Ro‘zaning ko‘p hislatlaridan biri insonning yeyish-ichish talablarini izga solishlikka katta xizmat qiladi. Inson nafs balosidan qutilib imon va e’tiqod bilan ro‘za tutsa, Alloh taolo uni taqvodarlardan qiladi.
Ramazon oyida saxarlik va iftorlikka taom tayyorlashda har birimizdan o‘zgacha e’tiborni talab qilinadi. Har bir amalning odobi bo‘lagani kabi taom tayyorlashnining ham o‘z odob va meyorlari mavjud. Xo‘sh, taom tayyorlashni qaysi odobdan boshlash kerak? Albatta, taom tayyorlash uchun oziq-ovqatlarni xalol, peshana teri bilan ishlab topilgan sarmoyadan xarid qilishdan boshlash kerak. Undan keyin masaliqqlarning xalol va pok bo‘lishi muhimdir. Zero mana shu odoblar ro‘zadorlarning ro‘zalarini, duolarini qabul bo‘lish-bo‘lmasligini hal qiladi. Abdulloh ibn Abbos raziyallohu anhudan rivoyat qilinadiki, Sa’d ibn Abu Vaqqos raziyallohu anhu Payg‘ambarimiz alayhissalomga: “Ey Allohning Rasuli, duo qiling, Alloh meni duosi qabul bo‘ladiganlardan qilsin”, dedilar. Shunda Payg‘ambar alayhissalom: “Ey Sa’d, taomingni halol qil, duosi qabul bo‘ladigan bo‘lasan. Muhammadning joni qo‘lida bo‘lgan zot bilan qasamki, bir odam harom luqmani qorniga tashlasa, Alloh uning duosini qirq kungacha qabul qilmaydi. Qaysi bandaning go‘shti haromdan va ribodan o‘ssa, unga do‘zax munosibdir”, dedilar.
Ro‘za kunlarida tayyorlanadigan taomlar odatiy, kunlik taomlar bo‘lishi maqsadga muvofiqdir. Ro‘zadorlarni xushnud qilish uchun tayyorlanadigan laziz, tansiq taomlarni tanavvul qilishning xech qanday karohiyati yo‘q. Ba’zi buzuq tabiatli odamlar yaxshi taom iste’mol qilmaslikni taqvodorlikning cho‘qqisi sifatida ko‘rsatishga urinadilar. Alloh taolo faqat yemish g‘amida, doimo uning lazzatlisini axtaruvchi qorin bandasi bo‘lishni qoralaganidek, laziz taomlardan o‘zini tiyib, sifatsizinigina ixtiyor qilishni ham qattiq qoralaydi. Yeb-ichish gunoh emas, isrof qilish gunohdir. Imom Buxoriy keltirgan rivoyatda hazrati Abdulloh ibn Abbos raziyallohu anhu: “Seni ikki xislat – faxrlanish va isrofgarchilik xatoga boshlamasa, xohlaganingni yeb, xohlaganingni ichaver”, deganlar. Bu aslida, to‘g‘ri. Ammo keragidan ortiq yemoq ham isrofdir. Yeb-ichish kerak ekan, deb qorin bandasi bo‘lish ham Islomga, musulmonga munosib emas.
Imom Ahmad ibn Hanbal va Imom Termiziylar Miqdom ibn Ma’diykarab al-Kindiy raziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisda Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam: “Odam bolasi to‘ldiradigan idishlarning eng yomoni qorindir. Odam bolasiga qaddini turgizadigan yemaklar yetadi. Agar juda lozim bo‘lsa, taomi uchun uchdan bir, sharobi uchun uchdan bir va havosi uchun uchdan bir”, deganlar. Islom har bir sohada mo‘tadillik yo‘lini tutganidek, oziq-ovqat masalasida ham musulmonlardan mo‘tadil bo‘lishni talab qiladi.
Bundan tashqari, ko‘pgina opa-singillarimiz homiladorlik, farzand emizish hamda hayz va nifos ko‘rish sabablaridan ro‘za tutmay turishadi. Ana shunday kunlarda ro‘zador bo‘lgan oila a’zolariga shirin-shirin taomlar tayyorlab bersalar, ro‘zg‘orga keltirilgan masalliqlarni isrof qilmagan holda chiroyli tadbir qilsalar katta savobga ega bo‘ladilar. Negaki, ba’zi ayollar o‘zlari ro‘za tutmaganlari bois, saharlik va iftorlik dasturxoniga, ro‘zadorlar haqlariga beparvo bo‘ladilar. Erta turib xizmat qilish, kechki payt ovqatlanish vaqtiga rioya qilmaslik ila dangasalik qiladilar. Aksincha, ro‘za tuta olmaslarda, xizmatlarini ayamasalar - turmush o‘rtoqlari, qaynona va qaynotalari duolarini olib, katta ajrlarga ega bo‘ladilar. Ro‘za tutib berish bo‘yinlaridan soqit bo‘lmasada, ro‘zadorlarga va’da qilingan savoblarga erishadilar, inshaalloh!
Xadichai Kubro ayol-qizlar
o‘rta maxsus islom bilim yurti mudarrisasi
Gulobod Qurbonova
Ikkita bir-biriga o‘xshash oyat, lekin Alloh taolo ularni ikki xil xulosa bilan yakunlagan:
وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ الْإِنسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ (34)
"Va agar Allohning ne’matlarini sanashga urinsangiz, ularni sanab tugata olmaysiz. Albatta, inson zulmkor va noshukrdir" (Ibrohim surasi, 34-oyat).
وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ (18)
"Va agar Allohning ne’matlarini sanashga urinsangiz, ularni sanab tugata olmaysiz. Albatta, Alloh mag‘firatli va marhamatlidir" (Nahl surasi, 18-oyat).
Birinchi oyatda: Insonning Allohga munosabati bilan tugatilgan!
Ikkinchi oyatda: Allohning bandaga munosabati bilan tugatilgan!
Alloh taolo naqadar buyuk Zot! Inson esa naqadar ojiz va nodon mavjudot.
Homidjon domla ISHMATBЕKOV