Жорий йилнинг 3 декабрь куни “Халқаро ногиронлар куни” муносабати билан Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича Қўмита, Тошкент шаҳар ҳокимлиги билан ҳамкорликда Ўзбекистон мусулмонлари идораси ташаббуси билан имконияти чекланганлар (кўзи ожизлар, эшитиш ва гапириш қобилияти суст ва ногиронлар) учун “Кўҳинур” тўйхонасида тадбир ва байрам дастурхони ташкил қилинди. Тадбирда 400 яқин ногиронлиги бўлган инсонлар қатнашди.

Тадбирни Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкаси ҳузуридаги Диний ишлар бўйича қўмита раиси ўринбосари Нуримон Абулҳасан очиб берди. Жамиятимизнинг ҳар бир қатлами Президентимизнинг эътиборларида эканлигини қайд қилиб, олиб борилаётган диний-маърифий тадбирларни бошқа вилоятлардаги имконияти чекланганларга ҳам ўтказиш зарурлиги айтиб ўтди.

Тошкент шаҳар ҳокими ўринбосари Шухрат Турдиқулов ногиронлиги бўлган инсонларга уй-жой билан таъминлаш масалаларида кўрсатилаётган ёрдам ҳақида маълумот бердилар.

“Ҳилол-нашр” нашриёти директори Исмоил Муҳаммад Юсуф имконияти чекланганларга юртимизда кўрсатилаётган ғамҳўрликни эътироф этиб, нашриёт томонидан чиқарилган эшитиш ва гапириш имконияти суст инсонлар учун “Поклик ва намоз” сурдо таржимонли диск ва Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфнинг “Мўминнинг мерожи” китоби, кўзи ожизларимиз учун “Намоз ва поклик” аудиодиски ва ногиронлиги бўлганларга эса Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфнинг “Ижтимоий одоблар”, “Васатия йўли”, “Имон” дисклари тақдим этилди.

Ҳар йили 3 декабрь санасида ногиронлиги бўлган шахслар кунининг нишонланишидан асосий мақсад бутун дунёда амалга ошириладиган дастур ва лойиҳаларда ногиронлар бошқа ногирон бўлмаган кишилар билан тенг ҳуқуқлилик асосида иштирок этишини, ногиронларнинг манфаатлари, ҳуқуқлари инобатга олинишини, барча мамлакатларда ногиронларнинг қадр-қимматини ҳимояловчи қонунлар ва тартиб-таомилларнинг жорий этилишини таъминлаб, барча учун очиқ ва дўстона бўлган жамият қуришдан иборатдир.
Ўзбекистонда ҳам ногиронлиги бўлган шахсларнинг манфаатларини ҳимоя қилиш, уларни жамиятимизнинг тўлақонли аъзоси эканликларини кўрсатиш мақсадида турли тадбир ва ислоҳотлар амалга оширилмоқда.

Эслатиб ўтамизки, Ўзбекистон мусулмонлари идораси ва Тошкент шаҳар ҳокимлиги ҳамкорлигида шу вақтга қадар имконияти чекланганларга 120 дан ортиқ диний-маърифий суҳбатлар ташкил қилинди, шунингдек “Вақф” хайрия жамоат фонди томонидан  ногиронлиги бўлган инсонлар кўнгли олинди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Жаҳолат, жоҳиллик араб тили луғатида “билимсизлик”, “нодонлик”   деган маънони англатади.

Истелоҳда эса жоҳиллик дегани “Бир нарсани ўз аслийятига зид ўлароқ эътиқод қилишдир”.

Жаҳолат зулматдир. Жаҳолат ўз соҳибини ҳалокатга олиб боради.

Жоҳил киши ҳеч нарсани билмайди, шу билан бирга билмаслигини ҳам билмайди. Бу тоифа кишилардан эҳтиёт бўлиб юриш лозим. Шунинг учун Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам: “Ё Аллоҳ, бизга ҳақни ҳақ деб билдиргин, бизни унга эргашишлик билан ризқлантиргин. Бизга ботилни ботил деб билдиргин, бизга ундан узоқлашишни ризқ қилиб бергин” деб дуо қилардилар. Пайғамбаримиз саллоллоҳу алайҳи васаллам бежизга бундай дуо қилмаганлар. Чунки жоҳиллик инсонни охири берк кўчага етаклайди.

عن حذيفة هو: كان الناس يسألون رسول الله صلى الله عليه وسلم عن الخير وكنت أسأله عن الشر مخافة أن يدركني،

رواه البجاي

Ҳузайфа розияллоҳу анҳу айтадилар: “Одамлар Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васалламдан яхшилик ҳақида сўрардилар. Мен эса ёмонлик ҳақида сўрардим. Чунки мен (ўзим билиб билмасдан) ёмон ишларни қилиб қўйишдан қўрқардим”. Имом Бухорий ривоят қилган. 

Инсонни жоҳиллик каби бадном қиладиган бошқа бирор иллат йўқ. Жаҳолат инсоннинг ашаддий душманидир. Жоҳил киши билимсизлиги сабабли ўзига душманиданда кўра кўпроқ зарар етказади. Аллоҳ таоло бандаларига фикрлаш доирасини инъом этган. Инсон илм ўрганса, инсонийлигини сақлаб қолади. Мабодо бунинг аксини қилса, инсонийлик даражасидан қулайди.

