وَقَالَ إِنِّي ذَاهِبٌ إِلَى رَبِّي سَيَهْدِينِ ربِّ هَبْ لِي مِنَ الصَّالِحِينَ فَبَشَّرْنَاهُ بِغُلَامٍ حَلِيمٍ فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْيَ قَالَ يَا بُنَيَّ إِنِّي أَرَى فِي الْمَنَامِ أَنِّي أَذْبَحُكَ فَانظُرْ مَاذَا تَرَى قَالَ يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِن شَاء اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ فَلَمَّا أَسْلَمَا وَتَلَّهُ لِلْجَبِينِ وَنَادَيْنَاهُ أَنْ يَا إِبْرَاهِيمُ قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْيَا إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْبَلَاء الْمُبِينُ وَفَدَيْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ
«“Albatta, men Rabbim (buyurgan taraf)ga ketuvchidirman. Uning o‘zi meni (to‘g‘ri yo‘lga) hidoyat qilur. Ey Rabbim! O‘zing menga solih (farzand)lardan ato etgin!” Bas, Biz unga bir halim o‘g‘il (tug‘ilishi to‘g‘risidagi) xushxabarni berdik. Bas, qachonki u (otasi) bilan birga yuradigan bo‘lgach, (Ibrohim): “Ey o‘g‘ilcham! Men tushimda seni (qurbonlik uchun) so‘yayotganimni ko‘rmoqdaman. Endi sen o‘zing nima ra’y (fikr) qilishingni bir (o‘ylab) ko‘rgin!” – degan edi, u aytdi: “Ey otajon! Sizga (tushingizda Alloh tomonidan) buyurilgan ishni qiling! Inshoalloh, meni sabr qiluvchilardan topursiz”. Bas, qachonki, ikkisi ham (Allohning amriga) bo‘yin sunib, (Ismoilni qurbonlikka) peshonasi bilan (yerga) yotqizgan ediki, unga Biz nido qildik: “Ey Ibrohim! Darhaqiqat, sen tushni tasdiq etding. Albatta, Biz ezgu ish qiluvchilarni mana shunday mukofotlaymiz”. Albatta, bu (qurbonlikka buyurishim) ayni sinovdir. Biz (Ismoilning) o‘rniga katta bir (qo‘chqor) so‘yishni badal qilib berdik» (Soffot surasi, 99–107-otlar).
Ibrohim alayhissalom keksayib qolgan chog‘ida Alloh taolo u zotga o‘g‘il farzand ato etdi. Unga Ismoil deb ism qo‘ydi. Oradan ancha yil o‘tgani sababli Ibrohim alayhissalom farishtalarga bergan va’dasi (o‘g‘lini Alloh yo‘lida qurbonlik qilishi)ni unutib yuborgan edi.
Ismoil alayhissalom o‘n uch yoshga to‘lib, Ka’bani barpo etishda otasiga ko‘maklashgan edi. Bino bitgandan keyin Baytullohni tavof qilishgan edi. Haj arkonlarini tugatib, arafadan bir kun oldin, ya’ni tarviya kuni Ibrohim alayhissalom tush ko‘radi. Tushida nazringni bajar, degan nido keladi. Ibrohim alayhissalom uyg‘onib ketadi. Nazri nima ekanini uzoq o‘ylaydi. Shu bois o‘sha kunga “tarviya kuni” deyiladi. Bu kunbizda “yolg‘on arafa kuni” deb nomlangan.
Ertasi kuni xuddi shu tushni yana ko‘radi. Ibrohim alayhissalom bu tush Alloh taolodan ekanini anglab yetadi. Shu bois bu kunni “Arafa”, ya’ni “bilish” deb nomladi. Ammo nazri nima ekanini yana eslay olmaydi. Bayram kuni ham shunday tush ko‘radi va nazrini eslaydi. O‘g‘lini qurbonlik qilishni tushida ko‘rdi va shundan beri shu kun Qurbon bayrami bo‘lib qoldi (“Shir’atul Islam”, 219-b).
Ibrohim alayhissalom Alloh taoloning buyrug‘ini bajarishi lozim edi. Bayram kuni erta tongda Hojar onamizni chaqirib, unga o‘g‘li Ismoilni kiyintirishini aytdi. Hojar onamiz Ismoilga yangi kiyimlar kiydirib, uni bezaydi. Ota-o‘g‘il birgalikda Mino sari yo‘lga chiqishdi. Ammo nima maqsadda, qayerga ketilayotganini ona ham, o‘g‘il hambilmasdi.
