Аллоҳ ва Унинг Росулидан юз ўгит!  

13-ўгит: Маслаҳат билан иш қилинг! 

Аллоҳ таоло айтади: «Ва ишларингизда уларга маслаҳат солинг» (Оли Имрон сураси, 159-оят).

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаларига кўп маслаҳат қилганчалик бирор кишини кўрмадим», – дедилар (Имом Термизий ривояти.

Фазл роҳимаҳуллоҳ айтадилар: «Маслаҳатда барака бор. Дарҳақиқат, мен ҳатто мана бу ҳабаш аёлдан ҳам маслаҳат сўрайвераман»

Хулоса:

1. Хитоб Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга бўлди. Бироқ, ҳукм умумийдир. Яъни, ҳар бир мусулмон киши маслаҳат қилишга буюрилди.
2. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ақл заковатлари саҳобаларнинг ақлидан кам эмасди. Лекин шундай бўлса ҳам, Аллоҳ таоло улар балан маслаҳат қилишга буюрди.
3. Аллоҳ таоло Росулуллоҳни маслаҳатга буюрмасдан ҳар бир ишнинг ҳақиқатини Ўзи билдириб қўйса ҳам бўларди. Бироқ, маслаҳат деган одатни кишилар учун суннат бўлиб қолишини истади.
4. Киши қанчалик юксак мақомларга чиққан бўлса ҳам, маслаҳатга доимо муҳтождир. Чунки, гоҳида энг тўғри фикр энг кичик боладан ёки бир девонадан ҳам чиқиб қолиши мумкин.
5. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам жудаям кўп ишларда саҳобалар ва ўз аёллари билан маслаҳат қилардилар.
6. Маслаҳат сўраш орқали кишиларнинг қалби улфат қилинади. Ҳар бир шахснинг жамиятда ўз ўрни бор эканлигини  билдириб қўйилади. Кишиларда ўзига ишонч ва янада изланиш пайдо бўлишига сабаб бўлинади.
7. Маслаҳатда ишнинг баракали, енгил ва самарали бўлиши бор. Маслаҳат орқали қилинган ишларда ортиқча оворагарчилик ва қийинчилик бўлмайди.
8. Маслаҳат олиш учун эркак ёки аёлнинг фарқи йўқ. Муҳими, илм ва тажрибали, ишонарли ва омонатдор киши бўлсин.
9. Фарз амалларни бажаришда ёки ҳаром қилинган ишларни тарк қилишда маслаҳат қилинмайди. Очиқ ойдин буюрилган амалларга сўзсиз амал қилинади. Қайтариқлардан эътироз ва маслаҳатсиз қайтилади.

Аллоҳ таоло барчаларимизни атрофимизда содиқ, омонатдор ва самимий маслаҳатгўй яқинларимиз бўлишини насиб қилсин. Бизга холис ва самимий маслаҳатларини бериб турган барча устозлар, аҳли илмлар ва ҳаёт синовларида тобланган дуогўй қарияларимизни саломат қилсин!

Олмазор туманидаги “Мевазор” масжиди имом ноиби: 

Ёрбек Ислом

Шу кунларда жудаям кўп кишиларни, хусусан, мўмин мусулмон ва илм аҳлларини тушкунликка тушираётган, ҳафа қилаётган амаллардан бири бу – кишилар уларни ортидан гапириши, ғийбат қилиши, ҳар хал бўҳтон ёки туҳматлар билан обрўсига тажовуз қилишларидир. Кўпчилик бу каби ҳолатлардан юраги сиқилиб, асабийлашиш оқибатида турли хил касалликларга ҳам мубтало бўлмоқда.

Бу каби ҳолатлар дунё яралибдики, ҳар қайси замон ва маконда бўлиб келган. Не не зотларни гапиришмади, ғийбат ва туҳматлар ила озор беришмади дейсиз. Инсонларнинг энг афзалларини гапиришди. Аллоҳ таолонинг элчиларига озорлар беришди. Кишиларнинг гап сўзларидан кимдир омон қолганда Пайғамбарларни гапиришмасди. Пайғамбарлар имоми Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламни гапиришмасди.  Ваҳоланки, у кишига берилган озорлар, туҳмат ва ҳақоратли гаплар бисёр бўлди.