Жоҳилликнинг ўзига хос истелоҳлари бор:

1. Мутлоқ жоҳил. Ҳеч нарсани билмайдиган кишига нисбатан ишлатилади.
2. Мураккаб жоҳил. Бир нарса борасида нотўғри тушунчага эга кишига нисбатан ишлатилади.
3. Бефарқ жоҳил. Бу тоифадаги кишилар ўзига зарарли бўлган ишни қилишдан таб тортмайдилар.
4. Жоҳилликни касб қилувчи. Бу тоифадаги кишилар қилаётган иши нотўғрилигини билса ҳам ҳаққа бош эгмай, қилаётган ишида давом этадилар.

Қуръони каримда жоҳилликни мазаммат қилувчи бир неча оятлар нозил бўлган.

Аллоҳ таоло Наҳл сураси 119-оятида шундай марҳамат қилади:

ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ عَمِلُواْ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابُواْ مِن بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُواْ إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ

“Сўнгра (билинг-ки), албатта Парвардигорингиз, билмаган ҳолда ёмонлик гуноҳ қилиб қўйиб, кейин тавба қилган ва ўзларини тузатган кишилар учун, шак-шубҳасиз, ўша (тавба-тазарруларидан) сўнг Парвардигорингиз (уларни) мағфират қилгувчи, меҳрибондир”.

Аллоҳ таоло ушбу ояти каримада “билмаган ҳолда ёмонлик - гуноҳ қилиб қўйиб” деб марҳамат қилмоқда. Демак банданинг бирор нарсани билмаслиги уни гуноҳ қилишга олиб боради ва у билмаслиги сабабли жавобгарликдан озод бўлмайди. Бундан барча одамлар эҳтиёт бўлиб яшамоқлари даркор.

Яна Ҳужурот сурасининг 6-оятида шундай марҳамат қилинади:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَن تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَىٰ مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ

“Эй муминлар, агар сизларга бир фосиқ кимса бирон хабар келтирса, сизлар (ҳақиқий аҳволни) билмаган ҳолингизда, бирон қавмга мусибат етказиб қўйиб, қилган ишларингизга афсус-надомат чекиб қолмасликларингиз учун (у фосиқ кимса олиб келган хабарни) аниқлаб-текшириб кўринглар!”

Ояти каримада Аллоҳ таоло фосиқ киши хабар келтирадиган бўлса уни яхшилаб аниқлаб, хабарни собитлигини текшириб кўришга буюрмоқда. Чунки бирор хабарни яхшилаб ўрганмай туриб ҳукм чиқариш одатда афсус-надомат қиладиган ишларга сабаб бўлади. Шу сабабдан ҳам биз ҳозирги ахборот ва технологиялар алмашинуви жуда тез суръатда ривожланаётган даврда яшаётган мусулмонлар ўзимизга келаётган хабарларни яхшилаб аниқлаб, шунга кўра хулоса чиқармоқлигимиз лозим ва лобуддир.

Жоҳилликнинг ёмон хислат эканлиги борасида кўплаб ҳадислар ва уламоларнинг гаплари ривоят қилинган. Улардан баъзиларини қуйида келтирамиз.

Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Пайғамбар саллоллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар: “Қиёмат қоим бўлиш арафасида илм кўтарилиб, жоҳиллик тушадиган кунлар бўлади” (Ибн Можа ривояти).

Ушбу ҳадисда жоҳиллик қиёмат аломатларидан бири эканлиги айтилмоқда. Қиёмат куни аломатлари ҳақидаги бошқа ҳадисларни ўрганадиган бўлсак, ўша аломатларнинг аксарияти салбий хусусиятга эга бўлган нарсалар эканлигини кўришимиз мумкин. Демак бундан билинадики жоҳиллик ҳам салбий сифат ҳисобланади.

Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Пайғамбаримиз саллоллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар: “Албатта Аллоҳ таоло бандалардан илмни тортиб олиб қўймайди. Лекин илмни олимларни қабз қилиш билан олиб қўяди. Ҳатто бирор олим қолмагач, инсонлар жоҳил раисларни бошлиқ қилиб оладилар. Улар илмсиз фатво беришади. Ўзлари ҳам адашади, бошқаларни ҳам адаштиришади” (Имом Бухорий ривояти).

Жоҳилликнинг олдини олишда уламоларнинг хизматлари беқиёс. Шунинг учун ҳам ушбу ҳадисда уламоларнинг вафоти билан илм ҳам кўтарилиши инсонлар огоҳлантирилмоқда. Демак ҳадисдан олинадиган хулоса шуки, ҳамма замон ва маконда уламолар ҳурмат-эҳтиромда бўлмоқликлари.

Абдурроҳман Жомий ҳазратлари олимлар борасида шундай деганлар:

Дунёда бўлмаса муаллим агар,

Ҳаёт ҳам бўлмасди гўзал бу қадар.

Умму Салама розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васаллам доимо уйимдан чиққанларида осмонга қараб, шундай дуо қилардилар: “Ё Аллоҳ, сендан адашишимдан ва адаштирилишимдан, йўлдан  тойилишимдан ва тойдирилишимдан, зулм қилишимдан ёки зулм қилинишимдан ва жоҳиллик қилишдан ва менга ҳам нисбатан жоҳиллик қилинишидан паноҳ сўрайман”. (Абу Довуд, Термизий ва Аҳмад ривояти)

Кўриб турибсизки, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзлари ҳам жоҳилликдан паноҳ сўрамоқдалар. Шундай экан сиз билан бизга ўхшаш оддий инсонларнинг бу иллатдан паноҳ сўрашлари зарур экани маълум бўлмоқда.

Олимлардан бири шундай деган экан: “Олим бўл ёки ўқувчи бўл, аммо улар ўртасидаги киши бўлма. Чунки улар ўртасидаги киши жоҳилдир”.

