Кузатувлар натижасида маълум бўлдики, савол берувчилар қуйидагича бўлар экан.

1. Билмаганини билиш учун сўровчилар.

         Бундай инсонлар чиндан ҳам ниманидир билмайди ва ўша нарсани билишни истайди. Ана шунда аҳли илмлардан сўрайди.

2. Домланинг билимини синаш учун сўровчилар.

Айримлар домланинг илми, савияси қай даражада эканини синаш учун савол беради.

3. Жавобни бошқа домланинг жавоби билан солиштириш учун сўровчилар.

Бу тоифадагилар олдин қайсидир илм аҳлидан ўзининг саволини сўраган бўлади. Кейин “Қани, мана бу домладан ҳам сўраб кўрайчи, буниси нима дер экан?!” деган мақсадда ўша саволни бошқа домладан сўрайди.

4. Қайсидир масалада енгилроқ жавоб, рухсат олмагунча кўплаб домлалардан сўровчилар.

Бу тоифадаги сўровчилар бирор масала юзасидан аҳли илмларнинг бирига савол беради. кейин у домланинг жавоби савол берувчининг нафсига оғирлик қилиб, енгилроқ жавоб берувчи домлани излаб, то ўзи истагандек жавоб топилгунича савол сўраб юраверади.

5. Бошқалар эшитиб, билиб олсин деган мақсадда сўровчилар.

Бундай инсонлар муайян масалани ўзлари билсалар ҳам, бошқалар билиб олсин деган ният билан ўша масалани меҳмондорчиликларда ўтирганда домлалардан сўрайдилар. Натижада у ерда ўтирганлар ҳам унинг жавобини билиб оладилар.

6. Домлани қийин вазиятга тушириш учун ихтилофли, фитнали саволларни сўровчилар.

Маросимларда, одамлар тўпланиб турган жойларда, бир тоифа инсонлар домлалардан фитнали, ихтилофга сабаб бўладиган саволларни сўрайдилар. Бу билан домлани қийин аҳволга солишни ёки “Ана, домла берган саволимга жавоб беролмади” деган гапни тарқатишни кўзлаган бўладилар.

7. Ўртада туриб сўраб берувчи, воситачи сўровчилар.

Бирор масалани сўрашга ийманиб турган, бориб сўрашга уяладиган ёки хижолат бўладиган кишиларнинг саволини домлалардан сўраб берувчилар ҳам бўлади.

8. Реал воқеликда содир бўлмаган нарсаларни сўровчилар.

Ҳаётда учрамаган, бирор инсоннинг бошига тушмаган нарсалар ҳақида савол сўрайдиганлар ҳам бўлади.

9. Ўзига фойдасиз нарсалар хусусида сўровчилар.

Баъзилар шундай саволни сўрайдиларки, у саволнинг жавобидан на ўша одамнинг ўзига, на атрофдагиларга фойда бўлади.

10. Сўрайдиган зарур нарсасини масжидга бориб сўраш ўрнига, кўчаларда, машинада домлага дуч келиб қолсагина сўровчилар.

Айримлар бирор масалада қийналиб турган бўлса-да, ўша масаланинг жавобини билишни хоҳласа-да, илм аҳлини истаб, масжидларга боришга эринадилар ёки ийманадилар. Ўша домлани кўчада, автобусда, таксида кўриб қолишганда, сўрамоқчи бўлган нарсаларини сўраш эсларига тушиб қолади. 

Нозимжон Иминжонов тайёрлади

Аллоҳ таоло Қуръони каримда сувни ҳаёт манбаи қилиб қўйганини таъкидлаб кўплаб оятлар нозил қилган. Жумладан, “Биз осмондан барокотли сув – ёмғир ёғдириб, унинг ёрдамида боғ-роғларни ва ўриб олинувчи дон-дунларни ҳамда тизилган (мевали) новдалари бўлган баланд хурмоларни ундириб ўстирдик. Бандаларга ризқ бўлсин учун (мана шундай қилдик). Яна у сув ёрдамида ўлик шаҳарни – ерни тирилтирдик. (Ўликларнинг ўз қабрларидан қайта тирилиб) чиқишлари ҳам мана шундай бўлур” (Қоф сураси 9-11-оятлар).

Бошқа бир ояти каримада эса Аллоҳ таоло яна марҳамат қилиб айтади: “Яна Раббингиз эълон қилган (бу сўзлар)ни эслангиз: “Қасамки, агар (берган неъматларимга) шукр қилсангиз, албатта, (уларни янада) зиёда қилурман. Борди-ю, ношукрчилик қилсангиз, албатта, азобим (ҳам) жуда қаттиқдир”.(Иброҳим сураси 7-оят).

