8 апрель куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси,муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари ёнғиндан жабр кўрган саккизта хонадон аҳлларидан хабар олдилар.
Жорий йилнинг 18 март куни пойтахтнинг Шайхонтоҳур тумани “Оқлон” маҳалласидаги “Кўкча Дарбоза”, “Фузулий” ва “Омон Мухторов” кўчаларида жойлашган саккизта хонадонда кучли ёнғин бўлиб, уйларнинг ҳаммаси барча жиҳозлари билан ёниб кетган ва 65 киши бошпанасиз қолган эди. Шукрки, ёнғин хавфсизлиги ходимларининг тезкорлиги ва маҳалла аҳлининг уюшқоқлиги туфайли ҳеч ким жароҳат-ланмади.
Муфтий ҳазратлари азият чекканларга тасалли бериб, кўнгилларини кўтарадиган гапларни айтиб, бундай талофатда қилган сабрлари ажру савобларга ноил бўлишини сўзлаб бердилар. Шунингдек, ушбу хонадонларга маҳалла аҳли астойдил ёрдам кўрсатаётгани, ёнғин бўлган хонадонларни қайта қуриш ишлари ҳашар йўли билан барпо этилаётганига эътибор қаратдилар ва ана шундай оғир дамларда маҳалла аҳлининг иттифоқлиги жуда катта олий фазилат эканини таъкидладилар.
Мўминларнинг бир-бирларига меҳрибонлигига мисол қилиб, Саодат асрида Маккадан Мадинага ҳазрати Пайғамбаримиз соллалоҳу алайҳи ва саллам билан бирга кўчиб борган мўмин-мусулмонларга маҳаллий аҳоли ўзларининг уйларидан жой берганлари, ўзларининг энг яхши кўрган нарсаларини инъом этганларини айтиб бердилар.
Дарҳақиқат, ҳар бир банда ҳаёти давомида турли қийинчилик ва мусибатларга дуч келади. Зотан, бу ҳаётнинг ўзи имтиҳон дунёсидир. Бу ҳақда Қуръони каримда бундай хабар қилинади: “Сизларни бироз хавф-хатар, очлик (азоби) билан, молу жон ва мевалар(ҳосили)ни камайтириш йўли билан синагаймиз” (Бақара, 155).
Мусибатлар сабаб қилиниб банданинг имони синалади. Мол-мулкнинг касодга учраши, бемор бўлиш ёки ишдаги муваффақиятсизлик кабиларнинг барчаси синовдир. Банда гоҳида яхшилик билан, баъзида қийинчилик билан синалади. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Мусулмонга қай бир мусибат: чарчашми, беморликми, ташвишми, хафачиликми, озорми, ғам-ғуссами, ҳаттоки, тикан киришми етадиган бўлса, албатта, Аллоҳ улар ила унинг хатоларини каффорат қилур”, дедилар” (Имом Бухорий ривояти).
Суҳбатда маҳалла аҳли ёнғин содир бўлган куниёқ оқсоқол Бахтиёр Каримов бошчилигида штаб тузилгани, барча зарурий ёрдам ва ташкилий ишлар ушбу штаб орқали амалга оширилаётганини билдирди.
Шунингдек, “Оқлон” жоме масжиди имом-хатиби Собир қори Рустамов ташаббуси билан саховатпеша инсонлар узлуксиз равишда хайрия қилиб турганларини айтдилар.
Бундан мамнун бўлган муфтий ҳазратлари имом-хатибларни бундай савобли ишларга ҳар доим камарбаста бўлишга чақириб, зиёратга ўзларига ҳамроҳлик қилиб борган Диний идоранинг Масжидлар бўлими мудири Муҳаммадназар Қаюмов, Тошкент шаҳар бош имом-хатиби Раҳимберди Раҳмонов ва Шайхонтоҳур тумани “Хўжа Аламбардор” жоме масжиди имом-хатиби Одилхон қори Юнусхон ўғли каби таниқли имом-хатибларга шундай дамларда янада ғайрат кўрсатиш ҳақиқий дин пешвосининг иши эканини таъкидладилар. Шунинг билан бирга, хонадон соҳибларининг ёниб кетган китоблари, хусусан, Қуръони карим ва бошқа диний-маърифий адабиётларнинг ўрнини тўлдиришни тайинладилар.
Сўнгра “Оқлон” жоме масжидида пешин намозини маҳалла жамоаси билан бирга адо этдилар. Намоздан сўнг масжид қавми билан суҳбатлашаётиб, жумладан, бундай дедилар.
Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: “Мусулмон мусулмоннинг биродаридир. Ким ўз биродарининг ҳожатини чиқарса, Аллоҳ унинг ҳожатини чиқаради. Ким бир мусулмонни ғамдан фориғ қилса, Аллоҳ ундан қиёмат кунининг ғамларидан бир ғамни фориғ қилади”, деган ҳадиси шарифларига эргашган маҳалла аҳли бир ёқадан бош чиқариб, ёру биродарларининг бошига тушган ташвишга шерик бўлиб, ўзларининг катта ёрдамларини бераётганликлари бизни жуда ҳам хурсанд қилди. Бу айни мўминлик сифатидир.
Қад ростлаётган хонадонлар бирининг пойдеворига муфтий ҳазратлари ва мўйсафид отахонлар биринчи ғиштни қўйиб, энг эзгу дуоларни қилдилар.
Тез орада ушбу хонадонлар битади, янги уйларда тўйу тантаналар ўтказамиз, иншо Аллоҳ.