Яна бир ривоятда: “Жоҳилликнинг аломати учтадир: ўзидан ажабланиши, бемаъни гапларни кўп гапириши ва ўзи қилиб турган ишдан қайтариши” дейилган.

Аллоҳ таоло барчамизни илмсиз ҳолда Ўзига нисабатан нотўғри эътиқод қилиб қўйишимиздан, бировга нисбатан жоҳиллик қилишдан ва йўлдан тойилишдан асрасин. 

З. Мирсодиқов,

“Кўкалдош” ўрта махсус ислом билим юрти мудири 

Асрлар давомида юртимизда меҳр-мурувват ва оқибат, эзгулик ва яхшилик, тинчлик ва дўстлик ғояларига асосланадиган, уларни тарғиб этадиган турли динларга эътиқод қиладиган кишилар ҳамкор ва ҳамжиҳат яшаб келган. Хусусан, қадимдан диёримизда ислом, насронийлик, иудаизм каби динлар ёнма-ён мавжуд бўлиб келган. Йирик шаҳарларимизда масжид, черков ва синагоглар фаолият кўрсатгани, тарихимизнинг энг мураккаб ва оғир даврларида ҳам улар ўртасида келишмовчилик ва  можаролар бўлмагани бунинг тасдиғидир.

Бугун ҳам мамлакатимизда турли конфессияга мансуб диний ташкилотлар фаолият кўрсатмоқда, фуқароларимиз ўз диний амалларини эркин адо этиб келмоқдалар.

Диний ташкилотлар ўз фаолиятларини амалга оширишлари ва мамлакат ҳаётида фаол иштирок этишлари учун барча шарт-шароитлар яратилган. Бу борадаги ҳуқуқий асослар Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси, «Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида»ги Қонунда ўз ифодасини топган. Ана шу асослар мамлакатимиздаги барча дин вакилларининг ҳамкор, ҳамжиҳат бўлиб, улуғ ва муштарак ғоялар йўлида ҳаракат қилиши учун имкон яратади.

Миссионерлик – бирор динга эътиқод қилувчи халқлар орасида бошқа бир динни тарғиб қилиш, демакдир.

Миссионерлик асосан, христианликка хос бўлиб, бу ҳаракат христианлик Византия империясида давлат дини сифатида эълон қилинганидан эътиборан олиб борилади.

Миссионерлик фаолиятининг энг чўққиси прозелитизмдир. Прозелитизм — бу тўғридан-тўғри бирон бир динга ишонган фуқарони мажбуран ўз динидан воз кечтириб, ўзга динни қабул қилишга мажбур қилишдан иборат.

Миссионерлар мустақиллигимизнинг илк йиллари демократия ниқоби остида, расмий ташкилот сифатида жойларда ўнлаб ибодатхоналарини қуриб, юртимизни келгусида ҳар жиҳатдан нотинч қилишга қаратилган қора ишларини бошлашди. Шукрки, уларнинг бу фаолиятлари тез орада барҳам топди.

Албатта, бу ҳаракатлар маблағсиз, сиёсий қувватлаш ва ахборот кўмагисиз амалга ошмайди. Йирик миссионерлик ташкилотлари ва манфаатдор геосиёсий доиралар бу ҳаракат учун катта пул тикишди. Чунки уларнинг кўзлаган натижалари сарф-харажатларини тез орада бир неча ўн, юз, ҳатто минг баробар қоплаб олиш эди.

Миссионерлар маккорона услублардан фойдаланиб, асосан яширинча иш олиб боришди. Улар диёримизга тил, компьютер ўргатиш, ҳар хил соҳалар бўйича мутахассислар тайёрлаш ёки хайрия ишлари билан шуғулланувчи нодавлат ташкилотлар орасида кириб келишди. Илмга чанқоқ одамлар, табиий, бундай ўқув марказларига мурожаат қилишга шошдилар. Лекин ўқиш жараёнида баъзи «ўқитувчи»ларнинг қиёфалари тезда маълум бўлиб қолди.

Миссионерлар қимматбаҳо қоғозларда, жозибали кўринишда нашр этилган китобларини, варақа (буклет)ларини бозорлар, касалхона, сиҳатгохлар ва айрим ишхоналарда тарқатишга ҳаракат қилишди. Афсуски, баъзилар турли сабаблар билан уларнинг тузоғига илинди.

Уларга бизни бошқа динга киритишдан кўра Исломдан чиқариш муҳимроқ эди. Чунки даъват қилаётган «дин» (секта)лари ботил эканини, Ислом билан ҳеч бир жиҳатдан беллаша олмаслигини ўзлари ҳам жуда яхши билишади.

Миссионерлар инсонлар ахлоқини яхшилаш билан шуғулланишмайди. Аксинча, хулқни бузадиган ишларни ёйишади. Ҳар хил ўйинлар, «дискотека»лар ташкил қилиб, ресторанлар очиб, «тунги кўнгилхушлик»лар уюштиришади.

Уларнинг бундан кўзлаган мақсадлари нима? Асосий масала айни шу нуқтада мужассам. Бу ерда мақсад – ғоя фақат сиёсийдир! Бугунча шунчаки беғуборгина хархаша ёки демократиянинг оддий бир тақозоси бўлиб кўринаётган ҳаракатларининг тагида эртанги кунга мўлжалланган жуда катта сиёсий найранглари ётибди. Бу найранглар ортида қандай қора мақсадлар яширинган?