Shaytoni lain bunday imtihonni aslo ko‘rmaganini va: “Ibrohim alayhissalom bu ishni amalga oshirsa, men bu masalada ularni yo‘ldan ozdirolmasam, bundan so‘ng aslo ularga ta’sir ko‘rsata olmayman, ichim kuyib halok bo‘laman”, dedi (Shir’atul Islam”, 222-b).
Shaytoni lain Ibrohim alayhissalomning yo‘lini to‘sib: “Ey Ibrohim, shunday go‘zal bolani qurbonlik qilishga ko‘zing qanday qiyadi? Ota ham o‘g‘lini so‘yadimi?” dedi. Ibrohim alayhissalom yerdan tosh olib shaytonga uloqtirdi va uni quvdi.
Shayton bu safar Hojar onamizning yoniga borib, uni aldashga kirishdi. Hojar onamiz: “Agar Alloh taolodan shunday buyruq kelgan bo‘lsa, bu buyruqqa barchamiz bosh egamiz”, dedi.
Shayton Ismoil alayhissalomning oldiga borib: “Otang seni qayerga olib boryapti, bilasanmi? Seni so‘yishga olib ketyapti”, deb uni qo‘rqitmoqchi bo‘ldi.
Ismoil alayhissalom ham: “U mening otam.U payg‘ambar. Agar bu buyruq Allohdan kelgan bo‘lsa, uni bajarishi shart”, deya javob qaytardi.
Ibrohim alayhissalom o‘zini va zurriyodini vasvasa qilgani uchun Minoda shaytonga tosh otgani oxirzamon payg‘ambari shariatiga ham sunnat amal sifatida kiritildi va bu to qiyomatgacha davom etadi.
Ibrohim va Ismoil alayhimassalom ishora qilingan joyga yetib kelishdi. Ibrohim alayhissalom uchun bu eng qiyin dam edi. Chunki u o‘g‘lini nima uchun bu yerga olib kelganini unga aytishi kerak edi.
Shunda Ibrohim alayhissalom: “Ey o‘g‘ilcham! Men tushimda seni so‘yayotganimni ko‘rmoqdaman. Bu ishga sen nima deysan, qanday fikr bildirasan?” deganida Ismoil alayhisalom qiyomatgacha insonlarga ibrat bo‘ladigan ushbu so‘z: “Ey otajon! Sizga (tushingizda Alloh tomonidan) buyurilgan ishni qiling! Inshoalloh, meni sabr qiluvchilardan topursiz”, deb javob qaytardi.
Ota-bola ilohiy amrni bajarishga kirishdi. Shu asnoda Ismoil alayhissalom: “Otajon, mening sizga bir nechta iltimosim bor. Ularni bajarishingizni so‘rayman. Avvalo, qo‘llarimni mahkam bog‘lang. Aks holda tipirchilab sizga aziyat yetkazishim mumkin. Yuzimni yerga qarating. Ko‘zimga ko‘zingiz tushsa, mehringiz iyib ketishi tayin. Ko‘ylagimni onamga eltib bering, meni eslab yursin. Onamga salom ayting. Allohning amriga sabr qiling. Meni qanday qurbonlik qilganingizni va qo‘llarimni bog‘laganingizni hech kimga aytmang. Onam yosh bolalarning oldiga bormasin. Aks holda meni eslab, Allohga isyon qilishi mumkin”, dedi.
Ibrohim alayhissalom o‘g‘lining istaklarini bajardi. Birozdan so‘ng Ismoil alayhissalom yana: “Otajon, qo‘llarimni, oyoqlarimni yeching. Meni faritashlar ko‘rib turibdi. Ular meni isyonkor bola ekan, otasi uning oyoq-qo‘lini bog‘lashga majbur bo‘libdi, demasin”, dedi.
Ota va bola Allohning hukmi oldida bosh egishdi. Ibrohim alayhissalom o‘g‘lini kundaning ustiga yotqizdi. Bo‘g‘ziga pichoq tiradi. Pichoqni jahd bilan tortdi. Shu asnoda yer yuzidagi va osmondagi barcha farishtalar sajdaga bosh qo‘yishdi: “Allohim, Ismoilni O‘zing asra!. Ibrohimni afv et!” deb yolvorishar edi.