Баъзилар айтиши мумкин: ахир бекорга гапиришмайдику, бирор айби бордирда, камчилиги бордирда. Бу гапда жон бор. Албатта уларнинг айби, камчилиги бўлиши табиий. Чунки, инсон фарзанди борки, хатодан, гуноҳ ва камчиликдан холи эмас. Лекин, шуни унутмаслик керакки, гапирадиган киши барибир гапираверади. Камчилиги ва хатоси бўлмаса ҳам. Агар фақатгина камчилиги, хатоси ва гуноҳи сабабли гапирилганда Пайғамбарларни ортидан гапиришмасди. Уларни маъломат ва ҳақоратларга кўмиб ташлашмасди. Бироқ, уларнинг гуноҳ ва маъсиятлардан омонда эканликлари ҳам кишиларнинг гап сўзларидан четда қолишларига сабаб бўлолмади.    

Росулуллоҳ соллаллоҳ алайҳи васалламга   “Мажнун”, “Сеҳргар”,  “Ёлғончи” каби лақаблар билан озор бергандилар. Ҳаттоки, амакилари Абу Лаҳабнинг хотини Умму жамил “Муҳаммад” (Мақталган) исмларини ўрнига “Музаммам” (Мазаммат қилинган) деб чақирарди. Ўша пайтда Росули акрам алайҳиссалом ҳафа ғамгин бўлардилар. Бироқ, уларга қарши раддиялар бермадилар. Уларни ёмонламадилар. Чиройли сабр ила улардан юз ўгирдилар.  Айнан мана шу нарса, шу ҳислат Росулуллоҳнинг умматларига ҳам ўрнак бўлиши керак.

Ибни Қойюм роҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Риё ва сумъадан ҳоли, холис Аллоҳ  учун бўлгани ҳолда мен қилмаган яхшиликлар хуш келибсизлар”, дер эдилар. Яъни, қиёмат куни бўлганда банданинг тарозисида ўзи бажармаган, лекин тарозининг савоб палласини тўлдириб турган яхшиликларга ишора қилмоқдалар. Бу яхшиликлар эса, дунёда кимдир уни ғийбат қилган, туҳмат қилган, озорлар бериб турли туман ҳақоратлар қилгани эвазига ўша кишига жавоб қайтармасдан юз ўгирганлиги, сабр қилганлиги сабабли берилган савоблардир.

Шунинг учун азизлар, кимдир сизни гапирса, ғийбат ва туҳматлар билан шаънингизни булғаса, обрўйингизга тажовуз қилса, ҳаргиз кайфиятингизни туширманг. Бу каби амаллар ортидан келадиган савоблардан умид қилган ҳолда, уларни Аллоҳга топширинг. Гуноҳ ва хатолар учун истиғфор айтинг. Айбларни беркитиб турувчи Саттор исмли Зотнинг ҳузурига илтижо билан юзланинг. Ҳаргиз номардлар, пасткашлар билан тенг бўлманг. Ахир уларнинг ота боболари Пайғамбарларни масхара қилган кишилардир. Аллоҳ уларни ҳам аждодлари каби  хорлаб қўйган. Улар умрини, вақтини, мол дунёсини ўзгалар айбини қидиришга, кишиларниг гуноҳини ошкор қилиш учун бир бири билан мусобақа ўйнашга сарфлаб юбораётганининг ўзи қанчалар разил ва пасткаш эканига далолат қилади. Тўсатдан ўлим фариштаси келган маҳалда ҳам кимларнидир хатосини қидириб, ўз гуноҳларини унутган ҳолда тавбасиз кетиб қолишларини ўйламайдилар.

Уларга ҳам тавфиқ сўранг. Покиза қалб сўранг. Ҳаргиз тушкунликка тушманг. Уларга қарши раддия излаб умрингизни совурманг. Уни ўрнига бир марта “Субҳаналлоҳ” денг. Аллоҳга қасамки, ушбу айтилган бир оғиз калима, Ўзгалар хатосини қидириб, гуноҳини ошкор қилиш эвазига “жамият ва дин ислоҳи” учун қилинаётган амалларинг “савоби”дан афзалроқдир.

Олмазор туманидаги  “Мевазор” масжиди имом ноиби: 

Ёрбек Исломов

Тошкент вилояти мамлакатимизнинг ўзига хос табиати, кенг имкониятига эга ҳудудларидан бири бўлиб, пойтахтдан бошқа вилоятларга чиқиш йўлида, инчунун, зиёрат туризми даҳасининг бошланғич нуқтасида жойлашганлиги билан алоҳида аҳамиятга эга. Шу боис вилоятдан ўтувчи йўловчилар, зиёратчиларга ҳар тарафлама қулайлик яратиш, намозхонлар учун юқори юқори шарт-шароитларни таъминлаш мақсадида ушбу ҳудудда кўплаб хайрли ислоҳотлар амалга оширилмоқда.

