Кун ё туннинг ўз вақтидан бир лаҳза ортда қолмаслиги, йил фаслларининг алмашиб туриши умр бебақолигини билдирувчи ҳикматдир. Фасллар фақат табиатнинг такрорланиб келишини англатмайди. Унда инсон умри фасллари ҳам акс этади. Шунинг  учун ҳам Алишер Навоий ҳазратлари  “Хазойин-ул маоний”даги  ғазалларига умр фаслларига монанд ҳолда тартиб берган бўлса, ажаб эмас.

“Хазойин-ул маоний” болалик, ёшлик, ўрта ёшлик, кексалик каби фаслларга ажратилган. Бу фаслларни табиат фаслларига қиёсласак, болалик – баҳор, ёшлик – ёз, ўрта – куз, кексалик – қишга тўғри келади. Бунда ҳеч қандай муболаға йўқ. Ўйлаб қарасангиз, умр фасллари акси бир кунда ҳам намоён бўлар экан: тонг – болалик, бу пайтда табиат мусаффо, одам қайта туғилгандек  бўлади ва ҳоказо.

“Тонгги уйқу ризқни қияди”, дейдилар. Бу ҳадиснинг ҳаётий мисоли ҳам бор. Айтайлик, кимдир чошгоҳда туради, бошқа биров эса қуёш чиқмасдан уйғонади. Орада икки соат фарқ  бор, дейлик. Эрта турган одам, табиийки, шу вақт ичида бирор фойдали юмуш билан машғул бўлади. Кеч турган эса аранг ишхонасига бориб улгуради. Шу ҳисоб бўйича барвақт уйғонган одам ҳар тўрт кунда бир иш куни, бир йилда тўқсон иш куни орттирган бўлади. Бир йилда бошқалардан уч ой кўп меҳнат қилган одамнинг кўпроқ даромад топишига шубҳа қилмасак ҳам бўлади. Бундан ташқари, математик ҳисоб кўра, болалигиданоқ  кеч туришни одат қилган киши етмиш йил умр кўрса, унинг ўн етти ярим йилини меъёридан ортиқча уйқуга сарфлар экан. Бу навқирон йигит умрига тенг вақтни совурмоқ  демакдир.

Шифокорларнинг  гувоҳлик беришича,  кеч турган одам танасидаги ҳужайраларнинг   ҳаммаси кун бўйи уйғониб улгурмас экан. Тасаввур қилинг, ярим уйғоқ ҳолда мудраб ишга, ўқишга борамиз, шу ҳолда ўқиб-ўрганамиз, ўқитамиз ва ўргатамиз, ҳужжатлар  тайёрлаймиз, имзолар чекамиз...  Аллоҳ таоло бизни жамики мавжудотнинг афзали қилиб яратган. Шу боис ўзимизни  “ҳазрати инсон”  деб улуғлаймиз. Аммо тонг маҳали тирик  жон борки, Яратувчига ҳамд-у сано айтаётган чоғда  “ҳазрати инсон”  ғафлат уйқусида ётган  бўлади.

Қуръони каримнинг  “Нур”  сураси  41-оятида  “(Эй, Муҳаммад), Аллоҳга осмонлар ва ердаги бор жонзот ҳам, (самода) саф тортган  қушлар ҳам тасбеҳ  айтиб покланишини кўрмадингизми?” дея даъват қилинади. Уламоларнинг  маълум қилишича, қалдирғоч эрта тонгда  “Вал-фажр”  (Тонгга  қасам) сурасини ўқир экан. Улуғ Навоий бобомиз лутф этганларидек, Туркистон мулкининг шайхул машойихи Аҳмад Яссавий ҳасратлари:

Саҳарларда ул гуллар сано айтур булбуллар,

Ким айтурким, биру бор саҳар вақти ичинда... 

 – дея бу фурсатнинг қанчалик  “хуш соат ва жаннат  роҳати”  эканини таъкидлайди.
Тонг чоғида туриб бир оз сайр қилсангиз, одамдан бошқа бирор жонзотнинг маст уйқуда ётганини кўрмайсиз. Шундай экан, тонгда туришимизга нима халақит қилмоқда? Биргина кеч ётиб, кеч туришимиз, холос. Аммо бу одатдан воз кечиш у қадар қийин эмас. Фақат бунинг учун инсон ўз вақтининг қули эмас, балки жиловдори бўлиши зарур.

