Imom Buxoriy nomidagi Toshkent islom institutida 2019 yil 25 aprel kuni O‘zbekiston musulmonlari idorasi tasarrufidagi oliy va o‘rta maxsus diniy ta’lim muassasalarining pedagog-o‘qituvchilari o‘rtasida “Yilning eng yaxshi fiqh o‘qituvchisi” tanlovining respublika bosqichi bo‘lib o‘tdi.
Bu tanlov O‘zbekiston musulmonlari idorasi tasarrufidagi oliy va o‘rta maxsus diniy ta’lim muassasalari o‘rtasida har yili an’anaviy tarzda olib boriladi.
Fiqh ilmi ilmlar ichida fazl va sharafga ega ilmdir. Alloh taolo “Tavba” surasining 122-oyatida fiqh ilmini o‘rganishga chaqiradi:
“Mo‘minlar yoppasiga (jangga) chiqishlari shart emas. Har bir firqadan bir toifasi dinda faqih bo‘lish uchun qolsalarchi? Qavmlari ularga qaytganlarida ularni ogohlantirardilar, shoyadki ehtiyot bo‘lsalar”.
Mazkur oyatda musulmonlar jangga chaqirilib turilgan bir davrda bir toifa kishilar jangdan qolib fiqh o‘rganmaydilarmi? – deb fiqhning fazilati va sharafi jangdan ham yuqori ekanligi aytilmoqda. Demak, har bir qavmdan bir guruh kishilar safarbarlikdan qolib bo‘lsa-da, dinni chuqur o‘rganishga, unda faqih bo‘lishga harakat qilishlari lozimligi ushbu oyatda ta’kidlanmoqda. Shu ma’noda hadisi sharifda vorid bo‘ladi:
“Olimlarning siyohi shahidlarning qoni bilan o‘lchanadi va olimlarning siyohi og‘ir keladi. Vaholanki, olimlarning siyohi ishlaridagi martabaning eng pasti va shahidlarning qoni o‘z ahvollarining eng yuqorisidir”.
Fiqh ilmining boshqa ilmlardan afzalligi to‘g‘risida hadisi shariflar juda ko‘p. Jumladan:
“Alloh taolo kimga yaxshilikni iroda qilsa, uni dinda faqih qilib qo‘yadi”.
Boshqa bir hadisi sharifda:
“Bir faqih kishi shaytonga mingta obiddan ko‘ra qattiqroqdir”.
Hanafiy mazhabimizda kechasi turib ibodat qilishdan ko‘ra, kitoblarga nazar solmoq, ilm tahsil qilmoq afzal hisoblanadi.
Mazhabboshimiz imom Abu Hanifa rahmatullohi alayh shunday deganlar:
“Har bir ilm bilan shug‘ullanib ko‘rdim. Birorta ilmni fiqhdan ko‘ra foydaliroq topmadim. Fiqh bilan qancha ko‘p shug‘ullansam, shuncha daqiq ma’nolarni kashf etdim”.
Tanlov yuqori saviyada tashkillashtirildi.
Tanlovda quyidagi ishtirokchilar qatnashdilar:
Tanlovni o‘tkazishdan maqsad – pedagog-o‘qituvchilarning mutaxassisliklari bo‘yicha bilim saviyasi va ko‘nikmalarini yanada rivojlantirish, kasbiy mahoratini oshirish hamda faoliyati bo‘yicha zamonaviy uslublari va tajribasini ommalashtirish, ta’lim sifati va samaradorligini yanada oshirish, fan o‘qituvchilarining pedagogik mahoratini oshirib borish, ta’lim-tarbiya jarayoniga yangi pedagogik texnologiyalarni joriy etish, pedagog-o‘qituvchilarning ilmiy salohiyatini yanada yuksaltirish maqsadida ilmiy-tadqiqot ishlariga keng jalb qilish, diniy ta’lim muassasalari o‘rtasida hamkorlik aloqalarini mustahkamlash, pedagog-o‘qituvchilarning tajriba almashishini yo‘lga qo‘yish kabilardan iborat.
Ishtirokchilarning chiqishlarini baholab borish hakamlar hay’at tomonidan olib borildi. Hakamlar xay’ati tarkibi quyidagicha:
Tanlov 4 shartdan iborat bo‘lib, har bir shart hakamlar hay’ati tomonidan 25 ballik tizimda baholanib bordi.
Tanlov shartlari:
Tadbir Qur’oni karim tilovati bilan boshlandi. Toshkent islom instituti 4-kurs talabasi Xaitboyev Muhammadali qori qiroat qilgandan so‘ng, Mir Arab oliy madrasasi ustozi Ismoiljon domla duoi xayr qilib berdilar.
Tadbirni Toshkent islom instituti rektori Uyg‘un domla G‘afurov ochib berdilar. So‘ng Din ishlari bo‘yicha qo‘mita raisi birinchi o‘rinbosari M.Komilov so‘zga chiqib, ishtirokchilarga omad tiladilar.
Ishtirokchilarning chiqishlari qur’a tashlash yo‘li bilan aniqlandi.