Минг йил наридан аждодлари мусулмон бўлиб келган, бугунги авлоди ҳам бутун ҳаёти давомида шу динга эътиқод қиладиган, урф-одати, маънавий тарихи бир хил халқимизнинг юрагини парчалаш, заифлаштириш, пароканда қилиш, турли-туман сиёсий ва иқтисодий босимлар билан ўз ҳолимизча яшашга йўл қўймаслик.

Мамлакатни доимий низо майдонига айлантириб, уни ҳал қилишда ўзларига муҳтож қилиб қўйиш. Оқибатда эса муҳим геосиёсий нуқтада жойлашган юртимизнинг моддий ва маънавий имкониятларидан эркин фойдаланиш. Мана улар кўзлаган мақсад!

Асл мақсадлари баъзи ҳудудларга алоҳида аҳамият бериб, у ерларда ўзларига эргашганлар сонини кўпайтириб, келажакда гўё уларнинг хоҳиш-иродаси ва кайфиятлари сифатида бузғунчилик ғалаёнларини чиқариш ва оқибатда мамлакатни парчалаб ташлаш. Бунга тарихдан мисоллар жуда кўп, миссионерларнинг бундай «жонкуярликлари, ғамхўрликлари» ортига «Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш», «Виждон эркинлигини таъминлаш» номи остига беркитилган ҳийлалари яширинган.

XXI аср бошида миссионерлик ҳақиқатан ҳам ўзига хос хусусиятлар касб этмоқда Энг аввало, миссионерлар конкрет мамлакатлардаги ижтимоий-иқгисодий вазиятдан ўзларининг ғаразли мақсадларига эришишда унумли фойдаланишга ҳаракат қилаётганликларини таъкидлаш зарур. Бунда боқувчисини йўқотган болалар, қаровчисиз қолган қариялар ҳамда ногиронлар муаммолари билан шуғулланувчи ташкилотлар ва муассасаларга хайрия ёрдамларини кўрсатиш, аҳолининг ночор қатламларини моддий қуллаб-қувватлаш ва мухтожларни озиқ-овқат билан таъминлаш, уларга тиббий ёрдамни ташкил этиш орқали ўз қарашлари ва ҳаракатларига хайрихоҳликни уйғотишга интилмокдалар.

Миссионерларнинг турли давлатлар, жумладан, Марказий Осиё минтақаси мамлакатларида олиб бораётган амалиёти тахлили христианликни тарғиб қилишда махсус адабиётлар, аудио ва видеокассеталарни маҳаллий тилларда тайёрлаш ва бепул тарқатиш, масиҳийликка даъват ғоялари билан суғорилган махсус газета ва журналларни нашр қилиш масалаларига ҳам алоҳида эътибор берилаётганини кўрсатади.

Миссионерлар замонавий техника ва технология, оммавий ахборот ва коммуникация воситалари имкониятларидан ҳам самарали фойдаланишга ҳаракат қилмоқдалар. Турли давлатлар ва минтақаларда иш юритаётган миссионерлар интернет тармоғи орқали ўз фаолиятларини мувофиқлаштираётгани, молиявий маблағларни бемалол у мамлакатдан бу мамлакатга ўтказаётгани ҳам шундай хулоса чиқариш учун асос бўлади. Бундай йўл билан миссионерлар ва уларнинг ҳомийлари у ёки бу давлатдаги диний мувозанатни издан чиқариш, сохта инсонпарварлик ёрдами кўрсатиш баҳонасида ўз таъсир доираларини кенгайтиришга интилмокдалар.

Миссионерлар мамлакатимиздаги вазиятга мослашган ҳолда ўз ҳаракатларини ташкил қилишга уринаётганликларини ҳам ёддан чиқармаслик лозим. Жумладан, христиан диний ташкилотларида ибодатларни ўзбек ва бошқа маҳаллий тилларда олиб бориш, махсус диний адабиётларни мамлакатимиз ҳудудига олиб кириш ва тарқатиш йўлидаги ҳаракатлар батамом тўхтади, деб бўлмайди. Хусусан кўрилаётган чора-тадбирларга қарамай, биринчи галда «Иегов гувоҳлари» диний гашкилоти вакиллари ўз миссионерлик фаолиятларини шу тарзда олиб боришни давом эттиришга уринмокдалар. Масалан, 2006 йилнинг сентябрь ойидан эътиборан черковнинг энг асосий нашрларидан бири бўлган «Сторожевая башня» журнали «Қўриқчи минораси» номи остида илк марта ўзбек тилида босмадан чикди ва турли ноқонуний йўллар билан республккамизга олиб киришга харакат қилинмоқда. Айни пайтда, улар уйма-уй юриб, очикдан-очиқ ўз динларига даъват қилишга, гўёки фақат уларнинг динлари ҳақиқийлиги, бошқа динлар эса ботил экани ҳақидаги ғояни сингдиришга ҳаракат қилмоқдалар.

Миссионерлар асосий эътиборни аралаш миллат вакилларидан иборат оилаларнинг аъзолари, илгари ҳеч бир динга эътиқод қилмаган оғир хасталикка, жудоликка, моддий қийинчиликка дуч келган, ахлоқ тузатиш муассасаларидан чиқиб келган, яъни моддий ва маънавий кўмакка муҳтож кишиларга қаратмоқдалар. Шунингдек, кар-соқовлар, ногиронлар орасида фаол иш олиб боришга ҳаракат қилиш ҳам тез-тез кузатилмоқца. Шу билан бирга, зиёлиларнинг турли қатламлари вакиллари — ўқитувчилар, врачлар, санъаткорлар орасида тарғиботни кучайтиришга интилиши ҳам мавжудлигини таъкидлаш зарур. Афсуски, бундай тарғиботга эргашаётган ва келиб чиқиши мусулмон бўлган фуқаролар ҳам кам бўлсада борлигини қайд этиш лозим.

