Islom dinida musulmonlarni or-nomusini yerga urish (toptash), ularni kamsitish, haqorat qilish va xo‘rlash taqiqlanganligi bilan bir qatorda musulmon bo‘lmaganlarni ham haqoratlash va ularga hurmatsizlik qilish taqiqlanadi.

Musulmon bo‘lmagan boshqa bir nomusulmonni haqoratlashi, unga tuhmat, bo‘hton qilishi yoki yolg‘on so‘zlashi mumkin. Biroq Islom dini o‘z e’tiqodidagilarni musulmon bo‘lmaganlarni, hatto ularning oilasi va nasli, avlodini ham haqoratlashdan qaytaradi.

Rivoyat qilinishicha, Misr voliysi Amr ibn Oss roziyallohu anhuning o‘g‘li bir musulmon bo‘lmagan fuqaroni nohaq jazolaydi. Shunda bu adolatsizlik Halifa Umar ibn Hattob roziyallohu anhuga yetib boradi va Umar roziyallohu anhu musulmon bo‘lmaganni voliyning o‘g‘li qanday jazolagan bo‘lsa, uni ham huddi shunday jazolashga buyuradi hamda “Qachondan beri siz onasidan ozod holda dunyo kelgan insonlarni o‘zlaringizning qulingiz qilib oldingiz?” deb aytadi[1].

Qo‘li va tili bilan musulmonlarga ozor berish hamda ularni haqoratlash qay darajada taqiqlangan bo‘lsa, bu jinoyatlarni musulmon bo‘lmaganlarga nisbatan sodir etish ham taqiqlanadi. Bu haqda “Durr al-muxtor”da quyidagilar bayon etiladi: “Musulmon bo‘lmaganlarga nisbatan ziyon yetkazishning barcha turlari taqiqlangan hamda musulmonni g‘iybat qilish taqiqlangani singari musulmon bo‘lmaganlarni ham g‘iybat qilish taqiqlanadi[2].

Molikiy mazhabining atoqli faqihlaridan Imom Shihobiddin al-Qarofiy o‘zining “Al-Furuq” nomli asarida quyidagilarni keltirib o‘tadi:

“Musulmon bo‘lmaganlarni musulmonlar bilan bitimni imzolashlari (kelishuvga kelishlari) ular uchun bir qator haq-xuquqlarining mustahkamlanishiga sabab bo‘ladi. Jumladan:

ular bizning zimmamizda hisoblanishadi,

ular bizning himoyamiz va g‘amho‘rligimiz ostida bo‘ladilar,

ular biz kabi hayot kechiradilar, shuningdek ular Allohning, Uning Rasuli akram sollallohu alayhi vasallamning hamda Islom dinining himoyasida bo‘ladilar.

Bas, kim endi shu chegarani buzsa va musulmon bo‘lmaganlarga tili yoki qo‘li bilan ozor bersa Allohning, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning va Islom dinining kafilligiga beparvolik qilgan bo‘ladi”[3].

Ibn Obidin al-Shomiy esa musulmon bo‘lmaganlarning quyidagi haq-huquqlarini keltiradi:

“Musulmon bo‘lmaganlarni musulmonlar bilan kelishuvga kelishlari natijasida ular musulmonlar ega bo‘lgan haq-huquqlarning barchasiga musulmonlar kabi teng ega bo‘ladilar. Hatto agar musulmonni g‘iybat qilish taqiqlangan bo‘lsa nomusulmonni ham g‘iybat qilish taqiqlanadi. Biroq ulamolar: “Musulmon bo‘lmaganlarga jabr-zulm qilish yanada ulkan gunohlardan hisoblanadi[4]”.

Imom Kosoniy o‘zining “Badoius-sanoi” nomli asarida musulmon va musulmon bo‘lmaganlarning haq-huquqlari teng ekani to‘g‘risida quyidagilarni aytib o‘tadi:

“Musulmon bo‘lmaganlar huddi musulmonlar kabi birdek haq-huquqlarga hamda burch va ma’suliyatlarga egadirlar”[5].

Darhaqiqat, yuqoridagi faqih ulamolarning fikrlari musulmonlarni musulmon bo‘lmaganlarning qadr-qimmatini yuksak darajada muhofaza etishlarining hamda ularning huquq va erkinliklarini hurmat qilishlarining yaqqol isbotidir.

Zero, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning o‘zlari doimo musulmon bo‘lmagan aholiga nisbatan yahshi muomalada bo‘lishga buyurganlar va bu borada ham bizga o‘zlari namuna bo‘lganlar.

Shu sababdan, musulmon bo‘lmagan fuqarolarni jabr-zulmlardan, turli yomonliklardan muhofaza etishni kafilligini olish – Islom davlatining vazifalaridan hisoblanadi.

Agar davlat o‘zining musulmon bo‘lmagan fuqarolarining havfsizligini, ularning haq-huquqlarini to‘g‘ri ta’minlay olmasa, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Jabr chekkan, zulm ko‘rgan odamlarning himoyachisi men bo‘laman va qiyomat kunida ularning haq-huquqlarini o‘zlariga qaytarib olib beraman” deganlar.

Yana Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar:

“Ogoh bo‘ling! Kimda-kim musulmon bo‘lmagan aholiga zulm qilsa, uning haq-huquqlarini kamsitsa, toqati yetmaydigan biror ishga majbur qilsa yoki uning ruhsatisiz biror narsasini olsa jonlar qayta tiriladigan kun (qiyomat)da men uning himoyasida bo‘laman”[6].

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning bu kabi aytgan so‘zlari musulmonlarni doimo musulmon bo‘lmagan fuqarolarning huquqlarini himoya qilishlarida javobgarlikni, ma’suliyatni anglab yetishlariga hizmat qiladi.

“The Fatwa on Terrorism and Suicide Bombings” kitobidan
Davron NURMUHAMMAD tarjimasi