Гарчи ушбу оятда шукр қилиш ва ношукрлик оқибатлари Исроил авлодига қарата айтилган бўлса-да, лекин унинг ҳукми умумий бўлиб, то қиёматга қадар келадиган барча инсонларга тегишлидир. Шукр қилиш ўз-ўзидан бўлмайди, балки ўзидаги моддий ва маънавий неъматлар ҳақида кўп мулоҳаза қилиш, улар берилган тақдирда қандай ҳолатда бўлишини тасаввур этиш, ўзидан қашшоқроқ, қийналганроқ кишиларни ёдга келтириш инсонни ўзидаги неъматлар учун Аллоҳга шукр қилишга ундайди. Бу иши инъом этувчига ҳам манзур бўлади. Натижада неъматнинг янада зиёда бўлишига сабаб бўлади. Аксинча, ношукрлик, нонкўрлик каби ҳолатлар инъом этувчида нафрат ва ғазаб пайдо бўлишига олиб келади. Натижада берган неъматларини қайтариб олиш ёки бошқа офат ёхуд мусибатларга дучор қилиш йўли билан жазолаши жоиз бўлиб қолади.

Ношукрлик инсонлараро муносабатларда ҳам ўзининг салбий натижаларини беради. Яхшиликни қадрлаб, имкони бўлса қайтариш айнан олижанобликдир.

Муҳтарам Президентимиз Шавкат Мирзиёев жорий йил об-ҳавонинг унчалик ўнғай келмаганига, вегетация даврининг бошиданоқ эътибор қаратиб, сувнинг боридан самарали фойдаланиш, деҳқонларимизнинг беҳудага меҳнат ва сарф-харажат қилиб қўйишларининг олдини олишга алоҳида аҳамият берди.

Хусусан, 2018 йил 28 май куни Президентимиз раислигида ўтказилган видеоселектор йиғилишида Ўзбекистонда сув танқислиги сабабли шоли экиладиган майдонлар 162 мингдан 94 минг гектаргача қисқартирилиши таъкидлаб ўтилди.

Гуруч савдоси билан шуғулланувчи учар савдогарларимиз эса ўша куниёқ гуручнинг нархини тенг баробарга оширди.

Шунингдек ўша кунги видеоселекторда сув танқислиги кутилаётган Қашқадарё вилоятида такрорий экин майдонлари 30 минг гектарга, Самарқанд вилоятида 42 минг гектарга, Навоий вилоятида 14 минг гектарга ва Қорқалпоғистонда эса 10 минг гектарга камайтирилиши маълум қилинди. Бунинг ҳисобига дуккакли ўсимликлар нархи ҳам ўз-ўзидан ошди.  

            Ҳозирги кунда баъзи бир юртдошларимиз орасида Аллоҳнинг улуғ неъматларидан бири бўлган сувдан оқилона фойдаланмаслик, аксинча уни исроф қилиш ҳолатлари кузатилмоқда. Айниқса ёз фасли келиши биланоқ ушбу иллатли ва исроф амалимиз янада ортиб бормоқда. Бу каби салбий ҳолатларни олдини олиш ҳар биримизнинг инсоний бурчимиздир. Зеро қиёмат кунида барчамиз Аллоҳ таоло бизларга берган неъматлар ҳақида албатта сўраламиз.    

Аброр АЛИМОВ

 "Хувайдо" жоме масжиди имом-хатиби

Жорий йил номи – Фаол инвестициялар ва ижтимоий ривожланиш йили, шунчаки жарангдор эмас, балки моддий ва маънавий тараққиётнинг посангисини тенг равишда олиб боришга қаратилган адолатли сиёсатнинг ўзига хос ифодаси ҳамдир.

– Ҳамжиҳатлилик, уйғунлик ва ижтимоий ҳимоя – 21-асрда инсониятнинг фундаментал қадриятларидан бири эканини БМТ ҳам эътироф этган, – дейди Ўзбекистон Истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш жамиятлари федерацияси бўлим бошлиғи Шерали Сатторов. – Бугун дунё миқёсида 650 миллион ногиронлар бўлса, уларнинг 320 миллион нафари заиф этишувчилар ва сўзлаш имкониятидан маҳрум шахслардир. Қашшоқ давлатларда 90 фоиз бу тоифадаги ёшлар мактабга умуман бора олмаяпти.

ЎзАнинг таъкидлашича, БМТнинг Ногирон шахсларнинг ҳуқуқлари ҳақидаги Конвенцияси 30-моддасида “Ногиронлар уларнинг алоҳида маданияти ва тил жиҳатдан ўзига хослигидан келиб чиқиб, бошқалар қатори тан олиниши ва қўллаб-қувватланиш ҳуқуқига эга”, деб ёзиб қўйилган.