Оналаримиз ўз фарзандларига беқиёс  даражада меҳрибон. Шу туфайли болам тиниқиб ухлаб олсин деб уни тонгда – жамики яралмишга ризқ-у насиба улашилаётган пайтда уйғотмайди. Ўзи билиб-билмай норасидасини тонг нафасидан бенасиб қолдиради. Баногоҳ боланинг  ўзи уйғониб қолса ҳам дарҳол пардаларни  ёпиб хонани  қоронғилатади, эмизади, бола яна ухлаб қолади. Бола пошшо-да. У қанча кўп ухласа, шунча кам хархаша қилади. Рўзғор юмушларига халақит бермайди. Бу меҳр-муҳаббат замирида онанинг озгина худбинлиги ҳам борга ўхшайди...

Бундай ҳаддан ортиқ  меҳрибончиликлар боис талтайтирилган болани улғайганда “тахти равондан”  тушириш қийин кечади. Онаизор ҳам қўлларида кўтариб алла айтиб юрган боласини энди уйғота олмай хуноб бўлади. Аста-секин ширин аллалар, опичлаб эркалашлар ўрнини қийин-қистовлар, аччиқ-тизиқлар, ўйиб-чимчилашлар эгаллайди. Айби нелигини билолмай бола бечора ҳайрон. Ахир, у мурғаклигиданоқ мириқиб ухлашга ўрганган-да...

Фарзандларга  барвақт туриб ибодат қилишни ўргатишдан чўчиб қолган вақтлар ортда қолди. Уйқучилик, карахтликдан уйғониш фурсати етганига ҳам анча бўлди-ку. Мусаффо тонг шукуҳини сезмай ухлаб ётган фарзандининг    ширин уйқусини бузиш  айрим  миллатдошларимизнинг  мулойим  табиатига  тўғри  келмайди, Аммо  истайсизми-йуқми,  тонгни  ҳаммадан  кечикиб  қарши  олган  инсоннинг  кун  давомида  қўлга  киритган  ютуғи  ҳам  ўзига  яраша  бўлади. Шу боисдан  бунга  жиддий  масала сифатида              ёндашмоқ лозим.

Ҳаж  сафарига  борган  муборак  зотлардан  бири  маккалик  бир  хонадон  меҳмони  бўлганини  эслайди:  эрталаб  бомдодга  азон  чақирилганда  мезбон  аёл  икки  ойлик  чақалоқни  бурнини  чимчилаб  уйғотибди. Буни  кўрган  меҳмоннинг  рафиқаси  мезбондан  болани  нега  безовта  қилганини  сўраган  экан,  “Бола  азон  билан  уйқудан  уйғонишни  ҳозирдан  одат  қилмаса,  кейин  жуда  қийналади”,  деб  жавоб  берибди. Шуни  эшитганда  беихтиёр  кўпчилик  намозхонларнинг  бомдодга  туришга  қийналаётганидан  шикоят  қилишини  эсладим. Агар  одам  саҳар  вақти  туришни  мурғакликдан  одат  қилса,  эрта  туришга  ҳеч  вақт  қийналмайди,  ибодатини  ҳам  уйқусирамасдан,  завқ  билан  бажаради...
Катта  чошгоҳда  уйқудан  ланж  ҳолда  туриб  бирор  дарахтнинг  соясигами,  чойхонагами  йиғилган  қўни-қўшнилар  замондан,  жамиятдан  нолимоқни  бошлаймиз. Бу пайтга  келиб  вақтли  турган  кишилар  кунлик  юмушининг  ярмини  бажариб  қўйган  бўлади. Инсоф  билан  айтганда,  замондан  нолиш  гуноҳ. Ҳадиси  шарифда  “Аллоҳ  Таоло  айтади:  Одам  фарзанди  менга  азият  бериб,  замондан  шикоят  қилади. Ваҳоланки,  замоннинг  эгаси  менман. Уни  ўз  қудратим  билан  кеча  ва  кундузга  айлантириб  тураман. Қачон  хоҳласам  уни  тўхтатиб  қўйишим  ҳам  мумкин”,  дея  марҳамат  қилинади. Жамиятдан  нолиш  ҳам  адолатдан  эмас,  унинг  қандай  бўлиши шу  жамият  аъзоларининг  маънавият  ва  масъулияти,  билими  ва  ҳуқуқий  маданиятига  ҳам  боғлиқ. Жамият  асоси  эса  сиз-у  бизмиз. Биз  қандай  бўлсак,  жамият  ҳам  шундай  бўлади. Демак,  турмушимиз  ўзимиз  орзу  қилгандек  кечмаётганига  бошқаларни  айбдор  қилишга  ҳар  қанча  уринмайлик,  асосий  айбдор  ўзимизнинг  инсоний  савиямиз  эканлиги  икки  карра  икки – тўртдай  аён.

