Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa shukrki, yurtimizdagi inson manfaatlariga qaratilgan islohotlar dunyo hamjamiyati tomonidan ham munosib e'tirof etilmoqda, taqdim etilgan taklif-tashabbuslar hayotiyligi bilan muhim ahamiyat kasb etayotir. Natijada mamlakatimiz dunyo miqyosida o'z o'rni, o'z so'ziga ega bo'lib, dovrug'i yanada yuksalmoqda.
Prezidentimizning 2023 yil 17-21 sentyabr' kunlari AQShga qilgan safari ham samarali muloqotlar, manfaatli uchrashuvlar va foydali kelishuvlarga boy bo'ldi. Ayniqsa, davlatimiz rahbarining 19 sentyabr' kuni Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 78-sessiyasidagi nutqida jahon hamjamiyatini bugungi kunda muhim bo'lgan masalalarga e'tibor qaratib, bir qator takliflarni ilgari surgani okeanorti safarining eng muhim nuqtasi bo'ldi.
Ta'kidlash kerakki, so'nggi yillarda O'zbekiston va BMT o'rtasidagi hamkorlik misli ko'rilmagan yuksak darajaga chiqdi. Birgalikda qariyb 140 ta dastur va loyihalar muvaffaqiyatli amalga oshirilgani, ayniqsa, O'zbekiston tashabbusi bilan BMT Bosh Assambleyasining 6 ta rezolyutsiyasi qabul qilingani fikrimizni yaqqol tasdiqlaydi.
Shuningdek, O'zbekiston BMTning bir qator nufuzli tuzilmalariga saylandi va ularning ishida faol ishtirok etmoqda. Birgalikda global kun tartibiga oid, jumladan, oziq-ovqat xavfsizligini ta'minlash, turizmni rivojlantirish, kambag'allikka va iqlim o'zgarishiga qarshi kurashish masalalari bo'yicha yirik xalqaro tadbirlar o'tkazilmoqda.
Yurtboshimiz o'z chiqishida “Biz huquqiy, dunyoviy, demokratik va ijtimoiy davlat bo'lmish Yangi O'zbekistonni barpo etish siyosatini qat'iy davom ettirmoqdamiz. Mamlakatimiz “Inson qadri va manfaatlari uchun” degan ezgu g'oya asosida demokratiya va adolat tamoyillarini mustahkamlashga qaratilgan tub islohotlar yo'lidan dadil ilgari bormoqda”, deya ta'kidladi.
Darhaqiqat, bugun yurtimizning barcha jabhasida izchil islohotlar davom etmoqda. Bu esa, o'z navbatida, xalqimizning turmush farovonligi oshishiga, yurt ravnaqi va dunyo miqyosida munosib o'rin egallashida muhim omil bo'layotir. Ayniqsa, barcha yo'nalishda “Inson qadri va manfaatlari uchun” degan tamoyil asosida ish olib borilayotgani bu islohotlarning yanada samarali kechishiga, xalqimizning roziligiga zamin bo'lmoqda.
Aholi bilan ishlashda mahallalar, oilalar kesimida ish olib borilayotgani, barcha mutasaddi tashkilot vakillari qatorida diniy soha xodimlari, xususan, imom-xatiblar ham xalq bilan muloqotni yo'lga qo'ygani bu ishlarning yanada samarali kechishida muhim o'rin tutmoqda.
Prezidentimiz o'z nutqida islom dinining insonparvarlik mohiyatini keng targ'ib etish, diniy bag'rikenglikni qaror toptirish va turli tahdidlarga qarshi birgalikda kurashishga ham alohida to'xtaldi.
So'nggi paytlarda ayrim mamlakatlarda ko'zga tashlanayotgan diniy toqatsizlik, islomofobiya holatlariga aslo yo'l qo'yib bo'lmasligi ta'kidlandi. Haqiqatan, keyingi paytlarda dunyoda islomni yomonotliq qilishga urinishlar, turli fitnalar keng tarqalmoqda. Aslida, bularning dinimizga umuman aloqasi yo'q. Islom odamlarni Yer yuzida tinchlik-osoyishtalikda ahil-inoq bo'lib yashashga chorlaydi. Shu maqsadda har qanday holatda ham rahm-shafqat va bag'rikenglik kabi yuksak insoniy fazilatlarni targ'ib etadi.
Manbalarda haqiqiy mo'min boshqalarga qo'li bilan ham, tili bilan ham ozor bermasligi kerakligi uqtiriladi. Bir hadisi sharifda sahobalardan biri Nabiy sollallohu alayhi vasallamning oldiga kelib, “Ey Allohning Rasuli, qaysi musulmon afzal sanaladi?” deb so'radi. Shunda u zot: “Haqiqiy musulmon tili va qo'lidan boshqa musulmonlar salomat bo'lgan kishidir”, deb javob berdi.
