Moody’s agentligining yangi hisobotida ta'kidlanishicha, islom moliya tizimining islom bankchiligi, sukuk va takoful yo'nalishlari, koronavirus bilan bog'liq pandemiya tufayli kelib chiqayotgan qiyinchiliklarga qaramay ko'pchilik davlatlar hukumatlari tomonidan yuritilayotgan rag'batlantiruvchi siyosat hamda ushbu mahsulotlarga bo'lgan kuchli talab hisobiga muayyan manfaatlarga ega bo'ladi va o'sish sur'atlarini saqlab qoladi.
“Biz islom moliyasi 2021 va undan keyingi yillarda ham anchadan beri davom etib kelayotgan o'sish sur'atlarini saqlab qolgan holda, barqaror rivojlanishiga umid qilamiz. Islom moliya tizimi, odatda, aholisining asosiy qismi musulmon bo'lgan mamlakatlarda etarli darajada rivojlanmagan bo'lib, bu vaziyat sohaning kengayishi uchun keng imkoniyatlar yaratadi”, – deydi Moody’s agentligining vitse prezidenti va etakchi tahlilchisi Ashraf Madani.
Islom moliyasi aktivlari o'sish sur'atlari o'rtacha bo'lsada, lekin hukumatlarning doimiy ko'magi va qo'llab quvvatlashiga tayangan holda, shuningdek bank mijozlari tomonidan islom moliya mahsulotlariga bo'lgan barqaror talablar hisobiga an'anaviy moliya aktivlariga nisbatan ustunlikni saqlab qoladi.
Sukuk chiqarilishi (emissiya) avvallari qayd etilmagan darajada o'sgan 2020 yil va umuman so'nggi besh yillik o'sishdan so'ng biroz barqarorlashishi bashorat qilinmoqda. 2020 da jami chiqarilgan sukuklar hajmi 15% ga oshdi va 205 mlrd. AQSh dollariga etdi. Bu, asosan, pandemiya va neft narxlarining tushib ketishi oqibatida vujudga kelgan ehtiyojlarni qoplash maqsadida hukumatlar tomonidan amalga oshirilgan.
“Biz 2021 yilda sukuk chiqarilishi (umumiy) hajmi 190-200 mlrd. AQSh dollari atrofida bo'lishini taxmin qilmoqdamiz. Bu tahmin Fors ko'rfazi arab mamlakatlaridagi moliyaviy mablag'larga bo'lgan ehtiyojning yuqoriligi bilan bog'liq, chunki neft narxi hamon past, byudjet taqchilligi esa yuqori darajada, shu bilan birga hukumatlarning jami qarzlar tarkibida sukuk ulushini oshirishga bo'lgan say-harakatlari davom etmoqda”, deyiladi hisobotda.
Korxona/tashkilotlar tomonidan (korporativ) sukuk chiqarish cheklanlangan holda qolishi mumkin, chunki sarmoyadorlar uchun an'anaviy bozorda boshqa turli takliflar etarli. Lekin sukuk chiqarilishi yangi korxonalar tomonidan davom etadi.
Islom jamg'armalari va islom sug'urtasi (takoful) sohasida yuqori o'sish sur'atlari saqlanib qoladi. Jahon islom moliya jamg'armalari boshqaruvidagi aktivlar hajmi 2021 va 2022 yillarda mos ravishda 4 % va 5% ga o'sishi kutilmoqda.
“Shuningdek biz takoful bo'yicha mukofotlarning kelasi 2-3 yilda o'sishda davom etishini tahmin qilmoqdamiz, chunki takofulga bo'lgan talab, qulay raqamli formatga o'tilishi va sohani tartibga solish tizimining takomillashuvi kabi omillar mavjud” , – deydi Ashraf Madani.
Fors ko'rfazi arab mamlakatlari va Malayziya asosiy bozor ishtirokchilari sifatida islom moliya sohasining o'sishida lokomotiv vazifasini o'tab bermoqda. Ko'rfaz mamlakatlarining islom moliya tizimidagi ulushi oxirgi 10 yilda 32% dan (2009 yil) 45,7 % ga (2020 yil sentyabr) etdi. Bunda Saudiya Arabistoning hissasi katta bo'lgan bo'lsa-da, ko'rfazdagi boshqa davlatlarda ham shu kabi holat kuzatildi.
Saudiya Arabistoni, Malayziya va BAA jahon miqyosida islom moliyasi uchun eng yirik bozorlar bo'lib qolmoqda. Saudiya Arabistoni islom moliyasi ko'lami jihatdan etakchi mamlakat bo'lib, islom moliyasi aktivlari 2019 yil dekabrda 323 mlrd. AQSh dollariga teng bo'lgan bo'lsa, 2020 yil sentyabriga kelib 361 mlrd. AQSh dollariga etdi.
islommoliyasi.uz
Rossiya musulmonlari Markaziy diniy idorasining taklifiga asosan Ufa shahrida o‘tkazilgan «Islom ideallari va qadriyatlari: Bir Ummat – umumiy taqdir» nomli XVI Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyada O‘zbekiston musulmonlari idorasi vakili Ibrohimjon domla Inomov ishtirok etdi.