Прозелитизм иллатининг баъзи бир нохуш натижаларини келтириш мумкин: бир қанча вақт ислом динида юриб, кейин христиан динини қабул қилган кишилар вафот этганда, жасадларини мусулмон қабристонига қўйиш муаммо туғдирмоқда. Сабаби, майитнинг мусулмон ота-оналари ўз фарзандларини христиан мозорига дафн этишни хоҳламайдилар. Мусулмонлар эса, христиан дини вакили жасадини ўз мусулмон биродарлари ётган жойга дафн этилишини ҳақорат деб биладилар. Натижада келишмовчиликлар келиб чиқади.

Шундай экан, хушёр бўлишимиз, лоқайдликка берилмаслигимиз керак бўлади, чунки «Ватан», «Миллат», «Имон-эътиқод» муқаддас тушунчалардир. Уни хеч нарсага алмаштириб бўлмайди. Миссионерлик республикамиз аҳолиси тинчлиги ва осойишталиги учун тахдид эканини чуқур англаш, унинг олдини олиш ҳамда қарши кураш бўйича тизимли ва тадрижий ишларни олиб бориш ҳар бир фуқаронинг миллат ва Ватан олдидаги муқаддас бурчи ҳисобланади.

Одилжон Нарзуллаев Зангиота тумани
«Имоми Аъзам» жоме масжиди имом хатиби

بسم الله الرحمن الرحيم

Ҳуқуқимиз кафолати

الحَمْدُ للهِ الَّذِي أَمَرَ عِبَادَهُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ، وَنَهَى عَن البَغْيِ وَالظُّلْمِ وَالعُدْوَانِ، وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلَى نَبِيِّنَا محمد الَّذِي نَشَرَ العَدْلَ وَالأَمَانَ، وَحَفِظَ كَرَامَةَ الإِنْسَانِ، وَعَلَى أَلِهِ وَأَصْحَابِهِ الكِرَامِ، أَمَّا بَعْدُ

Муҳтарам азизлар! Маълумки, муҳтарам Юртбошимиз бевосита ташаббуслари билан Қорақалпоғистон Республикасида “Имом Эшон Мухаммад” жоме масжиди реконструкция қилиниб, халқимиз ихтиёрига топширилиши, Хоразм вилоятининг Урганч шаҳридаги “Охун бобо” масжидини қайта қурилиши, Қашқадарё вилоятининг Қарши туманидаги “Абу Муин Насафий” мажмуасини тубдан яхшиланиши, Сурхондарё вилоятида Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази, Самарқанд вилоятида Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази, Бухоро вилоятида “Мир Араб” Олий мадрасасининг очилиши, Тошкент шаҳрида Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси марказини ҳамда Ўзбекистон халқаро ислом академиясини ташкил этилиши, Қуръони карим мусобақасини юқори даражада ўтказилгани, турли диний мавзулардаги адабиётлар етарли даражада етказиб берилаётгани, албатта бу – диний соҳада олиб борилаётган ислоҳотларнинг амалий ифодаси ҳисобланади.

Алоҳида таъкидлаб ўтиш лозимки, сўнги йилларда умра зиёрати фақат баҳор фасли ва Рамазон мавсумида ташкил этилган бўлса, фуқароларимизнинг виждон эркинлиги ва диний эътиқодга бўлган конституциявий ҳуқукларини тўлиқ таъминлаш мақсадида жорий йилдан умра сафарини йил давомида амалга ошириш белгиланди. Ҳозирги кунда мазкур топшириқ ижроси тўлиқ таъминланиб, уч мингга яқин зиёратчиларимиз ҳозирги кунга қадар умра амалларини бажариб, мамлакатимизга қайтиб келдилар.

Зиёратчиларимиз учун барча шарт-шароитлар тўлиқ яратилган бўлиб, Мадина шаҳрида беш юлдузли “Пулман Замзам” меҳмонхонаси, Макка шаҳрида эса тўрт юлдузли “Абраж ал-Кисва” меҳмонхонлари ҳизмат кўрсатмоқда.

Эътироф этишимиз лозимки, мазкур ислоҳотлар ҳуқуқимиз кафолатлангани ва эркинлигимиз тўлиқ таъминланаётганлигидан далолатдир.

Бу ютуқларимизнинг барчаси юртимизда ҳукм сураётган тинчлик ва хотиржамлик сабаблидир. Бунда, албатта, юртимизда қабул қилинган халқаро меъёрларга жавоб берадиган Бош Қомусимизнинг ўрни беқиёс.

Мухтарам жамоат! Бош Қомусимизда келтирилган қонун-қоидаларга бўйсуниш, жамият фаровонлиги учун меҳнат қилиш, унинг тинчлиги ва хавфсизлигини сақлашдан бўйин товламаслик – давлатнинг жамият олдидаги ҳақларидан саналади. Аллоҳ таоло Ўзининг Каломида шундай марҳамат қилади:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ  

яъни: “Эй, имон келтирганлар! Аллоҳга итоат этингиз, Пайғамбарга ва ўзларингиздан (бўлмиш) бошлиқларга итоат этингиз! ...” (Нисо сураси, 59-оят).

Ушбу оятдан Аллоҳ ва Унинг Расулининг буйруқларига итоат қилиш билан бирга мусулмонлар ўзларидан бўлган дин ва давлат бошлиқларига ҳам итоат қилишнинг вожиблиги маълум бўлади. Модомики раҳбар ёки ота-оналар гуноҳ ишларга буюрмас эканлар, уларга итоат этиш шаръан вожибдир (Имом Таҳовийнинг “Ақоид”ига қаралсин).