Binobarin, qaysi dinga mansub bo'lmasin, odamlar inson bo'lgani uchun hurmat qilinadi, himoya etiladi va har biri o'z huquqlariga ega bo'ladi. Qisqacha aytganda, dinimiz — bag'rikenglik dini. Bu tushuncha bugun davlatimiz siyosatida ham muhim o'rin olayotganini alohida ta'kidlash joiz.
Prezidentimizning oliy minbardan turib jahon miqyosida dinlararo bag'rikenglik va hamjihatlik g'oyalarini keng targ'ib etish maqsadida O'zbekistonda YuNYeSKO shafeligida Dinlararo muloqot va bag'rikenglik xalqaro markazini tashkil etish taklifi ham bejiz emas. Chunki keyingi yillarda O'zbekistonda turli dinlarga mansub qadriyatlarni asrab-avaylashga, barcha fuqaroga o'z e'tiqodini amalga oshirish uchun zarur sharoitlarni yaratib berishga, dinlar va millatlararo hamjihatlikni yanada mustahkamlashga, ular o'rtasida mushtarak an'analarni rivojlantirishga alohida e'tibor qaratib kelinmoqda va bu borada dunyo mamlakatlariga namuna bo'layotganini ham qayd etish darkor.
Hozirgi davrda turli diniy konfessiyalar o'rtasida o'zaro bir-birini tushunish, muloqot qilish va ahil-inoq yashash tinchlikni qaror toptirishning bosh omili bo'lmoqda. Qur'oni karimda ham Haq taolo: “Ey, insonlar! Darhaqiqat, Biz sizlarni bir erkak (Odam) va bir ayol (Havvo)dan yaratdik hamda bir-birlaringiz bilan tanishishingiz uchun sizlarni (turli-tuman) xalqlar va qabila (elat)lar qilib qo'ydik...”(Hujurot, 13), deb xitob qiladi.
Ma'lumki, davlatimiz rahbari 2017 yil 19 sentyabrda ham BMT Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida “Ma'rifat va diniy bag'rikenglik” deb nomlangan maxsus rezolyutsiya qabul qilish tashabbusi bilan chiqqandi. Binobarin, O'zbekiston tomonidan ishlab chiqilgan loyiha BMTga a'zo davlatlar tomonidan bir ovozdan qo'llab-quvvatlangan. Rezolyutsiya nafaqat BMTning barcha a'zo davlatlari tomonidan, balki 50 dan ortiq davlatlar hammuallifligida qabul qilingan edi.
Bu O'zbekistonda turli millat va elatlar, diniy konfessiyalar vakillari o'rtasidagi ahil-inoqlik, hamjihatlikni ta'minlash, tinchlik-osoyishtalik, barqarorlikni saqlash yo'lida oqilona islohotlar va amaliy chora-tadbirlar olib borilayotgani barobarida mamlakatimiz jahonda bag'rikenglik targ'ibotchisi va tashabbuskori bo'layotganidan dalolat.
Yurtboshimizning mazkur Assambleyadagi yana bir muhim tashabbusi 2024 yilda O'zbekistonda “Islom — tinchlik va ezgulik dini” mavzusida xalqaro konferentsiya o'tkazish taklifi bo'ldi. Diyorimiz jahon ilm-fani rivojiga beqiyos hissa qo'shgan, islomni ilm-ma'rifat va tinchlik dini sifatida namoyon etgan al-Horazmiy, Beruniy, Ibn Sino, Imom Buxoriy, Mirzo Ulug'bek, Alisher Navoiy singari ulug' alloma va mutafakkirlar vatanidir. Buyuk olimlarning boy merosini o'rganish, islomning asl insonparvarlik mohiyatini chuqur ochib berish bugungi kun uchun g'oyat dolzarb ahamiyat kasb etmoqda.
Bugun taraqqiyotning yangi bosqichida tarixiy merosni asrab-avaylash, o'rganish va avloddan-avlodga qoldirish davlatimiz siyosatining ustuvor yo'nalishlaridan biriga aylangan. Zero, muborak dinimizning asl insonparvarlik mohiyatini keng jamoatchilikka etkazish, milliy qadriyatlarimizni, aziz avliyolarimizning xotirasini tiklash, bebaho merosini o'rganish, qadamjolarini obod qilish borasida amalga oshirilayotgan keng ko'lamli ishlar O'zbekistonni ilm-fan, madaniyat, ma'rifat markaziga aylantirishdek ezgu niyatlarga, yuksak maqsadlarga poydevor bo'lmoqda.