Муфтий ҳазратларининг кўнгил сўраб келганидан севинган маҳалла аҳли ва хонадон эгалари шундай оғирдамларда қимматли вақтларини сарфлаб ташриф буюрганлари ва кўнгилларини кўтарганлари учун миннатдор-лик билдирдилар.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Фақиҳлар фиқҳга шундай таъриф беришади: «Фиқҳ мукаллафларнинг амалларини ҳалол ва ҳаромлик, фасод ва саҳиҳлик жиҳатидан ўрганадиган илмдир». Бу таърифни ҳам кенгроқ таҳлил қилиб кўрайлик. «Ўрганадиган илм» нима дегани? Ҳозиргина «Илм бир нарсанинг воқеликка мувофиқ келишидир», дедик.
Фиқҳнинг мавзусига бир мисол келтирайлик. Масалан, мен мукаллафман. Хотинимга «Сен талоқсан», дедим. Бунинг ҳукми нима бўлишини фиқҳ ўрганади. Демак, фиқҳ мен каби мукаллафларнинг мана шу каби ҳолатларини ўрганади. Масалан, мен шерикчилик ақдини тузишим мумкин, бирон нарсани сотишим, ижарага олишим мумкин. Фиқҳ ана шундай ҳолатларни, мен қилган ишнинг ҳалол ёки ҳаром, саҳиҳ ёки фасодлигини ўрганади. Демак, фиқҳнинг мавзуси мукаллафлар қиладиган амалларнинг ҳолатини ўрганишдир.
Фақиҳларнинг фиқҳга берган таърифларида «далил» деган сўз борми? Йўқ. Улар фақат мукаллафларнинг амаллари ҳақида гапиришди, ҳукмларнинг мукаллафларга нисбатан жорий бўлиш ҳолатларига эътибор қаратишди. Демак, умумий қилиб айтадиган бўлсак, фиқҳга икки хил таъриф берилди. Бири усулий уламоларнинг таърифи, яъни «Қуръон ва Суннатдан ҳукмларни қай тарзда чиқариб олиш ҳақидаги илм» деган таъриф. Иккинчиси фуқаҳолар берган таъриф бўлиб, унда ҳосил бўлган ҳукмларнинг мукаллафларга қандай жорий қилиниши асосий ўринга қўйилди. Бу ҳукмлар мутлақ мужтаҳидлар тарафидан чиқарилади. Ҳукмни фақат мутлақ мужтаҳид чиқара олади. Ана шу мужтаҳид муайян бир ҳукмни Қуръон ва Суннатдан қандай чиқарганини ўрганиш усул илмининг мавзусидир. Чиқарилган ҳукмни ўзимизга ва жамиятга татбиқ қилиш эса муфтий ва фақиҳларнинг ишидир.
Демак, фиқҳга икки хил қараш мумкин экан: ҳукмни чиқариб олиш ва уни татбиқ қилиш. Бизнинг хатоимиз шуки, ҳукмни ишлаб чиқиш билан уни татбиқ қилиш орасидаги фарқни тушунмаяпмиз. Тушунмаганимиз учун кераксиз гапларни гапиряпмиз. Биз юқорида айтиб ўтган икки йўналиш – таҳаллул, яъни динга енгил қараш ва ташаддуд, яъни динда ғулувга кетиш йўналишлари ё иккинчи таърифдан бехабар қолишди, ёки унга эътиборсиз қарашди. Улар фақат биринчи таърифни, яъни ҳукмни қай тарзда ишлаб чиқишни изоҳлашди.
Масалан, сиз биринчи йил илм олаётган бўлсангиз, улар сизга: «Сен айтган ҳукмни фақат далил келтирсанг, қабул қиламиз», дейишади. Ахир сиз ҳали далилларни билмайсиз-ку! Бирорта жумлани оят деб ўйлашингиз мумкин, лекин аслида у оят бўлмаслиги мумкин. Бир ҳадисни Бухорийда келган, деб айтишингиз мумкин, лекин у Бухорийдан ривоят қилинмаган, тўқима ҳадис бўлиб чиқиши мумкин, чунки сиз ҳали далилларни ўрганмагансиз. Улар мана шу даражадаги одамлардан далил сўрашди, очиқ-ойдин далили бўлмаган ҳукмни эса ботилга чиқаришди. Бунга бироз кенгроқ ёндашиш керак...
Юқорида айтганимдек, асосий мақсадим таърифларга доир қўшимча маълумотларни айтиб ўтиш эди. Келинг, шу масалани кўрайлик. Ана ўша йўналиш эгалари ҳар бир ҳукмга далил талаб қилишяпти. Аввало айтинг-чи, далил нима ўзи? Улар: «Далил – бу Қуръон ва Суннат», дейишади. Уларнинг «Далил Қуръон ва Суннатдир», дейиши илмий маънода хатодир, чунки далилни фақат Қуръон ва Суннатгагина чеклаб қўйсак, динни зое қилиб қўямиз, чунки булардан бошқа далиллар ҳам бор. Далил тўғри ёндашиш орқали талаб қилинган маълумотга етказадиган манбадир. Демак, Қуръон ва Суннат далилларнинг асосий қисмидир, лекин далилларнинг барчаси эмас, чунки ижмоъ ҳам далил, қиёс ҳам далилдир. Тўғри ёндашиш орқали талаб қилинган маълумотга етказадиган ҳар қандай манба далил бўлади. Лекин бу гапни улар тушунмайди. Улар далилни фақат Қуръон ва Суннат, деб тушунишади.
«Ҳанафий мазҳабига теран нигоҳ» китобидан