Юқори Чирчиқ туманида жойлашган “Ийк ота” зиёратгоҳи таъмирдан чиқарилиб, обод масканга айлантирилди. Қувонарлиси, зиёратгоҳ таркибида намозхона барпо этилиб, ташриф буюрувчилар учун ибодатларини ўз вақтида адо этиб олишларига имконият яратилди.

Ҳоки пойлари шу жойда жойлашган, маҳаллий халқ орасида “Ийк ота” номи билан машҳур бу зотнинг таҳминан XVI-XVII асрларда яшаб ўтганлари, яссавия тариқатининг намоёндаларидан бири бўлган мўътабар зот эканликлари айтилади.

Куни кеча, 1 сентябр куни янги таъмирдан чиқарилган зиёратгоҳга ташриф буюрган мутасаддилар бу жой чинакам маърифат масканига айланганини эътироф этдилар. Жумладан, мажмуада эркаклар ва аёллар учун алоҳида намозхона, кутубхона, ҳовлиларнинг кенг ва шинамлиги кишининг дилини яйратади. Хуллас, зиёратга келувчи юртдошларимиз ва хорижий меҳмонлар учун мақбара замонавий зиёратгоҳ сайёҳлик масканига айлантирилган.

Маълумки, бугунги кунда Олмалиқ шаҳри тегишли дастур асосида комплекс ривожлантирилмоқда. Бу жойда барпо этилажак кўплаб инфратузилма обьектлари қаторида янги масжид қурилиши ҳам кўзда тутилган. Бу “Ҳилол” номли масжид бўлиб, яқинда Адлия бошқармасида давлат рўйхатидан ўтказилди. 

Шаҳарда чиндан ҳам масжидга эҳтиёж мавжуд эди. Шу кунга қадар 150 мингдан зиёд аҳоли истиқомат қиладиган Олмалиқда биргина масжид фаолият кўрсатаётган эди. Шунинг учун  «Эвалак» маҳалласи, Фахрийлар кўчасида янги барпо бўлаётган масжид лойиҳаси анча йирик бўлиб, у уч гектар майдонда жойлашади.

Шундоққина шаҳарга кириб келишда ўзининг 60 метрлик тўртта      минораси-ю, шарқона гумбазлари билан муаззам қиёфа касб этувчи жоме ҳар қандай йўловчи эътиборини ўзига жалб этиши шубҳасиз. Ибодат уйи 6 мингдан ортиқ намозхонни ўз бағрига сиғдириш имкониятига эга бўлиши билан сиғими жиҳатидан Тошкент вилоятидаги энг катта масжид бўлиши кутилмоқда. Асосий хонақоҳ 50х50 метр ҳажмда бир қаватдан иборат бўлади. Бу жойда маҳаллий аҳоли ва йўловчилар учун кўплаб қулайликлар яратилади. Жумладан, бир гектар майдондадаги автотураргоҳ, аёллар учун алоҳида намозхона ва таҳоратхона, йиғилишлар зали ва бошқа ёрдамчи хоналар ўрин олади.  

Яқиндагина муборак Ашуро кунларида эзгу ният ва хайрли дуолар билан ушбу масжиднинг тамал тоши қўйилди. 2021 йилнинг якунига қадар битказилиши режалаштирилаётган байтуллоҳнинг қурилиш ишларида хизмат кўрсатаётган барча фидоий инсонларга Аллоҳ таолодан мадад ва муваффақиятлар тилаб қоламиз.  

* * * 

Сирдарё вилоятининг Мирзаобод туманида “Олтин Ўрда” номли масжид бор. Масжид 1993 йилда Сирдарёдаги масжидларда кўп йиллар имомлик вазифасида фаолият юритган, дин хизматидаги мўътабар инсон Юсуфхон домла Мубашширхонов бошчилигида халқ ҳашари йўли билан қурилган. Масжид номи ҳозирда қишлоқ номига монанд “Олтин Ўрда” дея юритилсада, дастлаб “Саид Мубашширхон тўра” номи билан ҳам аталган.