Ushbu chiqishda davlatimiz rahbari “Biz ekstremizm balosi tarqalishiga, yoshlarning radikallashuviga yo'l qo'ymaslik uchun birgalikdagi harakatlarimizni kuchaytirishimiz zarur”, deb ta'kidladi. Mazkur yo'nalishda avvallari ekstremizm g'oyalari ta'sirida bo'lgan shaxslarni sog'lom hayotga qaytarish va jamiyatga moslashtirish masalasiga alohida urg'u berildi. Jumladan, besh marta “Mehr” insonparvarlik missiyasi o'tkazilgani, 530 nafardan ziyod fuqarolar, avvalo, ayollar va bolalar Yaqin Sharq va Afg'onistondagi hududlardan yurtimizga qaytarilgani Prezidentimiz nutqida alohida ta'kidlandi. Ushbu shaxslarning barchasiga tibbiy, ruhiy, ijtimoiy va boshqa yordamlar ko'rsatilganiga e'tibor qaratildi. Ushbu tajriba ham anjuman ishtirokchilar tomonidan e'tirof etildi.
Mana shunday taklif va tashabbuslar sessiya ishtirokchilari, delegatsiyalar a'zolari va siyosiy etakchilar tomonidan iliq kutib olindi. Ayniqsa, davlatimiz rahbarining nutqini BMT Bosh kotibi yuksak baholab, unda bildirilgan takliflar, tashabbuslar dolzarb global va mintaqaviy muammolarga echim topishda muhim ahamiyatga egaligini, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlarni qo'llab-quvvatlashini urg'uladi.
Alloh taolo yurtimizda amalga oshirilayotgan islohotlarni bardavom aylasin va dunyoda mamlakatimiz nufuzini yanada oshirsin!
Shayx Nuriddin HOLIQNAZAR,
O'zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy.
O‘zbek tili xalqimiz uchun milliy o‘zligimiz va mustaqil davlatchilik timsoli,
bebaho ma’naviy boylik, buyuk qadriyatdir.
Shavkat Mirziyoyev
O‘zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi xalqimizning milliy mustaqillikka erishish yo‘lidagi muhim siljishlardan biri bo‘lib, ona tilimizning bor go‘zalligi va jozibasini to‘la namoyon etish bilan birga, uni ilmiy asosda rivojlantirish borasida ham keng imkoniyatlar yaratdi.
Yangi O‘zbekistonda o‘zbek tilining xalqimiz ijtimoiy hayotida va xalqaro miqyosdagi obro‘-e’tiborini tubdan oshirish, unib-o‘sib kelayotgan yoshlarimizni vatanparvarlik, milliy an’ana va qadriyatlarga sadoqat, ulug‘ ajdodlarimizning boy merosiga vorislik ruhida tarbiyalash, mamlakatimizda davlat tilini to‘laqonli joriy etishni ta’minlashga qaratilgan yangidan-yangi tashabbuslar ilgari surilayotgani juda muhim.
Davlat tili siyosiy, ijtimoiy va madaniy sohalarda xalqni birlashtiruvchi qudratli vosita sanaladi. Ona tilimiz so‘zlashuvchilar soni ko‘pligiga ko‘ra, sayyoramizda eng keng tarqalgan 40 ta tildan biri ekani ham quvonarlidir. Hozirgi vaqtda yer yuzida o‘zbek tilida so‘zlashuvchilar soni qariyb 60 million kishini tashkil etishi esa uning dunyodagi yirik tillardan biriga aylanib borayotganidan dalolat beradi.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda barcha soha va tarmoqlar kabi ona tilimiz qadri va nufuzini yanada oshirish borasidagi siyosat va amaliy ishlar ham yangi bosqichga ko‘tarilmoqda. Buni o‘zbek tilining davlat tili sifatidagi maqomi va obro‘-e’tiborini tubdan oshirish bo‘yicha qabul qilingan tarixiy farmon va qarorlar samaralari yaqqol tasdiqlaydi. Asosiy qonunimiz – Konstitutsiyamizning o‘zbek tilida qabul qilinishi esa ona tilimizning nufuzini yanada yuksaltirdi. Davlatimiz madhiyasi xalqaro maydonlarda o‘zbek tilida yangray boshladi. Ayniqsa, ona tilimiz Birlashgan Millatlar Tashkilotining yuksak minbarida ulkan siyosiy sammit va uchrashuvlarda baralla yangrab, tinchlik, do‘stlik va hamkorlik vositasiga aylanib borayotgani barchamizni quvontiradi. Til – millatning faxri, g‘ururi, ko‘zgusi. Millatlarni ajratib turuvchi asosiy belgilardan biri bu til ekan, har bir inson o‘z tilini bilishi, uni ulug‘lashi va shu bilan birga boshqa millatlarning ona tiliga ham hurmat bilan qarashi lozim.
