Bu yilgi Ramazon oyi o‘lkamizda o‘zgacha shukuh bilan kutib olindi. Mo‘min-musulmonlar emin-erkinlikda Ramazon ro‘zasini tutib, kechalari taroveh namozlarida qoim bo‘lishmoqda. Bu ibodatlarni xotirjamlikda bajarish katta ne’matdir. Bularning ortida yurt tinchligi, hukumat tomonidan olib borilayotgan tinchlikparvar siyosat yotadi.
Ramazon oyida badaniy ibodatlar bilan bir qatorda ijtimoiy sohada ham ko‘plab ezgu amallar bajariladi, ko‘plab moliyaviy ibodatlar amalga oshiriladi. Boshqa oylardagiga qaraganda shu kunlarda xayriya, ehson ishlari yanada ko‘paygan. Beva-bechoralar, miskin va kambag‘allar holidan xabar olinib, jamiyatning bu toifasiga alohida e’tibor berilmoqda. Qaysi jamiyatda beva-bechoralar, kambag‘al va miskinlar, zaif kishilar holidan xabar olinar, ularning moddiy va ma’naviy ta’minoti bekamu-ko‘st qilinar ekan, o‘sha jamiyatning tinchligi bardavom bo‘ladi, insha Alloh.
Ramazonda saxovatga alohida e’tibor berilishi bejiz emas. Chunki bu oyda qilingan har qanday amalning ajri juda ko‘paytirib beriladi. Alloh O‘zining yo‘lida qilingan sadaqa va infoq yetti yuz barobargacha ko‘paytirilishi Kalomida bayon qilgan. Ramazon oyida esa bu miqdor yanada oshirilishi shubhasiz. Saxovat ko‘rsatayotgan kishining ixlosi va qalbidagi ezgu niyati olinajak ajrni yanada ziyoda qiladi.
Qodir bo‘lgan boy-badavlat, ayni paytda saxiy, qo‘li ochiq kishilar mehr-saxovat ko‘rsatish bilan qalbi o‘ksik, mehrga muhtoj kishilar diliga olam-olam quvonch bag‘ishlaydi. Yaxshilik ko‘rganlar asosan ularga ko‘rsatilayotgan alohida e’tibordan, mehr-muruvvatdan ko‘ngillari shod bo‘ladi. Zero, moddiy narsalar qisqa fursatda tugab ketishi mumkin. Biroq bir kalima shirin so‘z, e’tibor, tabassum xotiralarda saqlanib qoladi. O‘zaro mehr-oqibat kuchayadi.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam o‘z hadisi shariflarida: “Birodaring yuziga tabassum bilan boqishing ham sadaqadir”, deganlar. Biz sadaqani faqat moddiy mol-mulk shaklidagina tushunmasligimiz kerak. Sadaqa va saxovat ishlar keng ma’noli bo‘lib, inson hayotining hamma jabhalarini qamrab oladi. Masalan, ota-onaga yaxshilik qilish, ayoliga muloyimlik bilan muomalada bo‘lib, farzandlariga shafqat ko‘rsatish ham saxovatning ko‘rinishlaridan.
Yurtimiz bo‘ylab bunday saxovat ishlarida barcha masjidlar imom-xatiblari, imom noiblari va xodimlari ham faol ishtirok etishmoqda. Xususan, Andijon viloyatidagi barcha mahallalarda kam ta’minlangan, boquvchisini yo‘qotgan, moddiy yordamga muhtoj bo‘lgan barcha xonadonlardan xabar olish ishlari amalga oshirib kelinmoqda. Saxovat ko‘rsatgan, bir-biriga mehr-oqibatli bo‘lganlardan Alloh rozi bo‘lsin!
Cavol: Vafot etib ketgan ota-onalarning zimmasida tutilmagan ro‘zalari qolgan bo‘lsa, uni qanday ado etish mumkin?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Mazhabimiz ulamolari nazdida vafot etgan kishilarning nomidan ro‘za tutib bo‘lmaydi, balki, valiylari tomonidan ularning ro‘za tutishdan ojiz bo‘lgan har bir kunlari uchun fidya (bir miskinning bir kunlik taomi yoki shu miqdoridagi mablag‘) beriladi.
Bu haqda fiqhiy manbalarimizda bunday deyiladi: “Agar (bemor) tuzalib yoki (musofir) uyiga qaytib bir muddat yashab vafot etsa, merosxo‘rlari mayyitning yashagan kunlari uchun fidya beradilar” (“Muxtasarul viqoya”).
Agar Ramazon ro‘zasini kasallik yoki safarni uzoq davom etgani sababli tuta olmasa va vafot etsa unga qazosi vojib bo‘lmaydi, lekin merosxo‘rlariga vasiyat qilgan bo‘lsa vasiyati durust bo‘ladi va merosxo‘rlari (agarchi ro‘za tutish mayyitga vojib bo‘lmasada) molining uchdan biridan fidya beradilar.
Ammo, musofir muqim bo‘lsa va bemor sog‘aysa va bir muddat yashasa, ularga kasallik yoki safarda qazo qilgan kunlarini ro‘zani tutishi vojib bo‘ladi. Agar tuta olmasdan vafot etsa, vafotidan oldin merosxo‘rlariga fidyani vasiyat qilishi lozimdir (“Badoye’us sanoye’”, “Fatovoi Hindiya”). Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi