Ko‘plab ilohiyot olimlari va solihlar bu dunyoning chin mohiyatini izohlab, uning vasvasalari qay darajada xatarli ekanligini uqtirishga urinib kelganlar. Quyida ularning hamma uchun foydali bo‘lgan ayrim tavsiya va ogohlantirishlarini keltirib o‘tamiz.

1. Imom Junayd Bag‘dodiy quddisa sirruhu dedilar:

"Kim kunni hayotdan siqilib noligan holatda boshlasa, u go‘yo o‘z Yaratganidan shikoyat qiluvchiga o‘xshaydi. Kim dunyo ishi uchun g‘am cheksa, go‘yoki Allohga g‘azab qilgan kabidir. Kimki bir boy oldida uning boyligi sabab o‘zini yerga urib, xo‘rlasa, batahqiq, dinining uchdan ikki qismidan ayrilibdi".

2. Mashoyixdan birlari aytgan ekanlar:

"Alloh biron kimsani O‘ziga do‘st qilishlikni iroda aylasa, uning ko‘ziga dunyoni xunuk qilib ko‘rsatadi".

3. Shuningdek, murshidi komillardan yana birlari aytgan ekanlar :

"Ey tolib! O‘tkinchi dunyo manfaatlarining birovga zoriqib qolmaydigan miqdori bilan kifoyalansang bo‘ldi, uni butunlay tark etaman, deb ham urinib yurma!".

4. Ulug‘lardan birlari ta’kidlabdilar:

"Ikki muhim xislat bor, kimki ularni o‘zlashtirsa, ortidan odamlarni ergashtiruvchi peshvo, imom bo‘lishiga shak-shubha yo‘q:

Birinchisi, o‘tkinchi dunyodan ko‘ngil uzib, unga nisbatan befarq, beparvo bo‘lish; ikkinchisi, birodarlardan yetguvchi ziyonu zahmatlarga sabr etib, ularni har narsada o‘zidan ustun va haqli deb bilish”.

5. Imom Shozaliy quddisa sirruhu dedilar:

“Alloh qulini nafaqat bu dunyo va uning ahlining bahridan o‘tmagunicha, balki ikki olam manfaatlaridan tamomila ko‘ngil uzmagunicha sevmaydi”.

6. Imom Shozaliy quddisa sirruhu yana ta’kidlaydilar:

“Dunyoni sevguvchi har qanday odam Allohning nazarida xunukdir. Uni qalbidan va qo‘lidan butunlay chiqarib tashlashlik murid uchun vojib narsadir”.

Bu dunyo – o‘tkinchi soya, u banda bilan Alloh orasidagi to‘siqdir. Qalbida unga nisbatan hattoki bir chang zarrasi miqdoricha muhabbati bo‘lgan odam Yaratganining chin quli bo‘lolmaydi. Bundan tashqari, to uning mag‘ziyu po‘chog‘idan ham kechmas ekan, Yaratganiga maqbul bo‘lishligi mumkin emasdir.

“Axloqus solihiyn” (Yaxshilar axloqi) kitobidan
Yo‘ldosh Eshbek, Davron Nurmuhammad
tarjimasi.