Энг эътиборлиси, жамиятимиздаги махсус эҳтиёжга эга бу кишилар ўзаро жуда тез бирикади, индивидуалликдан кўра, жамоавийлик кўнгилларига маъқул ва ўз ҳамжамияти учун жуда қайғуришади. Уларни алоҳида ажралиб қолишига йўл қўйиб бўлмайди, улар билан муттасил ишлаш икки йилдирки Президент Шавкат Мирзиёев сиёсатида энг устувор йўналишлардан бири бўлиб қолмоқда.

Имо-ишора тилини юридик мақомга эга бўлиши борасида дунёда кўпдан буён қизғин кураш кетмоқда. Масалан, Янги Зеландияда уларга давлат тили мақоми берилган ва қани, буни истамаганлар бу меъёрни бир бузиб кўришсин-чи...

Минг афсуски, бу тоифадаги фуқароларнинг ҳуқуқлари ўзимизда ҳар қадамда бузилаётгани бизни жиддий ташвишга солиб келмоқда. Тиббий хизмат муассасалари, умумий овқатланиш шохобчалари, жамоат транспорти, ҳужжатларни расмийлаштириш, савдо дўконлари, банклар, коммунал тўловларни тўлашда қўйингчи, деярли барча жойда уларнинг ҳуқуқлари камситилмоқда, десак сира муболаға эмас.

Дарҳақиқат, сурдо таржимонини топиш бийдек саҳродан дарахт излашдай мушкул иш бўлиб қолган шароитда улар ўз ҳақ-ҳуқуқларини, арзию номасини мутасаддиларга қандай қилиб етказишади?

Яқинда ишчи гуруҳлари билан вилоятларнинг бирига сафарим чоғида Президентимизнинг Олий Мажлисдаги мурожаатномасини нима учун бизга имо-ишора тилида кўрсатишмади, дея отаси орқали берган саволига очиғи жавоб беришга қийналдик.

Бир қарашда оддий гап, аммо улар сони республикамизда 30 мингга яқин. Биз албатта, бу борада телевидение раҳбариятига ўз тавсиямизни куни-кеча йўлладик. Таниқли журналист Қуддус Аъзамовнинг “Муносабат” ток-шоусида яқиндан бошлаб, бу жиҳат ҳам эътиборга олина бошлагани қувонарлидир.

Янги йилдан федерациямиз тизимида бир янгиликка қўл урилди. Энди эшитиш қобилиятига эга бўлмаган ва сўзлаш имкониятидан бутунлай маҳрум шахсларнинг ҳам ҳақ-ҳуқуқлари тўлиқ ҳимоя қила бошлайди.

Ҳозир дунё миқёсида стеноёзув, деб аталган янги технологияси кенг урфга кирмоқда. Бу эшитиш қобилиятидан маҳрум инсонларнинг ахборот олиш имкониятларини кенгайтиради.

Мурожаатчи эндиликда бизга ўз арзини бемалол имо-ишора тилида етказиши мумкин бўлади. Ўзбекистон “Ветеран” жангчи-фахрий ва ногиронлари бирлашмаси раиси қошидаги “IT-UZ” томонидан яратилган махсус дастур орқали “колл-сентр”имиздаги сурдо таржимон у нима деяётганини мутахассисларимизга тушунтириб беради.

Муаммони жойида ҳал қиламиз. Планшетга ўрнатиладиган ва интернет орқали ишлайдиган ушбу дастурни россиялик мутахассис Алексей Мелник ўйлаб топган бўлиб, уни Хушнуд Эргашев Ўзбекистон шароитига мослаштирган. Ҳозирда 20 та ана шундай дастурларни харид қилиб, барча ҳудудий бўлимларимизга ўрнатдик. Сурдо менежери Гўзал Раҳматуллаева эса мурожаатчиларга онлайн тарзда тезкор хизмат кўрсатади.

Бу шубҳасиз, имконияти чекланганларнинг хизматлар ва ахборотдан фойдаланиш сифатини яхшилайди, инсон ҳуқуқларини таъминлайди, жамиятдаги бошқа шахслар билан мулоқотини осонлаштириб, ижтимоийлашувини ва ҳимоясини кучайтиради. Улар ҳам элга фойдаси тегишга қодир эканлигига ишониб, кўнгли юксалади. Ахир паралимпиачиларимизнинг футбол бўйича оламшумул ғалабалари улар қанчалик салоҳиятли эканлигини яққол кўрсатган эди-ку.

Менимча, муаммога комплекс ёндашиш лозим.

