Ibrohim alayhissalom Allohning rahmatini olovda topdi, qavmi uni olovga uloqtirganda Alloh olovga: “Ibrohim uchun sovuq va salomatlik bo'l”, deb buyurdi, shunda olov Ibrohim alayhissalomga Allohning rahmati bo'ldi.
Yusuf alayhissalom Allohning rahmatini qamoqda, mahbuslikda topdi. Hamma ne'matlar qamoqqa tushgani sababli bo'ldi. Qamoqda bir necha yil o'tirgandan so'ng Misr hokimi uni o'z huzuriga chaqirib oldi va mavqei tobora oshib, oxiri Misrga hokim bo'ldi.
Yunus alayhissalom Allohning rahmatini ulkan baliqning ichida topdi. Baliq yutib yuborishi aslida hayot tugashini bildiradi, lekin Yunus alayhissalomda aksincha, yangi hayot boshlandi.
Muso alayhissalom uchun dengiz Allohning rahmati bo'ldi.
Kahf ashoblari uchun g'or Alloh taoloning rahmati bo'ldi.
Muhammad sollallohu alayhi vasallam uchun Savr g'ori Allohning rahmati bo'ldi.
Bu sanab o'tilgan narsalar aslini olganda odamga zarar beradigan yoxud foydasizdek ko'rinadigan narsalardir. Lekin Alloh taolo aynan shu narsalar orqali rahmatini, ne'matini ato etdi.
Shu singari boshqa barcha eshiklarni qo'yib, Allohning eshigini qoqqan barcha mo'minlar ham Allohning rahmatiga albatta sazovor bo'ladilar.
Alloh Maryamga O'zining ne'matlarini yog'dirdi. Holbuki u odamlardan uzoq joyda edi. “Bas, unga homilador bo'ldi. So'ngra, u bilan uzoq makonga chetlandi”(Maryam surasi, 22-oyat).
Demak, odamlarning yordamidan, sizga tirgak bo'lishidan qancha uzoq bo'lsangiz ham, Robbingiz ne'matlari va rahmatlaridan aslo uzoq bo'lmaysiz!
Singan qalbimizni davolaydigan Zot faqat Allohdir!
Ishlarimizni o'nglab beruvchi Zot faqat Rahmondir!
Ko'z-yoshlarimizni aritadigan Zot Yagona Robbimizdir!
Qalbingiz sinib, qattiq mahzunlikni o'zingizda his etsangiz, Jabbor (malham beruvchi) bo'lgan Allohdan sizga malham berishini so'rang!
Og'rig'ingiz qanchalik ortsa, Allohning malhami ham ortadi!
Lekin Allohning rahmatini qarangki, gunohimiz qancha ko'payib ketsa ham azobini orttirmaydi, aksincha rahmatini keng ochib qo'yadi: “Rahmatim hamma narsadan keng bo'ldi”(A'rof surasi, 156-oyat).
Gunoh ham shu hamma narsaning ichiga kiradi. Demak, Allohning rahmati hamma gunohlarimizdan ham keng ekan, tavba qili Unga yuzlansak kechirar, rahm qilar ekan!
Qanchadan-qancha ne'matlar bandaning nonko'rligi tufayli baloga aylanadi!
Qanchadan-qancha mashaqqat va qiyinchiliklarga banda sabr qilsa, ular ne'matga aylanadi! Aniqrog'i Alloh uni ne'matga aylantiradi.
Alloh taolo “G'afur” (o'ta mag'firatli) ismini “Vadud” (yaxshi ko'ruvchi, mehribon) ismi bilan birga keltiradi: “U o'ta mag'firatli va yaxshilikni ravo ko'ruvchi Zotdir”(Buruj surasi, 14-oyat).
Bundan ma'lum bo'ladiki, Alloh taolo tavba qilgan bandasining gunohini kechirish bilan kifoyalanmas ekan, uni yaxshi ko'rar va mehribonlik qilar ekan!
Siz Robbingiz tomon qo'lingizni cho'zsangiz, Uning ne'mati naqadar go'zaldir! Shu darajada ajoyibki, amri mahol deb o'ylagan ishingiz ham ro'yobga chiqadi! Siz Allohga yolvorib qo'lingizni cho'zar ekansiz, Alloh qo'lingizni quruq qaytarmaydi, U o'ta saxovatli Zot!
Doktor Hasson Shamsi Poshoning "Metin qoyalar" kitobidan
G'iyosiddin Habibulloh, Ne'matulloh Isomov tarjimasi.
Oila – inson hayotidagi ma’naviy suyanch, ijtimoiy tartib, nasl davomiyligini ta’minlovchi qo‘rg‘on va mehr-muhabbat maskanidir.
Alloh taolo Qur’oni karimda marhamat qiladi: “Uning alomatlaridan (yana biri) – sizlar (nafsni qondirish jihatidan) taskin topishingiz uchun o‘zlaringizdan juftlar yaratgani va o‘rtangizda inoqlik va mehribonlik paydo qilganidir. Albatta, bunda tafakkur qiladigan kishilar uchun alomatlar bordir” (Rum surasi, 21-oyat).
Bu oyat oila qurishning ilohiy hikmatga ega ekanini, er-xotin munosabatida muhabbat va mehr-shafqat asosiy omil bo‘lishini anglatadi.
Islom nikohni faqat shaxsiy xohish emas, balki ma’naviy, axloqiy va ijtimoiy majburiyat sifatida qabul qilgan. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Nikoh mening sunnatimdir. Kim sunnatimdan yuz o‘girsa, mendan emas”, deganlar (Muttafaqun alayh).