Гоҳо  айрим  мамлакатлар  фаровонлигидан  сўзлаб  оғзимизнинг  суви  кетади. Уларнинг  бу  даражада  тараққий  этгани  сабабларини  ўзимизча  таҳлил  қиламиз. Бироқ  улар  кўп  ухламаслиги,  кўрпа-тўшакка  меҳр  қўймаслиги  ҳисобига  шундай  фаровонликка  эришганини  ўйламаймиз. Америка  Қушма  Штатларига  бориб  келган  дўстимиз  айтади: “Бир  оилага  меҳмон  бўлдик,  ётишдан  олдин мезбон  эрталаб  соат  бешда  туришимизни  маълум  қилди. Мен  саккизгача  ухламоқчи  эканимни  айтувдим,  эшитиб  оғзи  очилиб  қолди. Чунки  улар  саккизгача  ухлаш  мумкинлигини  тасаввур  ҳам  қила  олмас  экан. Бундан  жуда  хижолат  бўлдим. Шу  воқеадан  сўнг  барвақт  туришни  одат  қилдим.”
Ўтган  йили  яна  бир  ҳамкасбимиз  уммон  ортига  бориб  келди. Унинг  айтишича,  Вашингтонда  тонг  вақти  бомдодга  туриб  деразадан  шаҳарга  боқса,  кўчада  ҳаёт  қайнаб  ётган  экан. Саудия  Арабистонини  биласиз,  иқтисоди  ниҳоятда  бақувват.  Бу мамлакат  шаҳарларининг  ободлиги,  халқининг  фаровон  турмушига  овруполиклар  ҳам  ҳавас  қилади. Тўғри,  уларнинг  нефти  кўп,  фуқароларининг  ҳаммаси  ҳам  эрта  тонгда  туравермас,  аммо  у  юртларда  тонги  уйқу  оммавий  тус  олмаган. Қут-бараканинг асосий  сабаби  ҳам  шунда.
Саҳархез  кишиларнинг  иши  унумли  ва  турмуши  фаровон  бўлишига  мисоллар  ўзимизда  ҳам  бисёр. Кибриё  Қаҳҳорованинг  Абдулла  Қаҳҳор  ҳақидаги  хотираларида  адибнинг  кўпинча  тонг  чоғи  ижод  қилгани  битилган. Тонгда  ижодкорнинг  мияси  тиниқ,  фикри  равон, турли  ахборотлар  билан  чувалашиб  қолмагани  боис  ижодий  меҳнати  самарали  кечган. Ҳурматли  ёзувчимиз  Одил  Ёқубовнинг  шогидлари  ҳам  устоз  ижодий  ишларини  кўпинча  тонг  чоғи  битириб  қўйишга  одатланганини  айтиб  юришади.

Бир  қанча  ишлаб  чиқариш  корхоналари  ва  савдо  шохобчалари  очган  тадбиркорлардан  бири  тўғрисида  танишларининг  гапиргани  қулоғимга  чалиниб  қолди. Бу  бой  бир  кунда  икки  соат  ухлар  экан. Кундузи  бошқа  ишлар  билан  банд  бўлиб,  кечаси  ярим  тунга  қадар  фойда-зарарни  ҳисоб-китоб  қилармиш. Кейин  эрта  тонгда  стадионда  югуриб  юрармиш. Бир  кунда  икки соат  ухлаш  соғлиқ  учун  фойдали  демоқчи  эмасмиз, албатта. Аммо  мол-у давлатли  одамнинг  шу  қадар  кеч  ётиб  яна  тонгда  туришга  куч  топа  олишига  қойил  қолмай  илож  йўқ.