Ўтган давр мобайнида масжид биносининг эскирганлиги ҳамда ноқулай  об-ҳаво шароитларида намозхонларга қийинчиликлар туғилаётгани сабабли, тегишли рухсат асосида бу йили янгидан кенг сиғим ва замонавий шароитлар асосида бунёд бўлмоқда. Жоме аввалги ҳолатда 250-270 намозхонни сиғдирган бўлса, янги лойиҳага кўра, хонақоҳ ва қўшимча айвонлар 700 дан зиёд намозхонга мўлжалланган. Ҳозирда қурилиш ишларининг 75% якунланиб, ички безак ишлари давом эттирилмоқда. Жорий йилнинг ноябр ойида намозхонлар ихтиёрига топширилиши режалаштирилган.

Таъкидлаш лозимки, бугунги кунда бугунги кунда юртимиз бўйича жами 181 та масжид янги лойиҳалар асосида қайтадан қурилмоқда. Масжидларни таъмирлаб, барпо этишдек савоби улуғ, хайрли ишларда ташаббус кўрсатаётган, ҳиссалари қўшилаётган барча мутасаддилар, қўли гул меъмор усталар, кўнгилли хизматчилар, ҳашарчиларга таҳсинлар айтиб, Аллоҳ таолодан куч-қувват тилаймиз. Масжидлар тез орада қад кўтариб, келажак авлод учун кўп йиллар ҳидоят маёғи бўлиб хизмат қилишини Яратгандан Парвардигор насиб этсин. 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Масжидлар бўлими  

         1-Китоб: Бу – Қуръон бўлиб, у бебаҳо хазина, дин асоси, мусулмон миллати суянчиғидир. Аллоҳ таоло Қуръонда ҳамма нарсанинг илмини жамлаган, тўғри йўлдан эгри йўлни ажратиб берган. У ҳикмат чашмаси, рисолат ҳужжати, қўз ҳамда қалб нуридир. Уни яхши билган олим шаксиз шариатни мукаммал билибди. Аллоҳ таоло:

وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ

яъни: “Сизга ҳамма нарсани баён қилиб берувчи, ҳидоят, раҳмат ва мусулмонлар учун башорат бўлган Китоб (Қуръон)ни нозил қилдик” (Наҳл сураси, 89-оят), деган. Бошқа бир оятда:

مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ

яъни: “Китобда бирор нарсани (ёзмасдан) қолдирмаганмиз” (Анъом сураси, 38-оят), деган.

         Шунингдек, ҳадисда: “Ҳақиқатан, бу Қуръон Аллоҳнинг метин арқони, ёрқин нур, фойдали шифо, уни тутган киши адашмайди, унга эргашган киши нажот топади”, дейилган.

         Қуръони карим аҳкомларнинг аксарини умумий маъноларини келтирган, уларни батафсил баён қилмайди. Уларнинг тафсилотларидан хабардор бўлиш учун эса, шарҳ вазифасини бажарувчи Суннатга мурожаат қилиш лозим бўлади. Бу ҳам бўлса Аллоҳнинг ушбу умматга бўлган меҳрибончилигидир. Яъни, Аллоҳ таоло инсонларнинг ақллари ожиз эканлигини эътибордан четда қолдирмаган ҳолда, уларга ҳудди аввалги умматларга келгани каби аҳкомларни тафсилотлари билан баён қилмади. Чунки, Ислом шариати омма учун мос келадиган, қоидалари ўзгармас бўлиб, улар мукаммал бўлганидан сўнг ҳеч қандай насх ёки ўзгариш киритилмайдиган бўлиб қолиши лозим эди. Усул илми мутахассислари (яъни шариат қонунлари асосини ўрганувчи олимлар) Қуръонга таъриф бериш билан шуғулланганлар. Бундан мақсад қайси ҳолатда намоз ўқиш жоиз, қайси ҳолатда ножоиз, қайси нарса ҳукм чиқаришга ярайди, қайси нарса ярамайди, нима нарсани инкор қилса кофир бўлади, нима нарсада кофир бўлмайди ва ҳоказоларни аниқлаб олмоқлик эди. Ваниҳоят улар Қуръонга шундай таъриф бердилар: “Қуръон – бу, Пайғамбаримиз Муҳаммад с.а.в.га араб тилида нозил қилинган, мутавотир тарзда нақл қилинган, Фотиҳа сураси билан бошланиб Ан-Нос сураси билан тугаган китобдир”. Ушбу таърифга биноан Қуръоннинг таржимаси Қуръон деб номланмайди, балки у тафсир деб аталади. Бунда таржиманинг сўзма сўз бўлиши ёки маъносининг таржимаси бўлиши ҳам бир. Бундан ташқари мутавотир тарзда нақл қилинмаган нодир қироатларнинг таржимасининг ҳукми ҳам шундай. Мутавотир тарзда нақл қилинмаган нодир қироатларга мисол тариқасида Ибн Масъуд ва Убай ибн Каъбнинг ушбу қироатлари:

