OZ-OZ O'RGANIB DONO BO'LUR...
* * *
ZahiruddinMuhammad Bobur xazinalari
* * *
MUBAYYaN VA NASRIY BAYoNI
* * *
IYMON-E_''TIQOD KITOBI
* * *
NAZM
Yana bilgilki, Havzi Kavsardur,
Anda yulduzcha zarflar bordur.
Puldin o'tib, bu suda turg'aylar,
Halqni bu sug'a cho'murg'aylar.
To yuyulg'ay tomug' g'uboridin,
Ko'ngli ting'ay bu lahza boridin.
Tinibon ko'ngli, borg'ay uchmoqqa,
Yuz tuman shukrlar degay Haqqa.
NASRIY BAYoN
Havzi kavsar haqligi bayoni
Yana bilginki, Havzi Kavsar haqdir, unda yulduzlarcha qadahlar – suv idishlari bordir. Sirot ko'prigidan o'tgandan keyin bu suv yoqasida turadilar. Halqni – insonlarni bu suvda cho'mdiradilar. Toki do'zax g'uborlari yuvilib, shu lahza insonning ko'ngli barchasidan tinadi – taskin topib, xotirjam bo'ladi. Ko'ngli tinib – taskin-tasalli topib, so'ng jannatga kiradi, Haq ta'ologa yuz ming shukrlar aytadi.
IZOH. Dalil – Kavsar surasi, 1-oyat ma'nosi: “(Ey Rasulim!) Shubhasizki, Biz sizga Kavsarni ato etdik”.
Hazrati Rasululloh sollallohu alayhi va sallam me'rojda o'zlariga oxiratda ato etiladigan Kavsar anhori ko'rsatilganini aytganlar (Zabidiy, “Sahihi Buxoriy” sharhi, XI, 1761-1762-hadislar).
Imom Buxoriy (rahmatullohi alayh), “Al-Jomi' as-sahih” (“Sahihi Buxoriy)dan hadislar:
4964-hadis.HazratiAnas roziyallohu anhu aytdilar: «Janob Payg'ambar sollallohu alayhi va sallam osmonga (me'rojga) chiqarilganlaridan keyin, bunday deb hikoya qildilar: «Bir daryo (suv) oldiga keldim. Uning ikki qirg'og'i ichi g'ovak marvariddan ishlangan. Men hazrat Jabroildan: «Bu nima?» – deb so'raganimda, u kishi: «Bu (Havzi) Kavsar», – deb javob berdilar».
1196-hadis. Hazrati Abu Hurayra roziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Janob Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: «Meningg uyim bilan minbarim orasi jannat bog'laridan bir bog'dir! (Oxiratda) minbarim Havzi Kavsarim ustida (yoqasida) bo'ladi», – dedilar».
1344-hadis.Hazrati Uqba ibn Omir rivoyat qiladilar: «Bir kuni Rasululloh sollallohu alayhi va sallam Uhud jangida shahid bo'lganlarga o'z ajali bilan o'lgan mayitga o'qigandek janoza o'qidilar. So'ng, minbarga chiqib: «Men sizlardan avval borib (jannatdan joy) tayyorlab turuvchiman va men sizlarga (iymonlaringiz va yaxshi amallaringizga) guvohman. Allohga qasamki, hozir men Havzi Kavsarni ko'rib turibman, menga Yer xazinalarining kalitlari (yoki «Yer kalitlari», – dedilar shekilli) topshirildi. Alloh haqqi, men vafotimdan keyin sizlardan xotirjamman, faqat, mol-dunyo ketidan quvmasangizlar, deb qo'rqaman», – dedilar».
Nasriy bayon va sharh muallifi:
Mirzo KYeNJABYeK
Savol: Islomda yangi kun qaysi soatdan boshlab kiradi? Masalan, shartli qabul qilingan tartib bo‘yicha soat 00:00 yangi kunning boshlanishi sanaladi? Islomda yangi kunning boshlanishi va tugashi qaysi vaqtdan e’tiborga olinadi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Dinimizga ko‘ra, kun shom vaqtidan boshlanadi va keyingi shomgacha davom etadi. Boshqacha qilib aytganda, islomda kun kecha bilan boshlanadi va uning ertasida kun botib, kunduz tugaganida, o‘sha kun ham yakunlanadi. Bunga oyat va hadislardan ko‘plab dalillar bor.
Faqat ayrim ahkomlarda kunning boshlanishi bomdod namozining vaqti kirishi (subhi sodiq)dan boshlanadi va kun keyingi bomdod vaqtigacha davom etadi. Masalan, Hajda Arafot vodiysida turishda hukm shunday.
Shuningdek, ayrim hollarda “kun” tushunchasi yuqoridagidek, 24 soatdan iborat (sutka) ma’nosida emas, balki tunga muqobil – qarama-qarshi ma’noda qo‘llanilishi ham mumkin. Bu holda kun boshlanishi bomdod vaqtidan to quyosh botgunigacha bo‘lgan muddat, ya’ni kunduzdan iborat bo‘ladi. Bunga misol uchun “bir kun ro‘za tutish” deganda aynan shu muddat nazarda tutiladi.
Xulosa qilib aytganda, dinimizdagi umumiy qoidaga ko‘ra, kunning boshlanishi kun botganidan boshlanib, keyingi kun botishigacha davom etadi. Ayrim istisno qilingan holatlarda kunning qachon boshlanib, qachon tugashi dindagi hukmlarga qarab farq qiladi. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.