Xadichai Kubro ayol-qizlar o‘rta maxsus islom bilim yurtida “Abu Muin Nasafiy oyi”ga bag‘ishlangan davra suhbati bo‘lib o‘tdi. Unda O‘zbekiston yozuvchilar uyushmasi a’zosi, zukko shoir va mohir tarjimon Mirzo Kenjabek ishtirok etib talabalarga Abu Muin Nasafiy haqida atroflicha so‘zlab berdi.
O‘rta asrlarda ilmning turli sohalarida faoliyat olib borgan mutafakkir va qomusiy olim Abu Muin Nasafiyning ismi manbalarda kengaytirilgan holda Najmuddin Abu Hafs Umar ibn Muhammad ibn Ahmad ibn Ismoil ibn Muhammad ibn Ali ibn Luqmon an-Nasafiy as-Samarqandiy shaklida beriladi. “Najmuddin“ (“dinning yulduzi“) laqabining berilishiga sabab uning islom ilmi sohalari bo‘yicha ko‘rsatgan xizmatlarining katta bo‘lganidir. Nasafiy Qur’on, hadis, aqida va fiqh kabi ilmlarni mukammal bilgan, tafsir, hadis, kalom, fiqh va she’riyatga doir ko‘plab asarlarni meros qoldirgan. Samarqand, Buxoro, Nasaf, Bag‘dod, Marv kabi ilm markazlarida nomdor olimlardan dars olgan va ko‘plab shogirdlar yetishtirgan.
Kalom ilmida Nasafiy Imom Moturidiy an’analarini davom ettirgan. U o‘zining bilvosita ustozi Imom Moturidiy ta’limotini ixcham shaklga keltirib, moturidiylik ta’limotini keng yoyishga xizmat qildi. U yaratgan “Aqoid an-Nasafiy“ asari islom olamida keng tarqalgan bo‘lib, unga ko‘plab sharh va hoshiyalar yozilgan. Olim kalomga oid birgina shu asarni yozgan bo‘lsa-da, uning ilohiyotchi sifatida shuhrat qozonishiga sabab juda qisqa vaqtda islom aqidasini nazariy asoslab berganidir.
Suhbat davomida talabalar o‘zlarini qiziqtirgan savollarga javob oldilar.
Sh. SAIDOVA,
ARM yordamchisi
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Ashraf Aliy Tahonaviy rahmatullohi alayhning bir shogirdi bo‘lib, u zot unga tazkiya va talqinga ijozat bergan edi. Bir kuni u o‘g‘ilchasini yetaklab ustozi ziyoratiga keldi. Salom-alikdan so‘ng o‘g‘lini tanishtirib, uning haqqiga duo qilishlarini so‘radi. Hazrat bolaning haqqiga duo qildilar. Gap orasida ustoz bolaning yoshini ham so‘rab qoldilar. Shogird «Bolam o‘n uch yoshda», dedi. Mamlakatdagi qonun bo‘yicha bolalarga o‘n uch yoshgacha chipta narxining yarmi to‘lanar, o‘n uchga to‘lgan kunidan boshlab ularning chiptasi ham kattalar kabi to‘la bahosiga xarid qilinar edi.
Hazrat bolaga chiptaning qaysi narxda olinganini so‘rab qoldilar. Shogirdi «Jussasi kichkina bo‘lgani uchun yarim narx to‘ladik», deb javob berdi. Shunda ustozning avzoyi birdan o‘zgarib, shunday dedilar: «Inna lillaahi va inna ilayhi roji’un! Sizga tasavvuf va tariqatning changi ham yetib kelmagan ekan. Siz haligacha harom-halolni ajratmabsiz. Bolani safarga olib chiqibsiz-u, lekin unga yo‘lkira to‘lashda harom ishga qo‘l uribsiz. Kattalar maqomiga yetgan bolaga yosh bolalarning chiptasini olib, yo‘l xizmati idorasining haqqini o‘g‘irlabsiz. O‘g‘rilik qiladigan. birovning haqqini tortib oladigan shaxs tasavvuf va tariqatda biror maqomga ega bo‘lmaydi. Shuning uchun sizga bergan ijozatimni bekor qilaman».
O‘sha shogird ibodatda mukammal kishi edi. Lekin ustoz chipta olishda, ya’ni muomalotda haromga yo‘l qo‘ygani tufayli unga bergan vakolatini bekor qildi.
Abdulmannon Andijoniy