Bu hadisga ko‘ra, nikoh musulmon hayotidagi ibodat hisoblanadi. Uning asosiy maqsadlari nafsni halol yo‘l bilan qondirish, nasliy poklik, farzand tarbiyasi va jamiyat barqarorligini ta’minlashdir.
Islomda er va xotinning vazifalari bir-birini to‘ldiruvchi xususiyatga ega. Alloh taolo erkakni mas’uliyatli rahbar, ayolni esa oila mustahkamligini ta’minlovchi qilib yaratgan: “Erkaklar xotinlar ustidan (oila boshlig‘i sifatida doimiy) qoim turuvchilardir. Sabab – Alloh ularning ayrimlari (erkaklar)ni ayrimlari (ayollar)dan (ba’zi xususiyatlarda) ortiq qilgani va (erkaklar o‘z oilasiga) o‘z mol-mulklaridan sarf qilib turishlaridir” (Niso surasi, 34-oyat).
Erkak ayoldan ba’zi xususiyatlarda ortiq qilib yaratilganida bir necha hikmatlar bor. Mufassir ulamolar, jumladan, quyidagi shar’iy nuqtayi nazardan erkaklarga xos xususiyatlarni qayd etishgan: payg‘ambarlik, jismoniy kuch-quvvat, oila nafaqasiga mas’ullik, aqlu idrok, xotira va tafakkurning ziyodaligi, imom-xatiblik, muazzinlik, jamoat bilan namoz o‘qish, juma namozining vojib bo‘lishi, tashriq takbirini aytish, janglarda qatnashish, to‘liq guvohlik, taloq berish huquqiga ega bo‘lish, oilaning unga nisbat berilishi, namoz va ro‘zani uzrsiz ado etish kabilar.
Shu jihatlarni hisobga olib, ayol kishi eriga nisbatan itoatli, hamiyatli va iffatli bo‘lib, oila totuvligi yo‘lida doimiy harakatda bo‘lishi juda matlub ishdir.
Rasuli akram sollallohu alayhi va sallam: “Sizlarning eng yaxshilaringiz o‘z ahliga yaxshilik qiluvchilaringizdir”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).
Erkak oila boshlig‘i sifatida adolatli, g‘amxo‘r va mehribon bo‘lishi kerak. U o‘z ayoli va farzandlarining ehtiyojlarini ta’minlab, ularni to‘g‘ri yo‘lga boshlashi lozim.
Xotinning vazifalari – oilada sog‘lom muhit yaratish, erga itoat va uning sha’nini asrash. U oila tinchligi va farovonligi uchun intilishi, eriga vafodor bo‘lib, farzandlar tarbiyasida fidoyilik ko‘rsatishi lozim.
Qur’oni karimda bunday marhamat qilinadi: “Ular sizlarning libosingiz, sizlar ularga libossiz” (Baqara surasi, 187-oyat).
Bu oyat nikohdagi juftlarning bir-biriga muhtojligi va ular o‘rtasidagi yaqinlikni ta’riflaydi.
Nikoh faqatgina ikki insonning emas, balki oilalar va jamiyatning ham mas’uliyatidir. Ko‘p hollarda ota-onalar, qarindoshlar va jamiyatning qo‘llab-quvvatlashi nikohning mustahkamligida muhim ahamiyat kasb etadi.
Bugungi kunda ko‘pchilik oilaviy muammolar uchinchi tomonlarning (qaynona-qaynota, yaqinlar, do‘stlar) chuqur va nomunosib aralashuvi oqibatida kelib chiqmoqda. Har bir inson o‘ziga tegishli chegarani bilishi zarur.
Ali ibn Abu Tolib roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Odamlarning arazlashganlarini yarashtirib qo‘yish nafl namoz o‘qishdan va nafl ro‘za tutishdan ko‘ra savobliroqdir”, deganlar (Imom Tabaroniy rivoyati).
Ota-onalar, qarindoshlar – yoshlar hayotiga rahbar sifatida kerakli maslahat beradilar, ammo ularning shaxsiy munosabatlariga befarq yoki ortiqcha aralashish – oilaviy muhitni buzishi, o‘rtadagi muhabbatni so‘ndirishi mumkin.
Ko‘pincha oilada ota-ona va farzandlar, oilaning boshqa a’zolari orasida ham turli kelishmovchilik bo‘lib turadi. Arzimagan sabab-bahonalar bilan tinch xonadonlar mojarolar maskaniga aylanadi. Bir-biriga yaqin, qadrdon, qarindoshlar o‘rtasida mehr-oqibat ko‘tariladi.
Kechira olish – go‘zal fazilat, dinimizda maqtalgan sifatlardan. Bir qarashda oniy yutqazishday ko‘ringan kechira olish katta mojarolarning oldini oladi, g‘alabani ta’minlaydi. “Er-xotinning urishi – doka ro‘molning qurishi” deganlariday, ikki oshufta qalbning arazi uzoqqa bormasligi kunday ravshan.
Sal ixtilof chiqdimi, bir tomon darrov murosa-kelishuv yo‘lini ko‘rishi kerak. Bir tomonning aql-idrok bilan ish tutishi shaytonning bo‘ynini sindirib, katta mojarolarning oldini oladi.
Joriy yilning birinchi choragida viloyat imom-xatiblari, otinoyilari 838 ta ana shunday nizomi oilani yarashtirishib, yoshlarning baxtli hayot kechirishiga sababchi bo‘ldilar.
Xulosa shuki, Islom oilaga yuksak maqom bergan, uni jamiyatning yuragi deb baholagan. Biz oyat va hadislar asosida shu muqaddas ne’matni asrash, mustahkamlash va yoshlarga to‘g‘ri yetkazish yo‘lida jiddiy harakat qilishimiz kerak.
Ubaydulloh ABDULLAYEV,
Farg‘ona viloyati bosh imom-xatibi