Musobaqa ko‘tarinki kayfiyatda va yuqori saviyada bo‘lib o‘tdi. Har bir shartda ishtirokchilar o‘zlarining chiqishlari bilan hakamlar hay’ati va tomoshabinlarning diqqat markazida bo‘ldilar.
Musobaqa yakuniga ko‘ra birinchi o‘rinni Toshkent islom instituti o‘qituvchisi Habibulloh domla Jo‘raboyev bilan qo‘lga kiritdi. Birinchi o‘rin g‘olibi eng kam oylik ish haqining 10 barobari miqdorida pul mukofoti, 1-darajali diplom, rangli televizor hamda bir yil davomida oylik ish haqiga 40% ustama mukofotlari bilan taqdirlandi.
Ikkinchi o‘rinni Mir Arab o‘rta maxsus islom bilim yurti o‘qituvchisi Akmalxon domla G‘aniyev qo‘lga kiritdi. Ikkinchi o‘rinni olgan ishtirokchi 2-darajali diplom, mikroto‘lqinli pech hamda bir yil davomida oylik ish haqiga 30% ustama mukofotlari bilan taqdirlandi.
Uchinchi o‘rinni esa Ko‘kaldosh o‘rta maxsus islom bilim yurti o‘qituvchisi Jaloliddin domla Xolmo‘minov qo‘lga kiritdi. Uchinchi o‘rinni egallagan ishtirokchi 3-darajali diplom, changyutgich hamda bir yil davomida oylik ish haqiga 20% ustama mukofotlari bilan taqdirlandi.
Qolgan ishtirokchilar esa kitoblar to‘plami hamda faxriy yorliqlar bilan taqdirlanishdi.
Musobaqa yakunida Toshkent islom instituti rektori U.G‘afurov, O‘zbekiston musulmonlari idorasi Kadrlar tayyorlash va ta’lim bo‘limi mudiri S.Sherxonov, O‘zbekiston musulmonlari idorasi Kotibiyat bo‘limi boshlig‘i M.Homidov so‘zga chiqib, ishtirokchilarga, tashkilotchilarga o‘z minnatdorchiligini bildirdi.
“Aqoid va fiqhiy fanlar” kafedrasi
kabinet mudiri Abdulloh Qosim
Manba: https://islaminstitut.uz
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Internet, telefon va shu kabi boshqa jihozlarda harom narsalarni tomosha qilish.
Alloh taolo aytadi: «Mo‘minlarga ayting, ko‘zlarini tiysinlar, iffatini saqlasinlar. Mana shu ular uchun poklikdir. Alloh bandalarning nima qilayotganidan xabardordir» (Nur surasi, 30-oyat).
Alloh taolo «Mana shu ular uchun poklikdir» deganida ko‘zni tiyish bilan mo‘minlarning hayoti yanada pokiza, yanada go‘zal bo‘lishini nazarda tutgan. Lekin banda ko‘zini tiymasa, buning aksi bo‘ladi.
Bu – qizlarda ko‘p uchraydigan holat. Kimki ko‘zini haromdan tiyib yashayotgan bo‘lsa, uning hayotda xotirjam, sokin, qanoatli ekanini ko‘rasiz. Lekin kim ko‘zining jilovini qo‘yib yuborgan bo‘lsa, tushkunlikda, hayotdan norozi bo‘lib yashayotganiga guvoh bo‘lasiz.
Demak, qiz bolaning xursand yoki tushkun kayfiyatda yashashi uning ko‘zlari nima bilan mashg‘ul ekaniga bog‘liq ekan. U ko‘zini tiymasdan, haromga nazar tashlagan paytda o‘zini ruhi singan, mahzun holda ko‘radi. Ko‘zini haromdan saqlagan paytlarda esa o‘zini baxtu saodat ichida topadi.
Bir qiz aytadi: «Internetda filmlar, qisqa videolar tomosha qilishni shunchaki ko‘ngilxushlik, xursandchilik deb hisoblardim. Ularni qiziqib tomosha qilardim, lekin ko‘rib bo‘lgach, sababi aniq bo‘lmagan mahzun holatga tushib qolardim. Nihoyat, bir kuni bu holatimning sababini topdim. Men ko‘nglimni yozish uchun ko‘rayotgan kinolarda behayo va ayanchli sahnalar ko‘p bo‘lardi. Mana shunday harom narsalarni tomosha qilish qayg‘uga botib qolishimga, mahzun holatga tushib qolishimga sabab bo‘lar ekan. Shundan keyin o‘zim bilan o‘zim kurasha boshladim. Yomon sahnalar ko‘rsatilgan paytda boshqa kanalga olib qo‘yadigan yoki kompyuterni o‘chirib qo‘yadigan bo‘ldim. Nafsimning xohishlariga qarshi turish ancha qiyin bo‘ldi, lekin Alloh harom qilgan narsalardan ko‘zimni saqlaganim uchun xursand bo‘lardim».
Ba’zi qizlar «Oyatdagi ko‘zni tiyish faqat erkaklarga xos buyruq, chunki ayolda erkakni fitnaga soladigan narsalar bor. Shuning uchun erkaklar ayollarga qaramay, ko‘zini tiyishi kerak. Erkak kishida esa ayolning his-tuyg‘ularini junbushga keltiradigan narsa yo‘q. Shuning uchun ayolning erkaklarga qarashida hech qanday muammo yo‘q», deyishadi.
Bu mutlaqo noto‘g‘ri. Ayol kishida erkakning his-tuyg‘ulariga ta’sir qiladigan jihatlar bo‘lganidek, erkaklarda ham ayollarning aqli va his-tuyg‘ularini uyg‘otadigan omillar bor.
Erkak kishi ayolning nozik, kelishgan qomatiga, husniga qarab, unga qiziqadi. Ayol kishini esa erkakning ko‘rkam jismi, boyligi, atirining xushbo‘y hidi, qat’iyati, jur’ati va boshqa o‘ziga xos jihatlar o‘ziga rom qiladi.
Ayollar ham, erkaklar ham nafaqat qarama-qarshi jinsga nazar solish, balki o‘zi kabi jins vakillarining ham avratiga qarash ham haromdir.
Demak, shariatimizda ayol kishi boshqa bir ayolning avratiga qarashdan, biror joyini ushlashdan qaytarilgan. Faqatgina tibbiy muolaja va shu kabi zarurat bo‘lganda shariat bunga ruxsat beradi.
Alloh taoloning oyatlariga ahamiyat beradigan bo‘lsak, U Zot barcha mo‘minlarga – erkagu ayollarga murojaat qilganida «Ey iymon keltirganlar!» deb xitob qiladi. Bu xitob iymon keltirgan har qanday erkak va ayolga tegishli bo‘ladi.
Buning yorqin misoli ushbu oyatdir:
«Ey iymon keltirganlar! Sizlardan avvalgilarga farz qilinganidek, sizlarga ham ro‘za farz qilindi. Shoyad taqvo qilsangiz» (Baqara surasi, 183-oyat.)
Bu oyatdagi xitob erkagu ayol mo‘minlarga qaratilgan, shuning uchun ro‘za tutish barchaga barobar farz qilingan. Buni quyidagi oyatda ham ko‘rishimiz mumkin:
«Ey iymon keltirganlar! Agar mo‘min bo‘lsangiz, Allohga taqvo qiling va riboning sarqitini ham tashlang» (Baqara surasi, 278-oyat).
Bu oyatda erkak ham, ayollar ham sudxo‘rlik qilmaslikka buyurilgan. Demak, Alloh taoloning Kitobidagi qoida shunday: «Ey iymon keltirganlar» degan xitob erkagu ayollarni ajratmaydi, barcha mo‘min va mo‘minalarga qaratilgan bo‘ladi. Alloh taolo mo‘minu mo‘minalarga biror narsani buyursa, ularga «Ey iymon keltirganlar», deb xitob qilgan. Lekin mo‘minlarga ko‘zni tiyishni buyurganida erkaklarni ham, ayollarni ham o‘z ichiga oladigan umumiy xitob bilan yuzlanmadi, balki erkaklarga alohida oyatda, mo‘minalarga keyingi oyatda buyurdi:
«Mo‘minlarga ayting, ko‘zlarini tiysinlar, iffatlarini saqlasinlar. Mana shu ular uchun poklikdir. Alloh ularning nima qilayotganidan xabardordir. Mo‘minalarga ayting, ko‘zlarini tiysinlar, iffatlarini saqlasinlar, zohir ziynatlaridan boshqasini ko‘rsatmasinlar, ro‘mollari bilan ko‘kslarini to‘sib yursinlar...» (Nur surasi, 30-31-oyatlar).
Nima uchun Alloh taolo ko‘zni haromdan tiyishga buyurish uchun mo‘minalarga alohida oyat nozil qilmadi? Nima uchun erkaklar bilan ayollarga bitta oyatda birgalikda buyurmadi? Ehtimol, bundan maqsad – muslima ayol ko‘zni tiyish qanchalik muhim ekanini anglab yetishidir? Toki ayollar bu buyruq faqat erkaklarga qaratilgan, deb o‘ylab qolmasin. Chunki ayol kishi (qiz bola ham) begonalarning avratiga qarasa, hayoti barbod bo‘ladi, qalbi mahzunlikka to‘ladi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Ko‘zning zinosi – (nomahramga) qarashdir», deganlar.
Boshqa bir rivoyatda «Ko‘z ham zino qiladi. Ko‘zning zinosi – (nomahramga) qarashdir», deyilgan («Sahihul Buxoriy»).
Mana shu oyatga ko‘ra, kim ko‘zi bilan zino qilsa-yu, tavba qilmasa, Qiyomatda uqubatga duchor bo‘ladi. Uqubat jahannamdagi bir vodiy bo‘lib, u yerda zinokorlar azoblanadi. Kimki zinokorlar vodiysiga tushadigan bo‘lsa, uning uchun azob ko‘proq bo‘ladi, u yerda xor bo‘lib, abadiy qolib ketadi.
Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.