Инсоннинг  бир  кунини  умр  фаслларига  қиёсладик. Фикримизни  ҳаётий  мисоллар  ёрдамида  далилласак,  тонг – болалик. Шу маънода,  кеч  туришни  одат  қилган  мурғак  жон  ҳар  куни  болалигининг  бир  неча  соатини  уйқуда  ўтказади. Мана  шу  уйқуда  ўтган  кунлар  йиғилиб  йилларни  ташкил  этади  ва  бола  яхши  тарбиячига  шогирдликка  берилса,  қўлидан  тузуккина  иш  келадиган  ёшга  бориб  қолганда  ҳам  ўйнаб  юради.  Сабаби,  у  кўп  ухлагани  боис  ҳали  тўйиб  ўйнаб  ололгани  йўқ.

Она  эса  боласининг  уйқусини  қизғанганидек,  унинг  тўйиб-тўйиб  ўйнашини  ҳам  хоҳлайди. Чунки  она  учун  фарзанд  неча  ёшга  кирса  ҳам  гўдак  бўлиб  қолаверади. Шу  боисдан  болангизга  нимадир  ўргатгингиз  келиб  бирор  нарсани  уқтираверсангиз, онаси  “миясини  зўриқтирасиз, бола  тушинадими,  шуни”  деб  яна  ўртага  тушади. Табиийки,  сиз  ҳам  боланинг  миясини  зўриқтирмаслик  тарафдорисиз,  ахир  у  дилбандингиз. Кейин  эса  мана  шу  зўриқишдан  асралган, вақтида  ишлатилиб, тобланиб,  ривожланиб  бормаган  мия  дангаса  бўлиб  қолади-да, зарур  бўлганда  “ишламай”  ҳаммани  қийнайди. Бу  эринчоқлик  Абдулла  Авлонийнинг  “Ялқов  шогирд  тилиндин”  шеърида  шундай  ифодаланади:

                                      Мен  мактабга  келмас  эдим,

                                      Кирмас,  ўқимас  эдим.

                                      Мени  зўрлаб  юбордилар –

                                      Ғариб  онам  йиғлаб  қолди.

Гўдаклигида  боласи  бошида  гиргиттон  бўлган  онаизор  у  мактабга  чиққанда  ҳам  қайғуради. Буни  сезган  бола  мактабда  ўтилаётган  дарсларни  ўзлаштиришдан  кўра  тезроқ  йўлларига  кўз  тикиб,  хавотирланиб  ўтирган  онасининг  бағрига  қайтиш  ҳақида  ўйлайди. Ахир,  қуёш  тепага  келгунча  мириқиб  ухлаган,  кечгача  ўз  эркида  телевизор  томоша  қилган  ёки  кўча  чангитиб  ўйнаб  юрган  болага  дабдурустдан  “Тонгда  тур,  нонуштангни  қил,  мактабга  чоп,  партада  тўғри  ўтир,  қийшайма,  лаллайма,  оғзингни  ёп,  ёз,  чиз,  ўчир”,  каби  амирона  кўрсатмалар,  дўқ-пўписалар  бўла  бошлагач,  довдираб  нима  қилишни  билмай  қолади-да.

Боболаримизнинг  ўгитларига  қараганда,  одам  қирқ  кун  давомида  бир  ишни  узлуксиз  бажарса,  бу  юмуш  унга  одат  бўлиб  қолар  экан. Тарки  одат  эса  амри  маҳолдир. Айрим  юртдошларимизга  қуёшдан  кейин  уйғониш  кўп  йиллик  одатлигини  ҳисобга  олсак,  уларнинг  вақтли  туришга  қийналиши  ажабланарли  ҳол  эмас. Аммо  эринмасдан  узоғи  билан  қирқ  кун  жидду  жаҳд  этсалар,  субҳи  содиқданоқ  кўчалар  гавжумлашиб, хонадонимизга  файз-у барака  ёғилаверади.

Шундай  экан,  дилбандингизни  эртароқ  уйғотинг,  онажон!  

