1-савол: Араб тилини яхши билган киши Қуръондан ўзича ҳукм чиқарса бўладими?
Жавоб: Йўқ. Қуръон ва ҳадисга маъно бериш ва ундан ҳукм чиқариш учун киши бир қанча илмларни билиши шарт. Жумладан, биринчи навбатда араб грамматикасини (наҳв, сарф), Қуръон ва ҳадис илмини, ундаги оятларнинг нозил бўлиш сабабларини билмоғи, носих-мансуҳ, мутлақ ва муқайяд, ом ва хос каби оятларни ажрата олиши лозим. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ким Қуръонни ўзича тафсир қилса, дўзахдан ўзига жой тайёрласин”, деганлар.
2-савол: Намоз ҳали фарз бўлмаган бола Қуръони каримни таҳоратсиз ушласа бўладими?
Жавоб: Баъзи уламолар, ёш болалар Қуръони каримни таҳоратсиз ушласа бўлади, дейишган. Шундай бўлсада улар Қуръони каримни ҳурматлаш, эъзозлаш руҳида вояга етишлари учун уларга Қуръон одобларини, уни таҳоратсиз ушлаб бўлмаслигини, шунинг учун таҳорат билан ушлашлари лозимлигини ўргатиш зарур.
3-савол: Бугунда жуда кўплаб газета ва журналларда Қуръони карим оятлари, ҳадиси шариф ёки Аллоҳнинг гўзал исмлари, шунингдек, ҳар хил ривоят ва ибратли ҳикоялар ёзилган. Албатта, бу ишлар ёшларимизнинг диний билимлари ошишига хизмат қилади. Лекин айрим кимсалар бу саҳифаларни нопок жойларга ташлашяпти. Ўша қоғозларни ўқиб бўлгандан сўнг, нима қилиш керак?
Жавоб: Жуда ўринли савол. Ҳақиқатдан ҳам бугунги кунда кўплаб газета ва журналларда Қуръони карим оятлари, ҳадиси шариф ва умуман динимизга доир мақолалар чоп этилиши олдингига нисбатан сезиларли даражада кўпайди. Бундай газета, журнал ва қоғозлар ўқиб бўлингач, уларни сақлаб қўйиш ёки одамлар босмайдиган ерга кўмиш лозим бўлади. Аммо зинҳор кўчага улоқтириш ёки у билан бирор нарсани ўраш ё ундан дастурхон ўрнида фойдаланиш мумкин эмас. Акс ҳолда, илоҳий калималарга нисбатан ҳурматсизлик қилинган бўлади.
4-савол: Қуръон оятларидан ўқиб дам солиш мумкинми?
Жавоб: Ҳа. Аллоҳ таолонинг каломи жисмоний ва маънавий иллатларга шифо бўлишлигига шубҳа йўқ. Бунга аҳли сунна валжамоа ақидаси иттифоқдир. Аллоҳ таоло марҳамат қилади:
“(Биз) Қуръондан мўминлар учун шифо ва раҳмат бўлган (оят)ларни нозил қилурмиз. (Лекин бу оятлар) золим (кофир)ларга фақат зиённи орттирур” (Исро).
Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтадилар: “Аллоҳ китобининг фотиҳасида (Фотиҳа сурасида) ҳар бир дардга шифо бор!” (Имом Доримий ва Байҳақий ривоятлари).
Саҳобаи киромлар ҳатто чаён чаққанга ҳам Қуръон ўқиб дам солганлари саҳиҳ ҳадисларда ворид бўлган. Дам солиш учун Қуръонни тўлиқ ўқиб чиқиш шарт эмас. Билган оятларини ўқиб, ихлос билан дам солса бўлади, худо хоҳласа, шифо беради.
5-савол: Қуръон ўқиш одобларини ўрганмоқчи эдим. Илтимос, ёрдам беринг?
Жавоб: Қуръон ўқувчи қори буларга риоя этиши лозим:
Қорининг одоб-ахлоқи, феълу атвори ва сийрату шамоили юксак даражада, бошқаларга ўрнак бўлиши керак.
Абдуллоҳ ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу) айтар эдилар: “Қорилар қандайдир хусусиятлари билан бошқалардан ажралиб туришлари керак. Масалан, тунда одамлар ухлаганида, у Қуръон тиловати билан бедор, кундузи одамлар овқатланганида, у рўзадор, одамлар ўйин-кулги билан машғул бўлганида, у ғамгин, одамлар беҳуда гаплар гапиришганида, у сукутда бўлиши керак”.
Қори ўқиганига амал қилиб, ҳаром ва макруҳлардан тақво қилиши керак.
Қорилар Қуръон тиловатини тирикчилик манбаига айлантириб олмасликлари лозим.
6-савол: Қуръони каримни хатм қилишда нималарга эътибор бериш лозим?
Жавоб: Қуръони каримни хатм қилишда энг муҳими, тўғри тажвид билан ўқилишига эътибор бериш керак. Бировга хатм қилдирганида ҳам унинг Қуръонни тўғри ўқишини билиш керак.
Қуръон тиловати мутлақо холис бўлиши керак. Пул таъмасида ёки бошқа дунёвий истаклар билан тиловат қилинса, тиловатга савоб берилмайди (Ибн Ҳумом, Ибн Обидин, Имом Баркавий).
Қуръонни хатм қилиш уч кун ёки ундан зиёда кунларда амалга оширилади. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Кимки Қуръонни уч кундан кам муддатда ўқиса, ҳеч нарса тушунмайди”, деганлар.