( للذين يؤلون من نسائهم تربص أربعة أشهر فإن فاءوا فيهن فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ) ( سورة البقرة : 226 )

яъни: “Хотинларидан қасам билан воз кечганлар учун тўрт ой муҳлат бор. Агар (шу муддат ичида) “уларга” қайтсалар (жоиздир), зеро, Аллоҳ кечиримли ва раҳмлидир” (Бақара сураси, 226-оят), шунингдек, Бақара сурасининг 233-оятидаги:

(وعلى الوارث ذي الرحم المحرم مثل ذلك )

яъни: “Меросхўр – “маҳрам бўлган қариндош”нинг зиммасида ҳам худди шундай (нафақа масъулияти бор)” жумлаларни зикр қилиш мумкин.

Қуръони каримнинг нозил бўлиш кайфияти

Воқеа-ҳодисаларга муносабат тарзида нозил бўлиши

Аллоҳ таоло Қуръони каримда:

 وَقُرْآَنًا فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَى مُكْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنْزِيلًا

яъни: “Қуръонни одамларга вақти-вақти билан ўқиб беришингиз учун уни бўлакларга бўлдик ва бўлиб-бўлиб нозил қилдик”, деган (Исро сураси, 106-оят). Бошқа бир оятда эса:

وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآَنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً كَذَلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَكَ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِيلًا

яъни: “Кофир бўлган кимсалар: “Нега бу Қуръон унга (пайғамбарга) яхлит бир тўплам ҳолида нозил қилинмади?”, – дедилар. (Эй, Муҳаммад!) Биз у (Қуръон) билан сизнинг дилингизни устивор қилиш учун мана шундай (оз-оздан нозил қилдик) ва уни тартили билан (равон) ўқиб бердик”, деб марҳамат қилган (Фурқон сураси, 32-оят).

         Шундан кўринадики, демак, Қуръон Пайғамбар алайҳиссаломга ҳудди Таврот Мусо алайҳиссаломга нозил бўлганидек бирданига тушмаган. Балки, у ҳар хил воқеа ҳодисалар сабабли, муайян масаланинг ҳукмини баён қилиш учун саволга жавоб тариқасида секин-аста нозил бўлган. Масалан,

وَلَا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكَاتِ حَتَّى يُؤْمِنَّ وَلَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْكُمْ

яъни: “Мушрика аёлларни, то имон келтирмагунларича никоҳингизга олманг. Зеро, ҳур мушрика аёлдан кўра, имонли чўри яхшироқдир, гарчи у (мушрика) сизларга манзур туюлса ҳам” (Бақара сураси, 221-оят) ояти уламоларнинг сўзларига биноан Марсад ал-Ғанавий разияллоҳу анҳу ҳақида нозил бўлган. Расулуллоҳ с.а.в. у кишини Маккага у ердаги заиф мусулмонларни олиб келиш учун юборганларида бир мушрика аёл уни ўзи билан зино қилишга чорлайди. Аёл бағоят гўзал ва қадди қомати келишган бўлади. Марсад Аллоҳдан қўрқиб аёл билан зино қилишдан бош тортади. Кейин аёл ундан ўзига хотинликка олишни таклиф қилади. Марсад эса, аввал Расулуллоҳ с.а.в.дан маслаҳат сўраб, шундан кейин унга уйланиши мумкинлигини айтади. Мадинага қайтиб келганидан сўнг Пайғамбар алайҳиссаломга бўлган воқеани айтиб, ўша аёлга уйланишга изн сўраганида юқоридаги оят нозил бўлади. Шунингдек,

 إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللَّهُ وَلَا تَكُنْ لِلْخَائِنِينَ خَصِيمًا

яъни: “Албатта, Биз Сизга ушбу Китоб (Қуръон)ни одамлар орасида Аллоҳ кўрсатган йўл билан ҳукм этишингиз учун барҳақ нозил этдик. Хиёнатчиларга эса, ҳимоячи бўлманг!” (Нисо сураси, 105-оят) ояти ва ундан кейинги оятлар Бани Зуфар қабиласидаги Тоъма ибн Убайриқ деган киши ҳақида нозил бўлган. У киши қўшнисининг совутини ўғирлаб, ўғрилиги ошкор бўлиш хавфи туғилганда у совутини бошқа бир одамнинг уйига олиб бориб беркитади. Шундан кейин Тоъманинг қабиладошлари Пайғамбар алайҳиссаломнинг олдиларига келишиб, уни оқлаб гапирадилар. Уларга ишониб Пайғамбар алайҳиссалом Тоъмани одамлар олдида ҳимоя қиладилар ва уни ўғри деганларга қарши гапирадилар. Шунда юқоридаги оятлар нозил бўлган.

