб, ободонлаштирилди. «Сузук ота» маҳалласида беш мингдан зиёд аҳоли истиқомат қилади. Маҳаллада ҳунармандлик, дурадгорлик, ўймакорлик ривожланган.

Юртбошимиз зиёратга келганларида Қуръони каримдан тиловат қилинди. дуодан сўнг Президентимиз: «Ушбу масжид ва мақбара маънавиятимизни янада юксалтиришга, юртимизда эзгулик нурини зиёда этишга хизмат қилиши керак. Бу ерда ҳунармандлар маркази ва кутубхонаси ташкил этиш лозим», дедилар .

Президентимиз мутасаддиларга мақбара ва масжидни реконструкция қилиш, атрофини ободонлаштириш бўйича топшириқлар бердилар.