Shunda Alloh taolo: “Ey farishtalarim, bandam Ibrohimga qarang. Mening roziligim uchun o‘g‘lining bo‘g‘ziga pichoq tortyapti. Holbuki, sizlar Odam alayhissalomni yaratayotgan paytimda:
وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَنْ يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ
وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ
«Eslang, (ey Muhammad!) Rabbingiz farishtalarga: “Men Yerda xalifa (Odam) yaratmoqchiman», – deganida, (ular) aytdilar: “Unda (Yerda) buzg‘unchilik qiladigan, (nohaq ravishda) qonlar to‘kadigan kimsani yaratmoqchimisan? Holbuki, biz Senga hamding bilan tasbehlar aytamiz va Seni muqaddas deb bilamiz. (Alloh) aytdi: “Albatta, Men sizlar bilmagan narsalarni bilurman”»(Baqara surasi, 30-oyat), degan edingiz.
“Qurbonlik risolasi”dan.
Alloh taologa cheksiz hamdu sanolarimiz, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga mukammal salavotu salomlarimiz bo‘lsin.
Muhtaram yurtdoshlar!
Allohga shukrki, go‘zal diyorimizda har tongni tinchlik, xotirjamlik bilan qarshi olmoqdamiz. Ushbu ulug‘ ne’mat sababli, har sohada yutuqlar, yuksalishlar bo‘lmoqda, ne’matlar kundan-kun ziyoda bo‘lib bormoqda. Bu yurtda inson aziz, uning qadri yuksak ekani, o‘zining hayotiy ifodasini topib bormoqda. Ayniqsa, ijtimoiy himoyaga muhtojlar, nogironligi bo‘lgan insonlar, kambag‘al oilalarga doimiy g‘amxo‘rlik ko‘rsatib kelinmoqda.
Shubhasiz, oxirgi yillarda kam ta’minlangan, boquvchisini yo‘qotgan, yordamga muhtoj fuqarolar bilan manzilli ishlash bo‘yicha qonuniy asoslar va xalqparvar tizim yaratildi.
Siz aziz yurtdoshlarimizga murojaat qilar ekanmiz, shuni alohida ta’kidlashni xohlardikki, ijtimoiy himoya masalasida Prezidentimizga kamarbasta bo‘lish barchamiz intilayotgan farovon kelajak, farzandlarimiz baxtu saodatini ta’minlashning eng muhim shartidir.
Islom dinida muhtojlarga yordam berish, jismoniy imkoniyati cheklangan insonlarga mehr-muruvvat ko‘rsatish, miskin va bechoralar holidan xabar olish eng savobli amallardan hisoblanadi. Muborak dinimiz xayr-saxovatga buyurar ekan, uni o‘z o‘rniga sarflashga amr etadi. Muhtoj insonlar haqqiga xiyonat qilish esa og‘ir gunoh sanaladi.
Yurtimizda Ijtimoiy himoya milliy agentligi tashkil etilishi xalqimiz qalbidagi ezgu ish bo‘ldi. Agentlik og‘ir ijtimoiy holatga tushgan va tushish xavfi bo‘lgan aholi bilan manzilli ishlayotgani, xayru ehsonlarni o‘z egalariga yetkazayotgani xalqimizni mamnun etmoqda, qalbiga xursandchilik ulashmoqda. Albatta, mana shunday mehrga muhtoj insonlarning duosi bilan yurtimiz yanada obod bo‘ladi.
Hurmatli yurtdoshlarimiz!
Yaratganga shukr, tarbiyaning asosiy poydevori bo‘lgan maktabga, yoshlarni ilm-ma’rifatli qilishga davlatimiz tomonidan doimiy e’tibor qaratilmoqda. Yangidan yangi maktablar, bog‘chalar qurilmoqda. Yurtimizda o‘rta hisobda yiliga bir million bola tug‘ilmoqda. Bu degani, yetti yildan keyin bir necha ming maktabga ehtiyoj paydo bo‘ladi. Shunday ekan, saxovatpesha kishilarimiz maktab qurish yoki ta’mirlash ishlariga ham katta e’tibor qaratishlarini tavsiya etamiz. Zotan, ma’rifat, ziyo maskani bo‘lgan ta’lim dargohlarini qurish, obod qilish ajri ulug‘ amallardan hisoblanadi. Shuningdek, ta’lim muassasalari talaba va o‘quvchilarni moddiy tarafdan ta’minlash, ularni kontrakt-shartnomalarini to‘lab berish, o‘quv qurol va darsliklarini olib berish savobi doimiy yozilib turadigan sadaqai joriya bo‘ladi.