Rossiya musulmonlari Markaziy diniy idorasi, Moskva shahridagi Islom madaniyati, fan va ta’limni qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi va Boshqirdiston Respublikasi Rahbari huzuridagi davlat-din munosabatlari kengashi tomonlaridan tashkil etilgan anjumanda 600 dan ziyod mehmonlar qatnashdilar.
Bahrayn, Misr, Iordaniya, Tunis, Turkiya, Iroq, Eron, Hindiston, Germaniya, Amerika Qo‘shma Shtatlari, Kanada, Saudiya Arabistoni Qirolligi, Marokash, Falastin, Mo‘g‘uliston, Qirg‘iziston, Qozog‘iston, Tojikiston, Ozarbayjon, Belarus, O‘zbekiston Respublikasi va bir qator xalqaro tashkilotlar vakillari tashrif buyurdilar.
Shuningdek davlat hokimiyati organlari vakillari, ilmiy va ekspert jamoatchiligi, ta’lim muassasalari, oliygoh o‘qituvchilari va talabalari, Rossiya Federatsiyasi subyektlaridan diniy va jamoat arboblari, an’anaviy konfessiyalar diniy peshvolari hamda Islom olami universitetlari federatsiyasi va Islom ta’lim, fan va madaniyat tashkiloti (ICESCO) vakillari ishtirok etdilar.
Boshqirdiston Respublikasi Davlat Assambleyasi – Qurultoy da o‘tkazilgan Konferensiyadan ko‘zlangan maqsad – ma’naviy-axloqiy qadriyatlarni mustahkamlash, dinlararo va millatlararo tinchlik va totuvlikni rivojlantirish, Rossiya va Yevroosiyo makonidagi musulmon ummati bunyodkorlik salohiyatini oshirishga qaratilgan taklif va tashabbuslarni ishlab chiqishdan iborat.
Xalqaro konferensiya doirasida Rossiya musulmonlari Markaziy diniy idorasi raisi, Muftiy Talgat Safa Tadjuddin hazratlari O‘zbekiston musulmonlari idorasi vakili Ibrohimjon domla Inomov bilan uchrashuv o‘tkazdi.
Muftiy hazrat suhbatni o‘zi boshlab, tashrif uchun minnatdorlik izhor etib, o‘zining eng katta va iliq samimiy salomlarini, eng yaxshi tilak va xayrli duolarini O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlariga albatta yetkazishni bir necha bor ta’kidlab o‘tdi.
Rossiya musulmonlari Markaziy diniy idorasi raisi, Muftiy Talgat Safa Tadjuddin hazratlarining O‘zbekistonga, Buxoroga, O‘zbekiston xalqiga mehri o‘zgacha baland ekanligi namoyon bo‘lib turadi.
Uchrashuv davomida O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining ham salomlari Diniy idoramiz vakili tomonidan hurmat bilan yetkazildi.
XVI Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya so‘ngida “Rossiya musulmonlari Markaziy diniy idorasi raisi, Muftiy Talgat Safa Tadjuddin hazratlarining din va Vatan yo‘lidagi 45 yillik ma’naviy xizmatiga bag‘ishlangan tantanali tadbirlar”da O‘zbekiston musulmonlari idorasi vakili Ibrohimjon domla Inomov so‘zga chiqib, O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining Tabriknomalarini hurmat bilan yetkazdi.
Hamda Muftiy Talgat Safa Tadjuddin hazratlariga O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining nomlaridan milliy qadriyatlarimiz bo‘yicha milliy zar chopon taqdim etildi.
O‘zbekiston delegatsiyasi tomonidan ko‘rsatilgan bunday yuqori ehtirom va hurmatdan juda qattiq mamnunligini Muftiy Talgat Safa Tadjuddin hazratlari ko‘z yoshlari ila dildan mehr bilan izhor etdi.
Xizmat safari davomida Xalqaro konferensiyaga tashrif buyurgan bir qator mehmonlar bilan bo‘lgan suhbatlarda delegatsiyamiz vakili tomonidan bugungi kundagi mamlakatimizdagi qilinayotgan ishlar to‘g‘risida to‘xtalib, davlatimiz va hukumatimiz tomonlaridan yurt tinchligi, xalq farovonligi va salomatligi, dinimiz obodligi uchun behisob darajada ishlar olib borilayotganligini yoritib, bugungi kundagi mamlakatimizdagi hamma sohalarda, ayniqsa diniy sohada juda ham katta islohotlar, misli ko‘rilmagan yangiliklar to‘g‘risida xabar berib o‘tildi.