Хатми Қуръон вақтида аҳлини чақириб, ҳаммалари биргаликда дуо қилса, иншоаллоҳ, ижобат бўлади (“Фатовойи Қозихон”).
7-савол: Ҳурматли Муфтий ҳазратлари! Қуръони карим оятларининг сони китобларда ҳар хил айтилган. Баъзиларида 6666 га дейилса, бошқаларида ундан кам адад кўрсатилган. Оятларнинг сони қанча?
Жавоб: Қуръон оятлари сони ҳақида кўп ривоятлар келган. Кўфаликлар Али ибн Абу Толиб (розияллоҳу анҳу) ривоятига суянилиб 6236 оят, дейишган. Абдуллоҳ ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу) Қуръон 6218 оят деса, Ибн Аббос (розияллоҳу анҳу) 6216 оят дейди. Исмоил ибн Жаъфар Маданийга кўра 6214 оят, яна 6212, 6204 ва 6226 оятдан иборат деганлар ҳам бор.
Бу дегани Қуръон оятлари кўп ёки кам дегани эмас, балки баъзи уламолар Қуръоннинг оятларини бир-бирига қўшиб, икки оятни битта деб (маъносидан келиб чиқиб) ҳисоблаганлари учун уларнинг сони турлича ҳисоб қилинган.
ЎМИ Матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Авваллари бу савол ўртага ташланмаган, чунки никоҳ тўйи кимнинг зиммасида эканини ҳамма яхши билган ва унга амал қилган. Ҳозир ҳам кўпчилик жамиятларда, ҳатто мусулмон бўлмаган халқларда ҳам тўйни эр тараф қилади. Агар «Никоҳ тўйини келин тараф қилиши керак» деган гап айтилса, уларнинг ҳуши бошидан учиб кетиши турган гап. Айниқса, «Ош қиз тарафда бўлади. Куёв тараф, ҳолига қараб, келин тараф қилган тўй ошига икки юз элликтагача, баъзида ундан ҳам кўпроқ одам олиб келади. Агар келин тараф уларни яхшироқ кутиб олмаса, балога қолади», дейилса, мутлақо ишонишмайди. Ҳа, шариат кўрсатмасига амал қилмаслик оқибатда инсон табиатига тўғри келмайдиган ана шундай нарсаларни қилишгача олиб боради.
Аслида, никоҳ тўйини қилиш эр тарафнинг вазифаси. Бунга ҳужжат ҳам бор, далил ҳам бор:
1. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам оналаримизга уйланганларида барча ҳолатларда, ўша вақтнинг имкониятидан келиб чиқиб, ўзлари никоҳ тўйи қилганлар. Бирорта онамизга: «Отангга айт, тўй қилиб берсин», демаганлар. Зотан, ўзини эр билган одамга бу гапни айтиш ордир.
2. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уйланган эркак саҳобаларга никоҳ тўйи қилишни буюрганлар. Бунга юқорида ўтган Абдурроҳман ибн Авф розияллоҳу анҳу хусусидаги ҳадис мисол бўлади.
3. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам никоҳ тўйи қилишни, камбағал бўлса ҳам, ўз куёвлари Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳуга топширганлар.
«Эртасига Али ибн Абу Толиб келиб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга яқинроқ жойга турди ва у зот эшитадиган қилиб:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қизларига совчилик қилмоқчи бўлган эдим. Ўзимнинг бирор нарсам ҳам йўқ эди. Аммо яқинлик ва меҳрларидан умидвор бўлиб сўраган эдим», – деди.
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам дарҳол буни мулоҳаза қилдилар ва у кишига оғир ботмайдиган қилиб:
«(Маҳрга) бирор нарсанг борми?» – дедилар.
«Йўқ, ё Расулаллоҳ», – деб жавоб берди Али.
«Ҳутамийя совутинг қани?» – дедилар.
«Ўзимда, ё Расулаллоҳ», – деди.
«Бўлмаса ўшани бер», – дедилар.
Али ибн Абу Толиб совутни олиб келди.
Тўй кечаси бўлганида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам куёв бўлмиш Али ибн Абу Толибга:
«Эй Али, келинга бир тўй ҳам қилмоқ керак», – дедилар.
Шунда Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳу:
«Менда бир қўчқор бор!» – деди.
Ансорийлардан бир гуруҳи бир неча соъ жўхори жамлаб келишди. Ана ўша нарсалардан тўй зиёфати уюштирилди...»
4. Ислом уммати ва уламолар жумҳурининг ижмоъи.
Нима учун никоҳ тўйи қилиш эркакка юклатилган?
Аввало, эркакка эркак бўлганлиги учун никоҳ тўйи қилиш юклатилган. Зотан, янги қурилган оила унинг номидаги оила бўлади. Мазкур оиланинг бошлиғи айнан эркак бўлади. Хотини қилиб берган тўй эркакка шараф эмас, ор-номус бўлади.
Иккинчидан, бир қиз ота-онадан туғилиб, уларнинг тарбиясини кўриб, энди вояга етганда уларни ва бошқа оила аъзоларини ташлаб, бошқа тарафга ёлғиз ўзи бориб, янги оилага аъзо бўлишга рози бўлишининг ўзи куёв ва унинг оиласи учун шарафдир. Бу билан, куёв ва унинг оиласининг жамиятдаги обрўси ошади. Бунга эса, айнан келин сабабчи бўлади. Шунинг учун ҳам куёв тараф келиннинг шарафига тўй беради.
"Бахтиёр оила" китобидан