Асосий қомусимизнинг муҳим бўлган бандларида Аллоҳ таоло томонидан берилган улуғ неъмат – инсоннинг ҳаёти дахлсизлиги ва виждон эркинлиги ҳуқуқи ҳақида таъкидланади. Шунингдек, ислом динида оила ва никоҳга катта эътибор қаратилиб, жамиятнинг маънавий ҳолатини яхшилашнинг асосий омили оила дея эътироф этилган бўлиб, қонунимизда ҳам бу борада оила жамиятнинг асосий бўғини экани, жамият ва давлат муҳофазасида бўлиш ҳуқуқига эга экани белгиланган.

Ислом дини кўрсатмаларида ҳам инсонларнинг миллати, ирқига қараб ажратиш қораланади. Бу хусусда Аллоҳ таоло қўйидагича марҳамат қилади:

 يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ

яъни: “Эй инсонлар! Дарҳақиқат, Биз сизларни бир эркак (Одам) ва бир аёл (Хавво)дан яратдик ҳамда бир-бирларингиз билан танишишларингиз учун сизларни (турли-туман) халқлар ва қабила (элат)лар қилиб қўйдик. Албатта, Аллоҳ наздида мукаррамроғингиз тақводорингиздир. Албатта, Аллоҳ билувчи ва хабардор зотдир” (Ҳужурот сураси, 13-оят).

Жамиятдаги инсонларнинг ўзаро ҳақ-ҳуқуқ ва мажбуриятларни астойдил адо этиб, жорий қонун-қоидаларга риоя қилиб яшаши ижтимоий адолат қарор топишида муҳим ўрин тутади. Ҳар бир шахс яшаш ҳуқуқига эга эканлиги Қуръони каримнинг кўплаб оятларида баён этилган. Жумладан,

    وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ

яъни: “Аллоҳ тақиқлаган жонни ноҳақ қатл қилманг!” (Анъом сураси, 151-оят). Демак, ҳеч кимса бошқани яшаш ҳуқуқидан ноҳақ маҳрум этиши мумкин эмас. Шунингдек, таълим олиш, меҳнат қилиш, даволаниш, эътиқод, мулкка эгалик ҳуқуқлари ҳам динимизда ҳамма учун бирдек кафолатланган. Бош Қомусимизда ҳам айнан мана шу ҳуқуқлар алоҳида моддалар билан кафолатлаб қўйилган.

Динимизда, шунингдек, ҳар бир киши зиммасида ўзи яшаб турган жамият, ундаги одамлар ва ватани олдида бурч, мажбуриятлари борлиги ҳам баён этилган. Қуръони каримда айтилади:

  وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ

яъни: “Аллоҳга ибодат қилинг ва Унга ҳеч нарсани шерик қилманг! Ота-оналарга эса яхшилик қилинг! Шунингдек, қариндошлар, етимлар, мискинлар, қариндош қўшни-ю бегона қўшни, ёнингиздаги хамроҳингиз, йўловчи (мусофир)га ва қўл остингиздаги (қарам)ларга ҳам (яхшилик қилинг)!...” (Нисо сураси, 39-оят).

Ўзбекистонда миллатлараро тинч-тотувлик, турли дин вакиллари ўртасида яхши муносабатлар, бағрикенглик ҳукм сураётган оқилона сиёсат – асосий қонунимиз инсонпарварлик, адолат тамойиллари асосида ишлаб чиқилганини исботидир. 

Муҳтарам жамоат! Мамлакатимиз халқи мураккаб тарихий жараённи бошдан кечирди. Барча қийинчилик, жабр-зулм ва адолатсизликларга қарамай, буюк аждодларининг муносиб авлодлари, жаҳонга довруғи кетган машҳур алломаларнинг қонуний ворислари эканини ҳар томонлама исботлади. Аллоҳнинг лутфу карами ила азиз ва муқаддас истиқлолга эришди. Халқимиз нурли келажак сари катта ишонч билан қарамоқда ва улуғ орзуларига етмоқда.

Мустақил она диёримизда яшовчи барча халқлар томонидан якдиллик билан қабул қилинган Асосий Қонунимизда инсон ҳуқуқлари, бурч ва вазифалари каби виждон эркинлиги ҳам алоҳида белгилаб қўйилган.

Қуйидаги оятлар инсоннинг қадр-қиммати нақадар юқори эканлиги, ҳар бир шахснинг ҳақ-ҳуқуқлари Аллоҳ томонидан дахлсиз қилиб белгилангани ва кафолатланганини таъкидлайди:

لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ ...  

яъни: “Динда мажбурлаш йўқ, тўғри йўл янглиш йўлдан ажрим бўлди…” (Бақара сураси, 256-оят).

Демак, ҳар бир шахс ўз виждони ва эътиқодидан келиб чиққан ҳолда бирор динни ўз ихтиёри билан танлаши, бунда ҳеч қандай зўравонлик бўлмаслиги лозим.

Бу ҳам Конституциямизда ўз аксини топган: “Ҳамма учун виждон эркинлиги кафолатланади. Ҳар бир инсон хоҳлаган динига эътиқод қилиш ҳуқуқига эга. Диний қарашларни мажбуран сингдиришга йўл қўйилмайди” (31-модда).

Бундан ташқари, ислом дини азалдан оила ва никоҳга катта эътибор қаратиб келган. Насл-насабни сақлаш, жамиятнинг маънавий ҳолатини яхшилашнинг асосий омили оила дея эътироф этилган.