Дамин ЖУМАҚУЛ,

журналист

Муаллифдан: Хорижга борганимизда эрталаб йўлда кетаётиб бир кампирнинг ўзига ўзи: “Миллат ухлаяпти, миллат”, дея минғирлаб юргани қулоғимга чалиниб қолди. Унинг гапидан ҳушёр тортиб атрофга диққат қилиб қарасам, ҳақиқатан, кўчалар бўм-бўш, биронта тирик жон кўринмасди. Бу сафар ортидан бошқа юртга борсам тонг билан саломлашгани у ернинг одамларининг ҳам кўпчилиги чиқмасдан ухлаб ётар экан. Бу ҳолни кўриб уйқучилик ҳам замонавий ифода билан айтганда, глобал муаммо экан-да деган фикрга келдим.

Ушбу мақола 2006 йил “Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетасида эълон қилинган эди. Орадан ўн бир йил ўтди. Аммо ҳали ҳам муҳтарама оналаримиз болаларини тонгда уйғотмаяпти. Аксинча, баъзиларининг ўзлари ҳам уларга қўшилиб ухлаб ётибди.  Ёши катта юртдошларимизнинг ҳам кўплари саҳархез бўлгани йўқ. Демак, бу мавзу ҳамон долзарблигича турибди. Зора, мақолани ўқигандан сўнг юртдошларимиз уйқусида бир озгина бўлса-да, ўзгаришлар бўлиб қолса, деган яхши ниятда мақолани Интернетда ҳам эълон қилишга журъат этдим.  

Умму Уморанинг асл исми Насиба (Нусайба) бинти Каъб ибн Амр ибн Авф ибн Мабзул Нажжорийя Маданийядир. У ҳаммага ибрат кўрсатган ва яхшилик қилиш борасида намуна бўлган улуғ саҳобия аёлларнинг биридир.

Имом Заҳабий ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: “Бугун Нусайба бинти Каъбнинг ўрни фалончи ва фалончининг ўрнидан яхшидир”, деганларини эшитдим”.

Нусайба бинти Каъб саховати билан танилган, ислом ва мусулмонлар хизматида улкан ишларни қилган оилада улғайди. Акаси Абдуллоҳ ибн Каъб Мозиний Бадр жангида қатнашган саҳобийлардан эди. Яна бир акаси Абдураҳмон эса, Табук ғазотидан олдин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг олдиларига йиғлаб келган етти саҳобийнинг бири бўлди. Улар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг олдиларига келиб, жангга бориш учун бирорта улов топиб беришларини сўраган эдилар. Расулуллоҳ уларга улов топиб бера олмадилар. Ноилож орқаларига қайтар эканлар, кўзлари ёшланди. Одамлар уларни “Кўз ёши тўкувчилар” деб атаган эди. Шунда улар ҳақида ушбу оят нозил бўлди: Шунингдeк, сизнинг ҳузурингизгa улaрни улoвли қилиб қўйишингиз учун кeлгaнлaридa, "сизлaрни улoвли қилишгa нaрсa тoпa oлмaймaн", – дeдингиз. Улaр эсa сaрф қилишгa нaрсa тoпa oлмaгaнлaри учун ғaмгин бўлиб, кўзлaридaн ёш oқиб қaйтиб кeтдилaр. Улaргa ҳaм (тaънa йўқ) (Тавба, 92).  

Турмуш ўртоғи Зайд ибн Осим ибн Амр Мозиний Нажжорий Исломга биринчилардан бўлиб кирган, икки ўғли Ҳабиб ва Абдуллоҳ Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобалари бўлиш бахтига эришган эди. Умму Умора розияллоҳу анҳо кейинчалик Ғозийя ибн Амр ибн Атийя Мозиний Нажжорийга турмушга чиқди. Ундан икки фарзанд Тамим ва Хавла дунёга келди. Аллоҳ таоло ҳар иккисига ҳам ҳидоят ва ихлос неъматини берди.