Aziz vatandoshlar!
Taassufki, to‘ylar, oilaviy tantanalar, marhumlar xotirasi, haj va umraga borib-keluvchilarni kutib olishga bag‘ishlangan yig‘inlar, ulardagi bir-biridan o‘tib tushadigan, kimo‘zarga, riyoga, isrofga to‘la ishlar xalqimizning jiddiy muammolaridan biri bo‘lib kelmoqda.
Shu o‘rinda, ziyolilar, yoshi keksa otaxonu onaxonlar, nuroniylarga aytar so‘zimiz, keling, birgalikda yurtimiz aholisiga, ayniqsa, yuqoridagi kabi isrofgarchilik va dabdaba qilayotganlarga tushuntirish ishlarini ko‘paytiraylik, bu kabi illatlarga birgalikda barham beraylik. Alloh taolo ato etgan mol-dunyoni isrof qilish – katta gunoh, ekanini uqtiraylik! Buning o‘rniga topganlarimizni savobli ishlarga sarflab, beva-bechora, nochor, muhtojlarga yordam beraylik, ana shunda ulkan savobga ega bo‘lamiz, inshoaalloh!
Qadrli ulamolar va imom-domlalar!
Ijtimoiy himoya bo‘yicha Yurtboshimizning tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlagan holda, biz – din peshvolari quyidagi 7 ta vazifani amalga oshirishni belgilab olmoqdamiz:
Birinchi, ulamolar va imom-xatiblar “Xayru saxovat – qalblarga quvonch ulashadi” shiori ostida targ‘ibot-tashviqot ishlarini keng ko‘lamda amalga oshirish.
Ikkinchi, har bir markaziy masjid 5 tadan ehtiyojmand oilani otaliqqa olib, ularning farzandlarini o‘quv kurslarida o‘qitishi, kasb-hunarga o‘rgatishi va doimiy daromadga ega bo‘lishiga ko‘maklashish.
Uchinchi, har bir tuman-shahar bosh imom-xatiblari hududidagi kamida 1 ta maktabni homiylarni jalb etgan holda ta’mirlash ishlariga yordam ko‘rsatish.
To‘rtinchi, “Vaqf” xayriya jamoat fondi Ijtimoiy himoya milliy agentligi bilan hamkorlikda mamlakatimiz bo‘yicha kam ta’minlangan oilalar farzandlari bo‘lgan 200 nafar yoshni kasbga o‘rgatish va ish bilan band qilish.
Beshinchi, “Vaqf” xayriya jamoat fondi “Inson” ijtimoiy xizmatlar markazi bilan hamkorlikda jismoniy imkoniyati cheklangan bolalarga 50 dona sport aravachasi va boshqa reabilitatsiya vositalari olib berib, ularning davolanishlariga ko‘maklashish.
Oltinchi, masjid imom-xatiblari homiylarni jalb etgan holda “Mehribonlik”, “Saxovat”, “Muruvvat” uylariga va mehnat faxriylariga moddiy yordamlar ko‘rsatish ishlarini tashkil etish.
Yettinchi, imom-xatiblar tomonidan to‘y-ma’raka marosimlardagi isrofgarchilik, umra ziyoratidan qaytgandan keyin har xil xo‘jako‘rsin marosimlari uyushtirishdek illatlarning oldini olish yuzasidan targ‘ibot ishlarini amalga oshirish.
Aziz yurtdoshlar!
Xayrli va savobli ishga hissa qo‘shgan, yetim-yesir, beva-bechoraning boshini silagan odamning amal daftariga qiyomatgacha sadaqai joriya savobi to‘xtamasdan yozilib turishini, bunday odam xalq ichida, el orasida doimo hurmat va e’zozda bo‘lishini unutmaylik!
Alloh taolo ezgu ishlarimizni O‘zi mukofotlasin, omin!
O‘zbekiston musulmonlari idorasi Ulamolar Kengashi raisi,
muftiy Shayx Nuriddin XOLIQNAZAR
Toshkent shahri
2024 yil 26 dekabr