Бир қизалоқ тақинчоқ дўконига кириб сотувчига қараб чиройли зирак кўрсатишини сўради. Сотувчи қизалоққа ҳайратланганча қараб тураверди. Шунда қизалоқ бир зиракни кўрсатиб: “Мана буни чиройли қилиб ўраб бероласизми?!”, деди. Сотувчи: “Пулинг борми?” деб сўради.
Қизалоқ чўнтагидаги бир нечта тангани чиқариб,:“Бор пулим шу, етадими?” деб сўради. Сўнгра у: “Биласизми, мен опамга шу зиракни совға қилмоқчиман. Чунки у онамиз оламдан ўтганидан кейин бизга ғамхўрлик қилиб келмоқда. Мен опамни хурсанд қилишни жуда хоҳлардим. Менда бори шу”, деди пулга ишора қилиб.
Бир неча сониядан сўнг сотувчи зиракни чиройли қутига солиб, қизчанинг қўлига берди. У хурсанд бўлганича уйига шошиб кетди.
Бир фурсатдан сўнг дўконга бир ўрта ёшли қиз кириб, дўкончига ўша қизалоқ олган зиракни кўрсатиб: “Буни сиздан олганмиди?” деб сўради. Сотувчи тақинчоқга қараб: “Ҳа” деб жавоб берди. Қиз тақинчоқни нархи қанчалигини сўради. Сотувчи: “Бу харидор ва менинг келишувим” деб жавоб қилди. У: “Синглимда бир неча танга бор эди. Бу эса жудаям қимматлигини биламан. Бунга пулимиз етмайди” деб зиракни қайтариб бермоқчи бўлди.
Шунда сотувчи: “Синглингиз бор будини берди. Бу нархни ҳеч ким бера олмайди”, дея тақинчоқни қизга қайтариб берди.
Акбаршоҳ Расулов таржимаси
Жалолиддин Румий ўз дўсти Шамс Табризийдан сўради: – Қандай қилиб нафснинг ўтини совутиш мумкин?
Шамс унга жавоб берди: – “Истиғно билан, истиғно қил, чунки кимки тарк этса, у ҳукмдорга айланади”.
Румий жавоб қайтарди: – “Бошқа одамлар-чи?”.
Шамс айтибди: – “Одамлар икки турга бўлинади: кимки сени ташлаб кетишни истаса, эшикнинг кичик тешигидан чиқиш йўлини топади; кимки сени яхши кўришни истаса, тошда тешик очиб бўлса ҳам кириш йўлини топади”.
Жалолиддин Румийнинг ҳикмати чуқур ва маънога бой. Унинг дўсти Шамс Табризий унга “истиғно” орқали нафснинг ўтини совитиш ҳақида маслаҳат бергани – бахт ва хотиржамликка эришиш сиру-асрорларни ўзида жамлаган.
“Истиғно” нима дегани? Истиғно – бу инсоннинг Аллоҳдан бошқасига муҳтож эмаслиги ва бахтни моддий нарсаларда ёки бошқаларда эмас, балки фақат Аллоҳда топиш ҳиссидир.
Қандай қилиб “истиғно”ни ҳаётимизда амалга ошириш мумкин?
Шукр ва қаноат: Аллоҳга берган ҳар қандай неъматлари учун шукр қилиш, қанчалик кичик бўлса ҳам. Бор нарсамизга қаноат қилиш ва ўтган нарсаларга ортиқча афсус қилмаслик.
Камтаринлик: Биз бу ҳаётда ҳеч нарсага эга эмаслигимизни англашимиз ва ҳамма нарса Аллоҳдан эканлигини билган ҳолда яшашимиз. Бошқаларга нисбатан ўзини устун деб ҳисобламаслик ва уларнинг туйғуларини ҳурмат қилиш.
Зуҳд: Нафснинг моддий хоҳишларини камайтириш. Руҳий ва маънавий қадриятларга кўпроқ эътибор қаратиш.
Сабр: Қийинчиликларга дош бериш. Маълум мақсадларга етиш учун шошилмаслик.
Одамлар билан қандай муомалада бўлиш керак?
Сени тарк этмоқчи бўлганлар билан: Унинг кетишини осонлаштириш, уни ҳурмат қилиш ва унга яхши муносабатда қолиш.
Сени яхши кўришни истаганлар билан: Унга муҳаббат билан жавоб бериш, уни ҳурмат қилиш ва имкон қадар ёрдам бериш.
Хулоса: Жалолиддин Румийнинг ҳикмати бизга бахт ва хотиржамлик йўлини кўрсатади. Бу йўлда фақат Аллоҳга муҳтож бўлиш, бошқаларга эса гўзал ахлоқ ва саховат билан муомала қилиш орқали эришилади.
Ҳомиджон домла ИШМАТБЕКОВ