Уҳуд жангида Умму Умора розияллоҳу анҳо бир неча жойидан жароҳатланди. Бу жароҳатларнинг энг каттаси елкасидаги Ибн Қомиа жароҳатлаган оғир жароҳат эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унинг жароҳатини кўриб ўғли Абдуллоҳга онасининг жароҳатини боғлаб қўйишни буюрдилар ва: “Сиздек оилага Аллоҳ таолонинг баракаси бўлсин! Онангнинг мақоми фалончи ва фалончиларнинг мақомидан яхши, отангнинг (ўгай ота) мақоми фалончи ва фалончининг мақомидан яхши, сенинг мақоминг фалончи ва фалончининг мақомидан яхши, Аллоҳ таоло сиздек оилага раҳм қилсин!” дедилар. Бу гапларни эшитган Умму Умора розияллоҳу анҳо: “Аллоҳ таолодан дуо қилиб сўрасангиз, жаннатда мени сизга ҳамроҳ қилса!” деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Эй Аллоҳ, уларни жаннатда менга ҳамроҳ қилгин!” деб дуо қилдилар. Бу дуони эшитган Умму Умора розияллоҳу анҳо: “Энди менга дунёда нима етса ҳам парво қилмайман” деди.

Бу саҳобия аёл сабр қилиш борасида ҳам улуғ мартабаларга эришган. Ўғли Ҳабиб ўлдирилганида Аллоҳ таолодан савоб умидида сабр қилди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни Ямомада пайғамбарлик даъвоси билан чиққан Мусайлама каззобнинг олдига юборган эдилар. Мусайлама ундан: “Муҳаммаднинг (с.а.в.) расул эканига гувоҳлик берасанми?” деб сўради. Ҳабиб: “Ҳа” деди. Мусайлама: “Менинг расул эканимга гувоҳлик берасанми?” деб сўради. Ҳабиб: “Гапингни эшитмадим!” деди. Бир неча бор сўраганда ҳам шу жавобни олгач, Мусайлама унинг аъзоларини бирма-бир кесиб ташлади.

Умму Умора розияллоҳу анҳо Абу Бакр розияллоҳу анҳунинг олдиларига келиб Мусайлама каззобга қарши жанга кетаётганлар билан бирга боришга изн сўради. У зот Холид ибн Валид розияллоҳу анҳу билан маслаҳатлашиб, унга изн бердилар. Ўша вақтда олтмиш ёшни қоралаб қўйган бўлса ҳам унинг қасду иродаси кучсизланмаган эди. Ушбу кундаги жангда ўн бир жойидан жароҳатланса ҳам ғайрати сусаймади. Улар зафар қучдилар. Умму Умора розияллоҳу анҳо халифалар даврида ўзига лойиқ мартабада ҳаёт кечирди. Абу Бакр розияллоҳу анҳу бу аёлнинг зиёратига келар ва баъзи масалаларда маслаҳатлашиб турардилар. Умар розияллоҳу анҳу ҳам бу аёлнинг ҳурматини жойига қўяр эдилар. Саҳобия ҳижратнинг ўн учинчи йили Умар розияллоҳу анҳунинг халифалик даврида вафот этди. Аллоҳ ундан рози бўлсин!

Манбалар асосида Дилфуза РАҲИМОВА тайёрлади.

Ўз каломида "Яхшилик ва тақво йўлида ҳамкорлик қилинг" ("Моида" сураси, 2-оят), дея марҳамат этган Яратган зот ушбу хитоби билан бандаларига кўплаб яхшиликларни ирода этган. Ўзаро ёрдам ижтимоий ҳаётни юқори даражага кўтаради, жамият аъзоларининг фаровонлигини оширади, уларнинг қайғу-аламларини енгиллаштиради. Ҳамкорлик ҳар бир шахс ва ҳар бир жамиятнинг бахтиёр бўлиши учун зарур омиллардан бири бўлиб ҳисобланади.

Юқорида зикр этилган ана шундай хайрли ишлар Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Самарқанд ва Жиззах вилояти вакилликлари ўртасида амалга оширилди.

Ўтган ҳафта сўнггида Самарқанд вилояти бош имом хатиби Зайниддин домла Эшонқулов бошчилигида 10дан зиёд вилоятнинг кўзга кўринган имомлари, шаҳар ва туман бош имом-хатиблари ўзаро тажриба алмашиш, ҳамкорликларни йўлга қўйиш мақсадида қўшни Жиззах вилоятига ташриф буюрдилар.

Меҳмонларни Жиззах вилояти бош имом-хатиби Меҳмонали Жабборов ва Зомин тумани бош имом хатиби Аброр Равшанов кутиб олди.