         Саволларга жавоб тариқасида келган оятларга мисоллар жуда ҳам кўп бўлиб, улардан баъзиларини намуна учун келтирамиз:

وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْيَتَامَى قُلْ إِصْلَاحٌ لَهُمْ خَيْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ

яъни: “Сиздан, шунингдек, етимлар тўғрисида сўрамоқдалар. Айтинг: “Уларни ислоҳ қилиш яхшидир. Агар (молларингизга) уларнинг молларини қўшиб юборсангиз (зарари йўқ), зеро, улар (бамисоли) ўз биродарларингиздир” (Бақара сураси, 220-оят).

وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِي الْمَحِيضِ وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى يَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ

яъни: “Сиздан ҳайз тўғрисида сўрамоқдалар. Айтинг: “У (эр ва хотин учун) азиятдир. Бас, ҳайз пайтида хотинларингиздан четланингиз ва то покланмагунларича, уларга яқинлашмангиз! Покланганларидан кейин уларга Аллоҳ буюрган равишда келаверингиз (қовушаверингиз). Албатта, Аллоҳ (шунгача билмай йўл қўйган хатоларидан) чин тавба қилувчиларни ва обдон покланиб юрувчиларни севади” (Бақара сураси, 222-оят).

وَيَسْتَفْتُونَكَ فِي النِّسَاءِ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ

яъни: “Сиздан (эй, Муҳаммад!) аёллар тўғрисида фатво сўрайдилар. Айтинг: “Улар тўғрисида сизларга Аллоҳ фатво берур” (Нисо сураси, 127-оят).

يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفَالِ قُلِ الْأَنْفَالُ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ

яъни: “Сиздан (эй, Муҳаммад!) ўлжалар ҳақида сўрайдилар. Айтинг: “Ўлжалар Аллоҳ ва Пайғамбарникидир” (Анфол сураси, 1-оят).

         Қуръон камдан-кам ҳолатда ҳеч қандай саволсиз, ҳеч қандай воқеа-ҳодисасиз нозил бўлар эди. Бироқ, гоҳида бирорта саволга жавоб бўлиб ёки бирорта воқеанинг ҳукмини баён қилиб нозил бўлган оятга боғлиқ бўлган бошқа ҳукм ҳам келар эди. Бунга мисол тариқасида шуни келтириш мумкин:

وَيَسْتَفْتُونَكَ فِي النِّسَاءِ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ

яъни: “Сиздан (эй, Муҳаммад!) аёллар тўғрисида фатво сўрайдилар. Айтинг: “Улар тўғрисида сизларга Аллоҳ фатво берур” (Нисо сураси, 127-оят). Ушбу оятдаги савол етим аёлларга уйланишнинг ҳукми ҳақида эди. Оятда сўралган фатвога жавоб нозил бўлиш билан бирга болаларга яхшилик қилиш, етимларга нисбатан адолатли бўлиш ҳақида қўшимча ҳукмлар ҳам нозил бўлди.

         Шунингдек,

وَلَا تُنْكِحُوا الْمُشْرِكِينَ حَتَّى يُؤْمِنُوا وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ وَلَوْ أَعْجَبَكُمْ

яъни: “Мушрик эркакларга ҳам, то имон келтирмагунларича, (мўмина қизларни) никоҳлаб бермангиз. Зеро, ҳур мушрикдан кўра имонли қул яхшироқдир, гарчи у (мушрик) сизларга манзур туюлса ҳам” (Бақара сураси, 221-оят) ояти юқорида зикр қилинган Марсад ал-Ғанавий ҳақида нозил бўлган оят билан бирга тушурилгандир.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раисининг

биринчи ўринбосари Ҳомиджон Ишматбеков.

https://t.me/tuhur

Биринчи мақола: Муҳаммад алайҳиссаломнинг илк пайғамбарлик даврларида арабларнинг ҳолати

Иккинчи мақола: Мадинаи мунавварадаги қонунчилик