Конституциянинг 63-моддасида ҳам оилага алоҳида тўхталиб ўтилади: “Оила – жамиятнинг асосий бўғинидир ҳамда жамият ва давлат муҳофазасида бўлиш ҳуқуқига эга”.

Шунингдек, шариатимизда ота-онанинг фарзанди олдида учта бурчи борлиги айтилади. Чиройли исм қўйиш, гўзал хулқ-атворли этиб тарбиялаш ва вояга етгач, агар ўғил бола бўлса, солиҳа қизга уйлантириш, қиз бўлса – имон-эътиқодли мусулмонга турмушга беришдир. Бу борада ҳам ислом динимизнинг қарашларига Асосий Қомусимиз ҳамоҳанг.

“Ота-оналар ўз фарзандларини вояга етгунларига қадар боқиш ва тарбиялашга мажбурдирлар” (64-модда).

Қуръони каримда шундай дейилади:

 وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ ...

яъни: “...Уларни меъёрида озиқлантириш ва кийинтириш отанинг зиммасидадир...” (Бақара сураси, 233-оят).

Ана шундай ҳамоҳанглик Конституциянинг деярли барча моддаларида сезилиб туради. Унда Ўзбекистон ҳудудида яшовчи ҳар бир фуқаронинг манфаатлари, ҳуқуқ ва бурчлари қонун асосида белгилаб қўйилган. Асосий Қонунимиз Ўзбекистон фуқаросининг миллати, ирқи ва динидан қатъи назар тенг ҳуқуқли деб билади.

Муҳтарам жамоат! Хулоса қилиб айтганда, кишилик жамиятида қонунларнинг аҳамияти жуда ҳам катта. Дарҳақиқат, адолатли қонунлар халқ фаровонлиги ҳамда дунё ва охират ободлигининг асосидир. Демак, муқаддас ислом динимиз қонун-қоидаларига риоя қилиш билан бирга давлатимиз қонунларида қайд этилган инсонпарварлик ғояларига ҳам риоя қилишимиз зарур бўлади.

Илова: Муҳтарам жамоат! Мавъизамиз давомида баъзи оилавий муносабатлар ҳақида суҳбатлашамиз.

Аёлларга гўзал муомала қилиш динимизда буюрилган амаллардандир. Бу ҳақда Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилган:

وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا...

яъни: ...Улар (аёллар) билан тотув турмуш кечирингиз. Агар уларни ёмон кўрсаларингиз, (билиб қўйингки) балким сизлар ёмон кўрган нарсада Аллоҳ (сизлар учун) кўпгина яхшилик пайдо қилиши мумкин (Нисо сураси, 19-оят).

Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам аҳли оилага гўзал муомалада бўлиш кишининг имони комил эканини намоён этадиган, инсонийлигини кўрсатадиган мезон дея уқтириб, шундай деганлар:

أَكْمَلُ الْمُؤْمِنِيْنَ إِيْمَانًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقًا، وَخِيَارُكُمْ خِيَارُكُمْ لِنِسَائِهمْ

яъни: “Мўминларнинг имони комилроғи – хулқи гўзалроғидир. Сизларнинг яхшиларингиз – ўз аёлларига яхши бўлганларидир” (Имом Термизий ривояти).

Демак, шариатимизнинг мезонига кўра, киши ошна-оғайниси, ҳамкасблари, раҳбар-хўжайинлари, қариндош-уруғи, маҳалла-кўйи ҳамда ота-онаси билан яхши муносабатда бўлишининг ўзи билан энг яхши инсон бўла олмас экан, балки ўз аҳлига яхши бўлган киши одамларнинг энг яхшиси ҳисобланар экан. Ҳақиқатан ҳам киши қўл остидаги, ўзидан қуйи, заиф одамларга, ўзига қарам бўлганларга бўлган муносабат унинг ҳақиқий ахлоқини намоён қилади. Шунинг учун Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам ўз аҳли оиласига яхши бўлган кишини “одамларнинг энг яхшиси” демоқдалар.

БМТ маълумотларига кўра, ўтган йили дунё бўйича 87 мингга яқин хотин-қиз ўлдирилган. Улардан 50 минг нафари уйдаги зўравонлик қурбони бўлган. Маълумотларга кўра, дунёда уй зўравонлиги сони ошган. Хусусан, 2017 йилда яқинлари ёки қариндошлари зўравонлиги оқибатида ҳаётдан кўз юмган аёллар сони 58 фоизни ташкил этди.

Албатта, бу ҳолатлар динимиз томонидан қаттиқ қораланади. Лекин, афсуски, мазкур мудҳиш ҳодисалар мусулмонлар истиқомат қиладиган ҳудудларда ҳам кузатилган.   

Маълумки, киши ўз никоҳидаги аёлига яхши муомалада бўлишидан ташқари, унинг емоқ-ичмоғи, кийим-кечаги ва турар-жойи билан таъминлаши эрлик вазифасидан ҳисобланади. Бу ҳақда Аллох таоло Бақара сурасида бундай дейди:

وَعلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ…

яъни: “У(она)ларни маъруф ила едириб, кийинтириш отанинг зиммасидадир” (Бақара сураси, 233‑оят).

Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам аёлларнинг нафақаларига бефарқ бўлмасликка ундаб, уларга берилган ҳар бир луқмада савоб борлигини биз умматларга билдирганлар:

إِذَا أَنْفَقَ الرَّجُلُ عَلَى أَهْلِهِ نفقَةً يحتَسبُها فَهِي لَهُ صدقَةٌ

(متفقٌ عَلَيهِ)

яъни: “Киши ўзининг аҳли аёлига савоб умидида нафақа қилса, бу унинг учун садақадир” (Муттафақун алайҳ).