Биринчидан, қадимий ва ҳамиша бетакрор юртимизга чет эллик сайёҳлар сони йил сайин ортиб бормоқда. Мана бу йил қарийб 5 миллион хорижлик келди. Фурсат ўтиб, 10 миллион, 20 миллионга ҳам етади, албатта. Аммо улар орасида гапира олмайдиган меҳмонларга ким “йўл кўрсатувчи”лик қилади? Уларга бой тарихимизни қандай етказамиз, меҳмонхона, ошхона, маданият муассасаларида қандай хизмат кўрсатилади? Транспорт, жамоат жойлари ва меъморий объектларда бирор муаммога дуч келишса, улар ҳуқуқлари қандай ҳимоя қилинади?

Улар имо-ишоранинг инглиз ёки бошқа тилларида сўзласа, бизнинг сурдо таржимонлар бу тилни тушунмаса, жуда оғир вазият юзага келаяпти-ку. Сурдо таржимонларига эҳтиёж янада ортмоқда ва уларни Ўзбекистон Республикаси Туризмни ривожлантириш давлат қўмитаси алоҳида марказларда ўқитишни йўлга қўйиши лозим.

Иккинчидан, биз жойлардаги давлат хизматларини кўрсатиш марказларида ушбу дастурларни ўрнатиш бўйича Адлия вазирлиги қошидаги агентлик раҳбарияти билан музокаралар олиб бориш истагидамиз. Чунки, бундай марказлар ушбу тоифадаги шахсларнинг ҳам муаммоларини осон ва тез ҳал қилиш масканига айланишидан барчамиз манфаатдормиз. Шу тариқа уларга хизмат кўрсатиш яхшиланади.

Учинчидан, уларнинг аксарияти моддий-иқтисодий аҳволи оғир бўлиб қолмоқда. Тўғри, нафақаси тайин-куя, бироқ иш берилса, эплаб кетадиганлари ҳам кўп. Жамият учун керакли инсон эканлигини ҳис қила бошласа, қудратли кучга айланади. Улар билан тизимли ишланмагани сабабли норғул йигит-қизлар ўзи тушуниб-тушунмай ҳатто миссионерлик йўналишига кириб кетаётганлари ҳам учраб туради.

Президентимиз ташаббуси билан ташкил этилган “Вақф” фонди ва Дин ишлари бўйича қўмита томонидан Тошкентдаги “Кўкча” жоме масжидида яқинда илк маротаба сурдо таржимони ёрдамида диний маърузаларни етказиш бўйича инновацион лойиҳа йўлга қўйилди. Бу хайрли ташаббус нафақат МДҲ доирасида, балки араб ва мусулмон оламида ҳам ўзига хос янгилик, деб баҳоланиб, катта халқаро акс-садо берди.

Тўртинчидан, республикамизда 6 та ихтисослашган мактаб интернатида ушбу гуруҳга мансуб ёшлар ўқитилмоқда. Аммо ундан таълим олиш тизими мавжуд эмас. Улар қайси олий таълим даргоҳида таҳсил олишлари мумкин? Қайси университетимизда лоақал бирорта сурдо таржимони дарсларни тушунтириб бераётганини учратмаймиз. Олий ўқув юртларида сурдо таржимонлик факультетини очиш у ёқда турсин, жўяли бирорта курслар ҳам ташкил этилмаган.

Миллий имо-ишора тилини албатта ривожлантиришимиз керак. Улар маънавий оламини бойитиш учун бадиий адабиётларни ҳам самарали усулда етказишимиз керак.

Бешинчидан, бугун Ўзбекистон ташаббуслар ва ғоялар марказига айланаётган шароитда пойтахтимиз Тошкент шаҳрини глобал сурдо марказига айлантириш учун қулай вазият пайдо бўлди. Тошкент шаҳридаги Инҳа ва Тошкент Ахборот технологиялари университети билан ҳамкорликда илғор компьютер дастурларини яратиш мумкин. Қароргоҳи Хельсинкида жойлашган Халқаро карлар федерациясига ҳам қўшилишимиз керак.

Ҳар йили сентябрь ойининг тўртинчи ҳафтаси Халқаро карлар ҳафталиги, деб эълон қилинган. Бу санада республика миқёсида кенг тадбирлар ўтказиш мумкин.

Президентимиз ногиронлар ва аҳолининг ижтимоий эҳтиёжманд қисмларини уй-жой ва бошқа моддий неъматлар билан таъминлаб бераётгани замирида уларнинг жамиятимизда тенг ҳуқуқли ва камситишларга йўл қўйилмаслигини тасдиқлаши билан ҳам аҳамиятлидир.

Бинобарин, биз эшитиш ва сўзлаш имконияти чекланган инсонлар билан цивилизациявий маданият даражасидаги мулоқотни йўлга қўйиш орқали нафақат Ўзбекистоннинг халқаро майдондаги обрў ва нуфузини, имижини мустаҳкамлаймиз, балки адолатли ва инсонпарвар давлат қуриш сари дадил қадам қўямиз.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

ЎМИ Матбуот хизмати