Vatanimiz mustaqilligining ma’naviy asoslarini mustahkamlash, xalqimiz, avvalo, yosh avlodni milliy qadriyatlarimizga muhabbat va sadoqat ruhida tarbiyalashda o‘zbek tilining ahamiyati tobora ortib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida davlat tilining maqomi xuquqiy jixatdan mustaxkamlab qo‘yildi. O‘zbekiston Respublikasining “Davlat tili to‘g‘risida”gi qonunining qabul qilinishi ona tilimizning taraqqiyoti, rivojlanishi hamda o‘ziga xos va boy bisotini namoyish etishga keng imkoniyat yaratdi.
O‘zbek tili dunyodagi qadimiy, go‘zal va boy tillardan biri hisoblanadi. Tilimizdagi hayo, ibo, andisha, oriyat, mehrni yozuvchilarimiz asarlarida yaqqol ko‘rish mumkin. Mahmud Qoshg‘ariyning "Devoni lug‘atit turk" kitobi, Ahmad Yassaviyning hikmatlari, Alisher Navoiyning "Xamsa"si, Zahiriddin Muhammad Boburning "Boburnoma"si, Abdulla Qodiriyning betakror romanlari-oqibat so‘zlarini boshqa tilga aynan tarjima qilib bo‘lmaydi. Ularni faqat o‘zbek tilida ifodalash mumkin. Chunki bu tushunchalar xalqimizga xos va ularni aytishga faqat shu til qodirdir. Bizning ona tilimiz dunyodagi uch mingga yaqin til orasida turkiy tillar oilasiga mansub bo‘lib, jonli til sifatida qipchoq, qarluq, o‘g‘iz lahjalarida namoyon bo‘ladi. O‘zbek adabiy tili esa ana shu lahjalardagi so‘zlarning ma’lum bir me’yoriga keltirilgan shaklidir. U muttasil o‘sib, rivojlanib bormoqda. Uning rivojida so‘z mulkining sultoni Alisher Navoiyning xizmatlari beqiyosdir. Hazrat Navoiy til xaqida bunday yozadilar: “Ko‘ngil xazinasining qulfi tildir. Ul xazinaning kalitidin so‘z bil”.
O‘z ona tilimizga bo‘lgan muhabbatni xalqimizning, odamlarning samimiy suhbatlarida, yuksak axloqiy fazilatlarida ko‘rib, beixtiyor shunday el farzandi ekanligimizdan faxrlanamiz. O‘z tili uchun qayg‘urayotgan millat dunyo xalqlari safida o‘z o‘rnini, chinakam mustaqilligini asrashga, himoya qilishga jiddu jahd qilayotgan millat sanaladi. Millatning va milliy adabiyotning mavjudlik sharti bo‘lgan ona tilimiz taqdiri uchun kuyinish, uning ravnaqi uchun barcha imkoniyatlarni safarbar etish har birimizning burchimizdir.
Ona tilimizning xalqaro miqyosdagi obro‘-e’tiborini yuksaltirishda, uni milliy va umumbashariy tushunchalar asosida taraqqiy etgan tillar safiga qo‘shishda har birimiz tilimizga chuqur hurmat bilan e’tibor berishimiz kerak.
Shu o‘rinda ma’rifatparvar bobomiz, o‘z davrida o‘nga yaqin dunyoviy tillarni puxta o‘rgangan olim Is'hoqxon Ibratning quyidagi fikrlari e’tiborga molik: “Bizning yoshlar, albatta, boshqa tilni bilish uchun sa’y-harakat qilsinlar, lekin avval o‘z ona tilini ko‘zlariga to‘tiyo qilib, ehtirom ko‘rsatsinlar. Zero, o‘z tiliga sadoqat – bu Vataniy ishdir”.
Biz tilimizni qanchalik asrasak, yuksaltirsak, rivojlanishiga hissa qo‘shsak, o‘zga millatlar ham bizning tilimizni hurmat qilishadi hamda uning dunyo hamjamiyati maydonidagi o‘rni va poydevorini shunchalik mustahkam qo‘ygan bo‘lamiz.
Odiljon Narzullayev,
Yangiyul tumani “Qirsadaq’’ jome masjidi imom xatibi