Афсуски, ҳозирги кунда баъзи эрлар ўз зиммасидаги вазифаларини унутиб, ўз зиммасида бўлган нафақаи рўзғорга бепарволик қилмоқда. Натижада аёллар турли йўллар орқали ўзининг нозик хилқатига муносиб бўлмаган касблар билан машғул бўлиши, ҳатто мардикор бозорига чиқиб, пул топиш ҳолатлари учрамоқда. Бунданда ачинарлиси – баъзи аёллар чет элларга бориб, қанчадан-қанча машаққатларни бошидан ўтказиб, динимиз ва ўзбекчилигимизга тўғри келмайдиган йўллар билан пул топишга уринмоқда.

Очиғини айтганда, ҳозирги баъзи одамлар оилавий тутумда, эр-хотин муносабатларида, муомала ва юриш-туришда ота-боболаримиз тутган йўлга, миллий ва диний қадриятларимизга зид бўлган йўлни тутмоқдалар. Қаердаги шариатимиз ва миллийлигимизга зид бўлган оилавий муносабатларни ўзларига намуна қилиб, турли муаммоларга дуч келмоқдалар. Аслида эса мусулмон киши учун Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг оилавий муносабатлари ва тутган йўллари ҳар тарафлама етарли намунадир! Унда севги-­муҳаббат, меҳр­-оқибат, ахлоқ-­одоб, таълим­-тарбия  ва барча­ гўзал хислатлар ўз ифодасини топгандир.

Аллоҳ таоло халқимиз ҳаётини бундан ҳам фаровон айласин! Юртимизни турли хилдаги самовий ва арозий офату балолардан ҳифзу ҳимоясида сақлаб, барчамизни Ўзи рози бўладиган амаллар билан яшаб ўтмоғимизга муяссар қилсин! Омин!

Муҳтарам имом-домла! Ушбу мавзуни ёритишда Имом Насафийнинг “Мадорикут-танзил” ва Абу Лайс Самарқандийнинг “Баҳрул-улум” номли тафсирлари ҳамда ундан бошқа мўътабар манбаларга мурожаат қилган ҳолда атрофлича баён қилиб беришингиз сўралади. 

Бировнинг ҳузурига киришга изн сўрашнинг ҳам ўзига яраша одоблари бор. Мусулмон кишилар ушбу исломий одобларга амал қилишлари лозим.

Баъзи ҳолларда инсонлар тўй-ҳашам, маъракаларга айтаётган пайтда, бирор эҳтиёж билан бирор инсонни қидириб хонадонига борганида салом бермай, изн ҳам сўрамай тўғри хонадон ҳовлисига кириб борадилар. Хонадон эгаси қай ҳолатда бўлишини мулоҳаза ҳам қилиб кўрмайдилар. Хонадон эгаси чиққунича келган одам уйнинг барча бурчакларига обдон назар солиб чиқади. Хонадон эгаси чиққанидан кейин, “Чақирдим, эшитмадингиз, кириб келавердим”, деб ўзларини оқлаб ҳам қўйишади. Зеро, Ҳаё иймоннинг бир бўлагидир.

Аллоҳ таоло: “Эй иймон келтирганлар! Ўз уйларингиздан бошқа уйларга то изн сўрамагунингизча ва уларнинг аҳлига салом бермагунингизча кирманг. Ана шундай қилмогинғиз сиз учун яхшидур, шоядки, эсласангиз. Бас, агар у (уй)ларда бирортани топсангиз, то сизга изн берилмагунча уларга кирманг. Агар сизга “Қайтинг дейилса, бас, қайтинг – ўша сиз учун покдур Аллоҳ, нима амал қилаётганингизни ўта билувчидур” (Нур сураси 27-28-оятлар), деган.

Ушбу оятга амал қилинса, бировнинг хонадонига изн сўраб, салом бериб кирилсагина, турли ноқулай ҳолатларнинг олди олинади. Изн сўрамай кирган одам уй эгаларини ноқулай ҳолда турганини кўриб қолса, гуноҳ бўлади. Ҳар иккиси ҳам хижолатга тушади. Ҳатто хусумат, уруш – жанжал ҳам чиқиши мумкин. Баъзи ҳолларда уйда аёл киши ёлғиз бўлиши, устига бегона эркак кириб орада иғво, бўҳтон, фитна чиқиши мумкин. Бундай ҳолатлардан доимо узоқ бўлиш керак.

Исломда нафақат бировнинг уйига руҳсатсиз кириш, балки назар солиш ҳам, ҳатто мактубини изнсиз ўқиш ҳам тақиқланади.

Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадисда Набиий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким биродарининг мактубига назар солса, худди дўзах оташига назар солгандек бўлади” (Имом Абу Довуд ривояти), деганлар.

Шунингдек, бировнинг мактубини ўғирлаб олиш ёки зўрлик қилиб ўқишга интилиш у ёқда турсин, изнсиз назар солиш ҳам мумкин эмаслигини юқоридаги ҳадисдан билиб олдик.

Бировнинг уйига “Салом” бериб тўғри кириб бораверишдан сақланайлик. Уйда аёллар борлиги, уй эгаларининг турли ҳолатда бўлиши мумкинлиги доим ёдимизда бўлса мақсадга мувофиқ бўлади.

Мир Араб ўрта махсус ислом билим юрти

талабаси Ахмадхонов Хайруллохон