1. Og'zi to'la qussa, kafforatsiz ro'za qazosining o'zini tutib beradi. Bordi-yu, qusqi uni qaytarishga kuchi etmaydigan darajada kuch bilan kelsa, ro'za ochilmaydi (“Muxtasar”)
2. Huqna (klizma) qildirish, burun bilan dorini dimoqqa tortib yutish, quloqqa yog' tomizish kabilar bilan ro'za ochiladi va kafforatsiz qazo vojib bo'ladi. Agar ro'zadorning qulog'iga suv kirib ketsa, ro'zasi ochilmaydi (“Fatovoyi Olamgiriya”).
3. Hozirgi oq saqich (jevachkalar) tarkibida turli xil modda va shirinliklar mavjud. Shuning uchun hozirgi saqichlarni (jevachkalarni) chaynab, tupigini yutsa, ro'zasi ochiladi.
4. Uzrsiz taom tuzini totib ko'rish, bozordan meva sotib olayotganda tanlash uchun totib ko'rish makruh ishlardandir. Uzrli bo'lsa makruh emas. Masalan: erining xulqi yomonligidan taomning tuzini totib ko'rishga majbur bo'lsa, xo'jayining urishishidan qo'rqib, bozor mevalarini totib ko'rib xarid qilsa, makruh emas. Shuningdek, yosh bolaga ovqatni chaynab beradigan odam yo'qligidan ro'zador bo'la turib, o'zi chaynab berishi uzr hisoblangani uchun makruh sanalmaydi (“Fatovoyi Olamgiriya”).
5. Ro'zador odamning kunduz kuni (uzrsiz) cho'milishi, boshidan suv quyishi, suvga tushib o'tirishi, xo'l kiyimga o'ralib olishi ayrim ulamolar nazdida makruh sanalgan. Abu Yusuf esa, bu kabi ishlar makruh emas, deb fatvo bergan (“Fatovoyi Olamgiriya”).
O'zbekiston musulmonlari
idorasi fatvo hay'ati
Imom Abul Mu’in Nasafiy rahmatullohi alayh "Tabsiratul adilla" asarlarida Xuroson va Mavoraunnahr aholisi hanafiylikni Imomi A’zam rahmatullohi alayhning yetakchi shogirdi Imom Muhammad ibn Hasan Shayboniy, uning shogirdi Abu Suraymon Juzjoniy, uning do‘sti Shayx Abu Bakr Ahmad, Shayx Is'hoq Sobih Juzjoniy, Imom Abu Bakr Juzjoniy, Imom Abu Nasr Ahmad ibn Abbos Iyodiy Ansoriy va Imom Moturidiy silsilasi orqali o‘rgangan deb keltiradi. Imom Nasafiyning ta’kidlashlaricha bu olimlar ilk davrdan boshlab Movarounnahrning barcha hududlarida hamda Xurosonning Marv va Balx shaharlarida hanafiylik mazhabini yoyishda jonbozlik ko‘rsatishgan.
Imom Moturidiy rahimahulloh Imom Abu Hanifa rahmatullohi alayhning e’tiqodiy qarashlarini yaxshi o‘zlashtirishdan tashqari mintaqamizda hanafiylik tarqalishida muhim hissa qo‘shganlar.
Kosonsoy tuman "Buzrukho‘ja" jome masjidi imom-xatibi
Sodiqjon Abdurahmanov
Manba: @Softalimotlar