Сафар давомида меҳмонларга вилоятда олиб борилаётган диний соҳадаги ўзгаришлар, эришилган ютуқлар, вакиллик ва имом-хатиблар амалга ошираётган ишлар, масжидлардаги қайта қуриш ва ободонлаштириш жараёнлари борасида атрофлича маълумот берилди.

Аҳоли билан учрашувлар, жамоат ташкилотлари, маҳаллалар, таълим муассасалари билан ҳамкорликда йўлга қўйилган тадбирлар ва уларнинг амалий натижалари диққат билан тингланди. Меҳмонлар вилоятда диний соҳада кўплаб ютуқларга эришилгани, таҳсинга сазовор ишлар амалга оширилганини эътироф этдилар.

Жиззах вилояти бош имом-хатибининг таклифи билан меҳмонлар миллий меъморчилик ва замонавий архитектура уйғунлигида қайтадан қад ростлаган Жиззах шаҳридаги "Хўжа Нуриддинҳожи" ҳамда Зомин тумани марказидаги "Маърифатли" жоме масжидига келдилар. Мустақиллик шарофати ҳамда юртимизда диний соҳага берилаётган юксак эътибор, айниқса, ушбу эътиборнинг сўнгги пайтларда тобора ортиб бораётганининг тимсоли сифатида қад ростлаган ушбу икки масжид, ўзининг савлати, файзи билан меҳмонларда ўзгача таассурот уйғотди. Кенг ва ёруғ намозхона, ҳашамли кошинкор айвонлар, серфайз ҳовли, кутубхона, анжуманлар зали, маъмурият хоналари, замонавий таҳоратхона, буларнинг барчаси юқори сифат ва юксак санъат асосида барпо этилган бўлиб, намозхонларнинг тўкис ибодат қилишлари, илм-маърифатларини оширишлари учун барча шароитлар ҳозирланган.

Самарқанд уламолари масжидни кўздан кечирар эканлар барча мутасаддиларга, меъморларга, ҳомийларга ўзларининг миннатдорчиликларини билдириб, ҳақларига дуои хайрлар қилдилар.

Шунингдек, Зомин туманидаги иккита қабристонга ҳам кирилиб, Қуръони карим тиловат қилинди. Тиловат савоби қабристонда ётган барча марҳум ва марҳумалар  руҳига бағишланди. Таъкидлаш лозимки, ҳар икки қабристонда ҳам ободонлаштириш ишлари олиб борилган бўлиб, зиёратчилар учун барча шароитлар ҳозирланган.

Сафар ниҳоясида ҳар икки тараф ҳам ташриф ўта самарали бўлгани, бу –вилоятлар ўртасида ҳамкорликнинг дебочаси экани, келгусида биргаликда кўплаб ишлар амалга оширилишини таъкидладилар.

ЎМИ Самарқанд вилояти вакиллиги      

Бир замонлар бир кўзи ғилай ва бир оёғи калта подшоҳ бўлган экан. Кунларнинг бирида у барча рассомларни чақиртириб ўз суратини жисмоний нуқсонларини яширган ҳолда чизишни буюрибди. Лекин рассомларнинг бирортаси бунга рози бўлмабди. Улар ўзаро “Бир кўзи ғилай ва бир оёғи калта подшоҳни соғлом кўз ва оёқли қилиб тасвирлаш ёлғон манзара бўлади, биз бундай ишга қўл урмаймиз”, дейишибди ва ҳар хил баҳоналар билан шоҳга ўз узрларини изҳор қилибди. Аммо бир рассом бунга рози бўлиб, барча мусаввирларни ҳайратга солибди.

Ҳақиқатан, у подшоҳнинг нуқсонсиз расмини жуда ҳам чиройли тасвирлабди.

Суратда подшоҳ ов милтиғини ушлаб кийикни нишонга олаётган ҳолатда эди. Бундай чоқда табийки, овчи бир кўзини юмиб олган ҳамда бир оёғини букиб ерга таяниб турган бўлади. Маҳоратли рассом суратда подшоҳнинг ғилай кўзи ва чўлоқ оёғини шу ҳолатда яшира олди. Бошқа ҳамкасблари унинг маҳорати ва зийраклиги олдида бош эгди ва тасаннолар айтди. Чунки у одамларга айблов кўзи билан эмас, балки ижобий кўз билан қараб, уни бенуқсон суратда тасвирлай олган эди.

Бизнинг ҳам атрофимиздаги одамларнинг баъзи камчиликлари кўзга ташланиши мумкин. Лекин биз улар ҳақида гапирганимизда бу камчиликларни яширишимиз ва яхши тарафга йўйишимиз даркор. Чунки инсон хатодан холи эмас. Ундан ташқари, одамларнинг баъзи қилаётган ишларига унинг ҳақиқатини билмасдан, зоҳирига қараб баҳо бериш билан ноўрин айблаб қўйиб, сўнг пушаймон бўлишимиз мумкин. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ҳақида: «Зинҳор ва зинҳор бадгумон бўлманглар. Чунки бадгумонлик сўзнинг энг ёлғонидир», деганлар. Ояти каримада ҳам Аллоҳ таоло: «Эй мўминлар, кўп гумонлардан четланинглар! Чунки баъзи гумон(лар) гуноҳдир. (Ўзгалар айбини қидириб) жосуслик қилманглар ва бирингиз бирингизни ғийбат қилмасин», деган (Ҳужурот, 12).

Демак, ўзгалардаги аниқ кўриниб турган айбларни гапиришимиз ғийбат, аниқ бўлмаган камчилик ёки айбларни айтишимиз бадгумонлик, асли бўлмаган айбни айтиш эса бўҳтон ва туҳмат бўлар экан. Шундай экан, бошқалар ҳақида гапирганимизда тилимизга эҳтиёт бўлайлик ва фақат уларнинг яхши тарафини тилга олайлик.

Ш.ЧЎЛПОНОВ,

Тошкент ислом институтининг “Тиллар” кафедраси ўқитувчиси

Оқшомда она болаларига дарс тайёрлашда ёрдам бермоққа чоғланди. Уларга халақит қилмасин учун тўрт ёшли ўғлини нимагадир машғул қилиб қўйиш мақсадида унинг қўлига қалам ва қоғоз берди. Сўнг қолганларига хотиржам ёрдамлашмоқчи эди ҳамки, қайнотасига кечки овқатни бермагани ёдига тушди.  

Қайнота ҳовли чеккароғидаги хонада яшар, касаллиги боис ташқарига кам чиқарди. Аёл имкон қадар қайнотасининг хизматини қилар, эри ҳам унинг хизматидан розидек эди. Аёл ўрнидан туриб, отанинг кечки овқатини олиб бориб берди ва бирор эҳтиёжи бўлса чақириши мумкинлигини айтиб болалари ёнига қайтди. Кичкина ўғлининг ғайрат қилиб нималарнидир чизаётганини кўриб:

– Нима чиздинг? – дея эркалатиб сўради.

Ўғли онасининг гапига жавобан қўлидаги қоғозни кўрсатди. Қоғоз юмалоқ, тўртбурчак шаклларга тўла эди.

Она:

– Бу нима? – деди.

Бола:

– Катта бўлсам мен ўзим яшайдиган уй хоналарини чиздим, – деди. Кейин ҳар бир шаклни “Бу ошхона, у ерда овқатланаман, буниси ётоқхона, у ерда ухлайман, буниси меҳмонхона...” дея бир-бирига туташ бўлган шаклларни бирма-бир тушунтира кетди.

Она қоғоз чеккасида, бошқаларидан алоҳида ва кичик қилиб чизилган шаклга эътибор қилиб:

– Бу қандай хона, нега уни бошқа хоналардан ажратиб қўйдинг? – деди.

Бола:

– У сизнинг хонангиз, у ерда сиз бобомдек катта бўлганингизда яшайсиз, – деди.

Бу гап онанинг қулоғига чақмоқдек урилди, қалбини ларзага солди.

Эртаси куни биринчи қилган иши меҳмонлар учун безатилган хонага қайнотасини кўчириб ўтказиш бўлди. Кечқурун ишдан қайтган эри бу ҳолни кўриб, ҳайратланиб, нима гаплигини сўради. Хотини “Қариганимизда яшаш учун жой ҳозирлаяпман”, деди. Эр гап нимадалигини тушуниб, мамнуният ила кулиб қўйди.

Араб тилидан Ш.ЧЎЛПОНОВ таржимаси